Cosun wil met telers sterke ketens bouwen
De Nederlandse coöperatie Royal Cosun, roert zich in België. Dochterbedrijf Aviko bouwt een nieuwe frietfabriek in Poperinge. Een andere dochter, Suiker Unie, verwerkt sinds kort Vlaamse bieten. CEO Albert Markusse van Cosun legt uit welke strategie het bedrijf volgt. Het is er in elk geval één die leidt tot een hoge bietenprijs.
Cosun is in België vrij onbekend. Het bedrijf is een coöperatie van circa 9.000 Nederlandse bietentelers. In 1899 besloten boeren in Zeeuws-Vlaanderen uit onvrede met de bietencontracten de suikerbaronnen buitenspel te zetten. Ze richtten hun eigen coöperatie op, die via vele fusies zou uitmonden in wat we nu kennen als Suiker Unie. In de jaren 90 is de coöperatie ondergebracht onder de bedrijfsnaam Cosun, die fungeert als moedermaatschappij van dochterondernemingen Suiker Unie, Aviko, Duynie, Sensus en SVZ.
Suiker Unie realiseert jaarlijks een omzet van circa 800 miljoen euro. Het bedrijf telt een drietal suikerfabrieken. Daarvan staan er 2 in Nederland en 1 in Duitsland, die samen jaarlijks zo’n 1,3 miljoen ton suiker produceren. Het bedrijf is qua volume een Europese subtopper, na onder meer het Duitse Südzucker – de moeder van ‘de Tiense’ - en het Franse Tereos. Südzucker is met een productievolume van 4,7 miljoen ton Europees marktleider.
Als we kijken naar de bietenprijs, is Cosun een topspeler. De afgelopen jaren betaalde het bedrijf van de grootste suikerproducenten de hoogste bietenprijs. Dat komt door 2 factoren, legt CEO Albert Markusse uit tijdens een gesprek op het hoofdkantoor in Breda. “Onze fabrieken in Nederland zijn de grootsten van Europa, en zeer doelmatig ingericht. We kunnen de bieten goedkoper dan veel concurrenten verwerken.”
Kracht van de groep
Daar komt bij dat Cosun meer doet dan suiker alleen. Het bedrijf is eigenaar van Aviko, dat aardappelen verwerkt tot friet, specialiteiten en vlokken. Sterker nog, de omzet van Aviko is met meer dan 800 miljoen euro die van Suiker Unie voorbijgestreefd. Aviko, een van de grote Europese spelers, is dus eigendom van suikerbietentelers. Veel overlap is er niet, zegt Markusse. “Circa 10% van de aardappelen die Aviko inkoopt, komt van leden.”
Daarnaast is Cosun eigenaar van Duynie, Sensus en SVZ. Deze bedrijven zijn samen goed voor ongeveer 400 miljoen euro. Duynie verwerkt reststromen uit de levensmiddelenindustrie en de ethanolsector tot ingrediënten voor diervoeding. Een dochterbedrijf van Duynie, Novidon, haalt aardappelzetmeel uit het procesfabrikanten van frietfabrieken in heel Europa. Dit wordt onder meer gebruikt voor lijmproductie.
Sensus verkoopt inuline uit cichoreiwortels. Het bedrijf kent 2 tegenstrevers, het Belgische Orafti en Cosucra. SVZ verwerkt groenten en fruit tot puree en concentraten die worden gebruikt bij de vervaardiging van voedingsmiddelen. SVZ heeft één fabriek in België, in Rijkevorsel. Het hebben van verschillende activiteiten is een vorm van risicospreiding, legt Markusse uit. “Als het een keer niet goed gaat met de ene activiteit, dan gaat het goed met de andere, en andersom.”
Suiker Unie betaalt een minimumprijs van 32,50 euro voor geleverde bieten. Afhankelijk van de vraag of Cosun als geheel winst boekt, komt daar nog een toeslag bij. De winst van Cosun wordt via een verdeelsleutel over het bedrijf en de telers verdeeld. De telers krijgen dit in de vorm van een ledentoeslag bovenop de basisprijs van 32,50 euro.
Slechte suikermarkt
De afgelopen jaren was de suikermarkt slecht, en boekte Suiker Unie verlies. In 2018 was de toeslag beperkt, en kwam de suikerprijs uit op 36 euro. Een bijzonder hoog bedrag als je bedenkt dat de Tiense Suikerraffinaderij 22,50 euro mocht uitbetalen van haar Duitse moeder Südzucker. De Duitsers baseren die prijs overigens over een gemiddelde suikerprijs die ze realiseert in diverse grote markten.
“Wij hebben natuurlijk het voordeel dat we meer doen dan suiker alleen”, geeft Markusse toe. “Het is vanuit risicospreiding een goed besluit geweest in de aardappelverwerking te stappen. Het is nu een ‘booming business’. Maar vergis je niet, het is ook wel eens andersom geweest.” Aviko mikt op een omzet van 1 miljard in 2021. De aardappelverwerking gaat dus de suiker wellicht nog overvleugelen.
Suiker Unie zit ondertussen ook niet stil. In 2019 wist Suiker Unie beter te presteren dan in 2018, maar werd opnieuw een klein verlies geboekt. Binnenkort maakt Cosun bekend welke toeslag op de bietenprijs komt. Het is niet de bedoeling dat één activiteit de andere langdurig ‘subsidieert’, aldus Markusse.
Was 2019 voor Suiker Unie door de lage suikerprijs nog verlieslatend, voor Aviko was het qua bedrijfsresultaat het beste jaar ooit. Hoe hoog zou de suikerprijs van Cosun zijn zonder de andere activiteiten? “Lager dan het nu is, maar nog altijd heel behoorlijk”, aldus Markusse. Hij ziet de suikermarkt de komende tijd verbeteren.
Groeimotor Aviko
Zoals gezegd maakte Aviko een sterk jaar door. “Misschien vindt Aviko wel dat het eerder een nieuwe fabriek had moeten kunnen bouwen”, zegt Markusse. “Uiteindelijk is voor iedereen de insteek dat alle activiteiten van Cosun geld moeten opleveren. Dat betekent ook dat je in een slecht suikerjaar niet gaat teren op de aardappelverwerking – die moet ook kunnen door-investeren om winstgevend te blijven.”
En dat doet Aviko dan ook. Het bedrijf bouwt in het West-Vlaamse Poperinge een nieuwe fabriek, vlakbij een bestaande site. Het is voor Cosun de grootste individuele investering ooit. De vestiging zal 175.000 ton diepvriesfrieten en 11.000 ton aardappelvlokken per jaar kunnen produceren. Daarvoor zijn circa 350.000 ton aardappelen nodig. De fabriek moet circa 155 jobs opleveren en op duurzaamheidsvlak absolute top zijn.
De plek van de nieuwe fabriek is strategisch gekozen, aldus Markusse. Het ligt vlakbij de bestaande fabriek in Proven en vlakbij Frankrijk. Het Belgische areaal, ongeveer 100.000 hectare, heeft volgens Cosun wel zo ongeveer haar top bereikt. “Natuurlijk kunnen Nederland en België in areaal niet eindeloos uitbreiden. Zeker niet op een duurzame manier. Daar komt bij dat de restricties op het gebied van gewasbescherming toenemen. Een beetje meer opbrengst door betere rassen, ja, maar verder is de groei beperkt.”
Noord-Franse en Chinese aardappelen
Vooral in het nabije Noord-Frankrijk is nog ruimte, denkt Cosun, daar zijn de teeltomstandigheden ongeveer even goed. Waarom dan niet in Frankrijk bouwen? “België is bij uitstek een frietland, en bovendien wat vriendelijker richting ondernemers. Aviko ziet de locaties Proven en Poperinge als één fabriek.”
Daarnaast koopt Aviko een nieuwe fabriek in China. De stap volgt op een eerder terugtrekkende beweging, want een joint-venture met het Chinese Snow Valley werd beëindigd. Markusse legt uit dat de Chinese partner liever alleen verder ging. “Het was geen keuze van ons om China op een lager pitje te zetten. De Chinese markt is enorm en blijft groeien. We hebben trouwens ook nog een vlokkenfabriek in China.”
Daarom ging Cosun ook direct op zoek naar een alternatief. Men besloot in binnen-Mongolië, in het Noordoosten van China, een fabriek met een capaciteit van 50.000 ton afgewerkt product te kopen. “Ons verkoopkantoor in Shanghai is door blijven draaien met producten die vanuit Europa werden aangevoerd. Nu kan de fabriek verder met lokaal geproduceerd product. De nieuwe fabriek is voor ons van groot strategisch belang.”
Belang van duurzaamheid
Duurzaamheid is voor de voedingsindustrie een absolute voorwaarde, aldus Markusse. De landbouw wordt volgens hem ten onrechte vaak geassocieerd met vervuiling, terwijl ze vaak juist heel duurzaam is. “Men heeft de mond vol van de circulaire economie. Wel, Cosun is in feite al heel lang een circulair bedrijf.”
