Enkele weken geleden gebeurde een grootscheeps onderzoek rond mestfraude, waarbij 2 bekende groepen en bedrijven zijn betrokken. Vlaams minister Zuhal Demir gaf in de commissie Leefmilieu meer toelichting.
Onderzoek komt niet uit de lucht gevallen
“Dat gerechtelijk onderzoek komt niet uit de lucht vallen. Het parket was er al meer dan een jaar mee bezig. Het is gekomen naar aanleiding van processen-verbaal die door medewerkers van de Mestbank waren opgesteld. We hebben die dan ook overgemaakt aan het parket. Naar aanleiding van die pv's is er een heel uitgebreid gerechtelijk onderzoek gekomen. Dat is geen kwestie van een aantal weken, het was al even bezig. Dankzij die informatie is het parket op het spoor gekomen van grootschalige mestfraude”, stelde minister Zuhal Demir.
“Voor alle duidelijkheid, we hebben hier en daar al bestuurlijk opgetreden. De diensten zijn nog volop bezig met bepaalde stalen te controleren. We hebben De bestuurlijke maatregelen niet genomen vanuit een radeloosheid, dat wil ik even tegenspreken. We hebben die genomen op basis van zaken die onze mensen die mee zijn gegaan met de politie – er waren ongeveer 120 mensen op het terrein – hebben vastgesteld. Er zullen nog maatregelen volgen omdat men nog volop bezig is met het controleren van stalen.”
Ook een link met Nederland
Ook het gerechtelijk onderzoek is bezig. “Het gaat niet exclusief om mestverwerking maar er zijn veel meer vertakkingen. Het gaat over alle soorten meststoffen, zowel ruwe mest afkomstig van het eigen bedrijf en andere bedrijven als verwerkte mest. Ongeveer 6 % van de mest die vanuit Vlaanderen naar Vlaamse mestverwerkers gaat, ging in 2020 naar de betrokken bedrijven.”
Er is ook een link met Nederland. “Wat de link naar het onderzoek in Nederland betreft, worden naar een van de betrokken bedrijven aanzienlijke hoeveelheden vaste meststoffen aangevoerd uit Nederland. De producten worden vervolgens na verwerking naar landen verspreid over de hele wereld. Naar een ander betrokken bedrijf worden zowel vaste meststoffen als vloeibare meststoffen aangevoerd vanuit Nederland. Na verwerking wordt een aanzienlijk gedeelte hiervan opnieuw geëxporteerd richting Nederland. Naar enkele van de betrokken bedrijven worden vanuit Nederland ook organische bedrijfsafvalstoffen en dierlijke bijproducten aangevoerd.”
Grote volumes runderdrijfmest
Wat vroegere aanwijzingen naar mogelijke fraude betreft, werd in 2018 vastgesteld dat op een reeks rundveebedrijven plots grote volumes runderdrijfmest werden gescheiden, terwijl dit in de jaren voordien nagenoeg nergens werd toegepast.
“Op basis hiervan werden dan controles op het terrein gedaan en werden een aantal rundveebedrijven doorgelicht. Al vrij snel bleek dat de gehanteerde mestsamenstellingen niet realistisch waren en fors afweken van staalnames uitgevoerd door de Mestbank. Uit de doorlichting bleek geregeld dat de volumes dikke fractie die afgevoerd werden, niet op de betrokken bedrijven aanwezig konden zijn. Als gevolg hiervan werden door de Mestbank een reeks geldboetes opgelegd aan de doorgelichte landbouwers.”
Vanwege de omvang en de aard van de praktijken werden deze aanwijzingen ten aanzien van een aantal betrokkenen uit het huidige mestfraudeverhaal overgemaakt aan het parket. “Fraude door wie dan ook is absoluut verwerpelijk – ik denk dat iedereen dat zal beamen – en kan niet streng genoeg worden veroordeeld. Men brengt hiermee niet enkel schade toe aan het leefmilieu en de volksgezondheid maar men zet een hele sector in een kwaad daglicht.”
“Deze actie, maar ook andere uitgevoerde controles, tonen voor mij aan dat de mestverwerkingssector toe is aan bezinning. Ik vind het zorgwekkend dat de Mestbank en de Milieu-inspectie na een doorlichting van verwerkers aan het merendeel van deze verwerkers maatregelen moet opleggen. Dat is toch bijzonder. Ongeveer 30 % van de in Vlaanderen geproduceerde mest moet worden verwerkt omdat deze niet kan worden afgezet op de landbouwgronden. Mestverwerking biedt enkel een oplossing voor het mestoverschot wanneer dit op een professionele, correcte en zorgvuldige manier gebeurt. Lukt dit niet, dan is de mestverwerking eerder een probleem dan een deel van de oplossing.”
Onderzoek of subsidies worden teruggevorderd
Tot op vandaag kunnen landbouwers zelf meststoffen aanleveren aan mestverwerkers zonder gebruik te maken van een erkend mestvoerder of van een AGR-GPS-app. “Zowel de toezichthouders van de dienst Handhaving als signalen uit het veld geven aan dat er misbruik gemaakt wordt van deze mogelijkheid. Ik wens dit dan ook te herbekijken”, stelt Vlaams minister Zuhal Demir.
“Ik begrijp dat het lastig is dat een aantal landbouwers momenteel geen mest kunnen afvoeren naar het betrokken bedrijf, maar deze bedrijven beschikken nog over verschillende alternatieven voor de afvoer van hun mest. We hebben gekeken naar de capaciteit. Het is niet zo dat men, nu dat bedrijf dicht is, nergens anders terechtkan. Ik laat onderzoeken of de betrokken bedrijven op enige wijze subsidies hebben ontvangen en of deze kunnen worden teruggevorderd of stopgezet.”
“Wat we bestuurlijk kunnen doen, doen we. Er zijn nog staalonderzoeken, dus er zullen nog maatregelen komen, ook naar aanleiding van het resultaat van het gerechtelijk onderzoek. De samenwerking met het gerecht is goed. Zij sturen zaken naar ons door waardoor we kunnen bekijken wat we nog kunnen doen. Wat we bijvoorbeeld kunnen doen, zijn de subsidies die men in het verleden heeft gekregen, terugvorderen.”
Nog een versnelling hoger schakelen?
“Dit probleem is verregaand voor het leefmilieu, maar ook voor landbouwers die het wel goed doen en dit allemaal zien gebeuren. We zullen er dus strenger op moeten toezien. De Mestbank doet dit al, maar misschien moet de dienst Handhaving van het departement een versnelling hoger schakelen, vooral wanneer het gaat over beboeten. Die oefening zijn we aan het maken”, besluit minister Zuhal Demir.
