Het is oké om je soms niet oké te voelen

Hoeve De Peinwinning in Bekkevoort, waar Nico Vandervelpen en Ann Distelmans een melkvee- en akkerbouwbedrijf uitbaten, was de uitvalsbasis voor deze themadag rond mentaal welzijn. Voor de organisatie ervan sloegen Groene Kring, Jong ABS, Boeren op een Kruispunt en het Vlaams Ruraal Netwerk, onderdeel van het Agentschap Landbouw en Zeevisserij, de handen in elkaar. En dat is niet toevallig. “Het is een belangrijk thema, maar er wordt nog te weinig over gepraat”, weet Ingrid Dekeyser van het Vlaams Ruraal Netwerk. “Landbouwers zijn sterke mensen, maar de stiel is enorm hard en heel wat boeren kampen met stress, onzekerheid, depressieve gevoelens of burn-out. Zeker voor jonge overnemers kan die druk te groot worden, want zij hebben vaak nog geen buffer kunnen opbouwen. Deze dag draait dan ook om openheid en herkenning.”

Hulp zoeken is oké

Vier jonge landbouwers beklommen het podium en doorbraken de stilte. “Ik heb een periode gehad waarin het allemaal – de bedrijfsovername, de geboorte van ons tweede kindje, de verbouwing van ons huis… – te veel werd en ik professionele hulp heb gezocht. Die mentale en fysieke ‘crash’ kwam zowel voor mij als mijn omgeving onverwacht, omdat ik net als veel landbouwers altijd maar wil verder werken”, vertelde melkveehoudster Sofie Lietaer. “Ik wil niet ‘Sofie van de mentale problemen’ zijn, maar ik vind het wel belangrijk dat we komaf maken met de taboes. En dat lukt enkel door erover te praten. Intussen ben ik weer helemaal oké, maar dat was niet gelukt als ik niet de tijd had genomen om voor mezelf te zorgen.”

Uitlaatklep buiten het bedrijf

Ook de jonge landbouwer Mathieu Steensels brak een lans voor openheid en begrip. “Ik heb als jongere tijd en begeleiding nodig gehad om mezelf en mijn geaardheid volledig te accepteren, ook omdat ik in mijn omgeving geen mensen zag waarin ik me kon herkennen. Ik ben blij dat ik toen hulp gezocht en gevonden heb. Intussen heb ik een fijn gezin en sta ik stevig in mijn schoenen, al vind ik dat er in de landbouwsector nog vooruitgang kan gemaakt worden als het gaat over praten over gevoelens en over zaken die moeilijk lopen.” Mathieu ziet ook een duidelijk generatieverschil. “Onze ouders namen niet echt de tijd om ook buiten het bedrijf een sterk netwerk op te bouwen, ik probeer dat wel te doen. Rugby spelen is voor mij bijvoorbeeld een belangrijke uitlaatklep.”

Luisteren zonder veroordelen

Julie De Smedt groeide samen met haar broer op op een vleesveebedrijf en weet nog niet of ze haar passie voor landbouw zal volgen. “Ik wil het graag, maar zowel mijn broer als ik hebben interesse en mijn ouders waarschuwen ons voor de risico’s van de stiel.” Ontspanning is voor haar een avondje op café gaan met vrienden, want zij begrijpen de uitdagingen het best. “Je gevoelens delen met mensen uit de sector is voor mij makkelijker, omdat zij dezelfde ervaringen hebben.” Al is dat ook niet altijd makkelijk, want verhalen over collega’s die het moeilijk hebben, verspreiden zich snel. Ook daar is er nood aan meer begrip en mildheid, om te luisteren zonder te veroordelen of te roddelen.

Positief in het leven staan

Varkenshouder Thomas Moors staat erg positief in het leven, maar ook hij voelt af en toe druk die voortkomt uit investeringen, regelgeving en andere uitdagingen. “Ik probeer problemen aan te pakken als ze zich aandienen en neem ook heel bewust tijd voor ontspanning. Of dat nu een reis is of 5 minuutjes van de zonsopgang genieten wanneer ik veldwerk aan het doen ben: ik grijp die kansen heel bewust. Ik trek het me niet aan wanneer collega’s zich vragen stellen wanneer ik op vakantie ga of een moment voor mezelf neem. Integendeel, het is eigenlijk een compliment. Dat betekent dat ik mijn werk goed geregeld heb.”

Je staat er niet alleen voor

Na het panelgesprek brachten experten van Boeren op een Kruispunt, Groene Kring en Jong ABS een presentatie over hun werking en gaven ze uitleg bij verschillende stellingen die via een interactieve tool aan het publiek werden voorgelegd. Administratieve taken, gebrek aan rechtszekerheid, een onstabiele markt en ook eenzaamheid werden als belangrijke oorzaken van mentale problemen in de landbouwsector aangehaald. Bij Boeren op een Kruispunt weten ze dat maar al te goed. “Je kan ons inschakelen voor bijna alle moeilijke momenten die je als landbouwer doormaakt. Depressieve gevoelens, maar ook bij financiële moeilijkheden, familiekwesties, administratieve, sociale of andere vragen”, zei directeur Els Verté. “Het belangrijkste is dat onze drempel laag is en dat landbouwers beseffen dat ze er niet alleen voor staan.”

Jongeren elkaar laten ontmoeten

Justine Arkens, voorzitter van Groene Kring, merkt dat jonge boeren het belang van praten over mentale problemen beter inzien dan de generatie van hun ouders. “Er is meer openheid en ook het besef dat tijd voor ontspanning en sociaal contact nodig is, groeit. Daar proberen we met Groene Kring een plek voor te creëren. Jongeren in de sector kunnen elkaar ontmoeten en delen fijne en minder fijne ervaringen met elkaar.” Ook Frederik Vandenbroucke, voorzitter Jong ABS, en zelf jonge landbouwer, voelt dat de nood bij jongeren hoog is. “De investeringen die zij moeten doen om te kunnen starten, zijn enorm en dat is soms moeilijk te begrijpen voor mensen buiten de sector. Ook de lange werkdagen wegen zwaar. Door jongeren met elkaar in contact te brengen, kunnen ze die stress af en toe loslaten.”

Investeren in jezelf

Ook de interactie vanuit het publiek gaf meerwaarde aan de inspiratiedag. Zo werd er aangehaald dat er niet over, maar mét jonge boeren moet worden gesproken, ook al is het voor hen lastig om tijd vrij te maken voor een inspiratiedag als deze. Het is immers een ‘soft’ thema dat niet altijd als prioriteit wordt gezien, maar eigenlijk is investeren in jezelf minstens even belangrijk als investeren in je bedrijf. Ook werd er besproken dat we over generaties heen een evolutie doormaken. “Ontspanning of hobby’s waren voor de vorige generatie landbouwers een taboe, jonge landbouwers willen er vandaag graag meer tijd voor maken, maar botsen nog te vaak tegen een schuldgevoel aan. Hopelijk kunnen onze kinderen er later ook echt ten volle van genieten?”

Nele Kempeneers (Pennenvrucht)

Wil je meer weten over de topics die op de inspiratiedag werden besproken of ben je op zoek naar hulp? Lees er dan alles over op https://lv.vlaanderen.be/bedrijfsvoering/opstarten-overnemen-stopzetten/...