Fyto en mechanische onkruidbestrijding combineren? Er is vooruitgang, maar nog geen mirakeloplossingen

Er was een massa volk die onder een loden zon vorige maand in Ramillies, in de buurt van Eghezée in Waals-Brabant, de Technische Dagen van de bieten- en cichoreiteelt die door het Bieteninstituut (KBIVB) werden georganiseerd samen met verschillende partners kwam bezoeken. Thema van deze Technische Dagen was de ‘Beredeneerde gewasbescherming vandaag en morgen’.

Er werden meerdere problemen en oplossingen voorgesteld door middel van proeven op het veld en onder de vorm van didactische panelen: de huidige en toekomstige mogelijkheden van onkruidbestrijding met combinatie van chemische en mechanische bestrijding; de troeven, verbeteringen en limieten van verschillende werktuigen die op dit ogenblik beschikbaar zijn voor mechanische onkruidbestrijding; spuitdoppen die toelaten drift te reduceren, e.d.

Cichorei, een moeilijke onkruidbestrijding in volle evolutie

Ook in cichorei vormt de onkruidbestrijding één van de sleutels voor een succesvolle teelt. Ze is de jongste jaren zeer sterk geëvolueerd. We zijn in de loop der jaren overgegaan van een KAL-systeem (Kerb, Asulox, Legurame), naar een mini-KAL, vervolgens minidosissen en vanaf dit jaar werd een erkenning verleend voor het gebruik van Boa en Asulox gedurende 120 dagen, wat een grote hulp was dit seizoen. Vermelden we dat varkenskers dit jaar onmogelijk te bestrijden was. In vroege bestrijding toonde Boa zich zeer efficiënt.

De herbiciden vormen trouwens de belangrijkste post bij de fytoproducten die in cichorei worden gebruikt. Gemiddeld wordt op cichorei ongeveer 4,7 kg actieve stof per ha gebruikt.

De onkruiden die moeilijk te bestrijden zijn, zijn goed gekend: hondspeterselie en gevlekte scheerling, gele ganzenbloem, uitstaande melde, melganzenvoet en andere, zoals bingelkruid.

“Het probleem is dat vandaag de chemische sector geen nieuwe werkingswijzen, noch nieuwe producten voorstelt. Anderzijds worden de maximaal toegelaten dosissen van sommige producten steeds verder naar beneden toe herzien. Dat is o.m. het geval met Bonalan, dat in voorzaai voortaan wordt beperkt tot 8 kg per ha, waardoor een verlies aan efficiëntie optreedt”, zo legt Olivier Mostade van het CRA-W uit Gembloux uit.

En hij voegt er aan toe dat indien vervanging van de chemische gewasbescherming, de zero-fyto, voor cichorei op dit ogenblik niet haalbaar is, het wel mogelijk is om, in de juiste omstandigheden, het gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen te verminderen. Het is bovendien nuttig voor de economie van de teelt en ook voor het leefmilieu. En het beantwoordt aan de geïntegreerde bestrijding (IPM) die erin bestaat om alle bestaande vormen van gewasbescherming te gebruiken om efficiënt te handelen, te beginnen met een preventieve bestrijding. Anders gezegd, komt dat neer op een goede rotatie (afwisseling van voorjaars- en najaarsgewassen) om de onkruidpopulaties te verkleinen, verschillende werkingswijzen te combineren en alterneren in de rotatie en ten slotte niet-chemische gewasbescherming te integreren. De evolutie gaat inderdaad in de richting van steeds verdergaande beperkingen van het gebruik van fytoproducten.

Mechanische bewerking in volle evolutie…

Het gebruik van specifieke werktuigen (lepelwieders, schoffelmachine, wiedeg, roterende wiedeg en zelfs robot), kan een alternatief zijn voor de chemische bestrijding. Deze machines zijn de jongste jaren zeer sterk geëvolueerd, met soms zeer hoogtechnologische toepassingen. Ze onderscheiden zich ook door de grote diversiteit van hun werk, wat aan sommige werktuigen toelaat te werken tussen de rijen, in de rijen en zelfs tegelijkertijd een plaatselijke bespuiting uit te voeren. We zien ook een belangrijke vooruitgang in de automatische sturing van de schoffels (via camera) en RTK-GPS op de trekker. Parallel passen de constructeurs eveneens de werkbreedte van deze machines aan. Ook het gebruikerscomfort en de flexibiliteit van de machines werden verbeterd.

… maar toch beperkingen

De mogelijkheden van deze mechanische werktuigen lijden nog onder een aantal ernstige beperkingen en dat op vier vlakken:

- het stadium van de teelt: het is niet mogelijk om te werken met werktuigen die vollevelds behandelen (tussen en in de rijen) vooraleer het gewas (2) tot 4 echte bladeren heeft;

- de beschikbare werktuigen, de werkingswijze en de mogelijkheid om de agressiviteit ten opzichte van de onkruiden te regelen: een wiedeg zal efficiënt zijn op onkruiden tot het stadium 2 bladeren, terwijl een schoffel kan werken tot het stadium 6 bladeren;

- het type van onkruiden dat moet bestreden worden en hun aantal. Grassen zijn moeilijker te bestrijden dan dicotylen. Wanneer de onkruidbezetting zeer hoog is, zal de efficiëntie van een mechanische bestrijding in evenredigheid afnemen;

- de omstandigheden van de bodem en van het weer: op een opgedroogde grond die goed vlak ligt, moet men aandacht hebben voor afvalresten en stenen wanneer gewerkt wordt met werktuigen met tanden, terwijl voor een goede afsterving van de uitgetrokken onkruiden, elke werkgang ideaal zou moeten gevolgd worden door een aantal dagen droog weer. Welnu, met uitzondering van dit jaar, tonen de meteogegevens van de jongste tien jaar aan dat voor de maanden maart, april en mei de ideale voorwaarden voor mechanische onkruidbestrijding slecht 2 tot 3 keer voorkomen tijdens deze drie maanden, wat het aantal werkgangen uiteraard sterk beperkt. Anders gezegd, de modaliteiten van deze combinatie van chemische en mechanische onkruidbestrijding moeten elk jaar aangepast worden aan de omstandigheden van dat jaar. Die vaststelling moet zeker meegenomen worden in de berekening van de rendabiliteit en afschrijving van deze werktuigen voor mechanische onkruidbestrijding.

Combinatie van chemische en mechanische bestrijding in cichorei

De proef die op 4 april jl. werd aangelegd op het platform in Ramilies had tot doel de haalbaarheid van één of meer doorgangen mechanische bestrijding te bestuderen in vergelijking met een klassiek chemisch systeem. Een andere doelstelling was om de efficiëntie van de verschillende werktuigen te vergelijken: desherbineuse (schoffelen met plaatselijke bespuiting op de rijen), klassieke schoffelmachine, schoffel met vingerwieder, wiedeg of roterende wiedeg.

De meest voorkomende onkruiden waren herik, melkdistel, melganzenvoet en zwarte nachtschade. Het weer van april (droog en koud), heeft de opkomst afgeremd van de cichorei en ook van de onkruiden. Er was dan ook een geringe onkruiddruk en er waren dan ook weinig verschillen merkbaar tussen de diverse behandelingen op het ogenblik van het bezoek.

De richtprijs van de producten (klassieke manier, alles chemisch, 7 passages, 5 werkingswijzen) werd geraamd op 359 euro per ha (254 euro zonder Bonalan).De kostprijs van de verschillende werktuigen voor mechanische onkruidbestrijding (inbegrepen de kosten van de machine, van de trekker, arbeidskosten en eventueel nog fytokosten) werden aan de hand van de Mecacost software van CRA-W uit Gembloux (www.mecacost.cra.wallonie.be) eveneens geraamd. Daarbij kwam men tot volgende kostprijzen per ha en per werkgang:

- wiedeg van 6 meter (prijs 5.500 euro): 17 euro;

- roterende wiedeg 6 meter (14.000 euro): 22 euro;

- schoffelmachine 12 rijen (19.000 euro): 39 euro;

- schoffelmachine 12 rijen met camera (33.000 euro): 51 euro;

- getrokken spuitmachine met spuitboom 24-28 meter en tank van 3.000 liter (45.000 euro): 53 euro;

- schoffelmachine 12 rijen met camera en vingerwieder (43.000 euro): 56 euro;

- desherbineuse (schoffel + gelokaliseerde bespuiting) 12 rijen (29.000 euro): 66 euro;

- desherbineuse 12 rijen met camera (43.000 euro) 73 euro.

Ook werd de kostprijs per ha geraamd van de verschillende herbicidebehandelingen (Bonalan niet inbegrepen). Deze was als volgt:

- driemaal schoffel met vingerwieder (zero fyto): 169 euro;

- driemaal schoffel en drie werkgangen met de rotowiedeg (zero fyto): 218 euro;

- 1 behandeling in vooropkomst en 5 behandelingen in na-opkomst (100 % fyto): 322 euro;

- 1 behandeling in vooropkomst, 2 behandelingen in na-opkomst en 2 passages met de vingerwieder: 356 euro;

- 1 behandeling in vooropkomst, 2 behandelingen in na-opkomst, 2 maal schoffelen zonder vingerwieder en 2 passages met de wiedeg: 279 euro;

- 1 behandeling in vooropkomst, 1 behandeling in na-opkomst en 4 maal gelokaliseerde bespuiting (desherbineuse): 392 euro.

Op het ogenblik van het bezoek was het reeds mogelijk enkele verschillen tussen de diverse behandelingen op te merken. Toch zal een meer gefundeerd oordeel slechts kunnen geveld worden na tellingen van de onkruiden in augustus en na bepaling van de opbrengsten later op het jaar. Slechts dan zal men kunnen inschatten welke de efficiëntie is van de verschillende bewerkingen, hun weerslag op de opbrengst en hun rendabiliteit. Waarbij uiteraard zal moeten rekening gehouden worden met de bijzondere omstandigheden van het jaar 2017.

En voor de bieten?

Ook in de bietenteelt nemen de herbiciden een belangrijk aandeel van de totale fytokosten (85 %) voor hun rekening. Suikerbiet is immers een gewas met een trage jeugdgroei, waardoor er veel onkruidconcurrentie is en dit kan een belangrijke weerslag hebben op de opbrengsten. De veralgemening van de mengsels aan geringe dosis (FAR) die herhaaldelijk worden toegepast heeft toegelaten om de hoeveelheid actieve stof die per ha gebruikt wordt in belangrijke mate te verlagen.

“Het invoeren van de geïntegreerde bestrijding, de resistentie bij sommige onkruiden (uitstaande melde en melganzenvoet na mutatie), de afwezigheid van nieuwe producten of nieuwe werkingswijzen, de vermindering van de toegelaten dosissen van sommige producten (Goltix 5 l/ha in plaats van 7 liter per ha) … en de alsmaar toenemende druk vanuit de maatschappij, hebben de nood laten voelen aan nieuwe onkruidbestrijdingsschema’s. En ook hier moet een alternatieve piste worden gevonden in de toepassing van mechanische onkruidbestrijdingstechnieken en dit met de troeven en de beperkingen die ook reeds voor de cichorei werden aangehaald”, zo legt Fabienne Rabier van het CRA-W uit Gembloux uit.

Chemisch en mechanisch wieden

Op 27 maart werd, na een voorteelt tarwe, daarom op het proefplatform eveneens een proef aangelegd waarbij de efficiëntie werd nagegaan van één of meerdere doorgangen met mechanische onkruidbestrijding in vergelijking met het klassieke FAR-systeem. “De weersomstandigheden waren de eerste tien dagen na de zaai correct, maar nadien kwam er het koude en droge voorjaarsweer. Daardoor bleven de bieten lang in het kiemlobben- tot 2 bladstadium, terwijl de onkruiden die juist na de zaai waren opgekomen afgehard werden en daardoor moeilijk te bestrijden waren”, zo legt Fabienne Rabier uit.

Er werden vijf verschillende objecten aangelegd:

- object 1: 6 FAR-behandelingen: 321 euro/ha;

- object 2: 1 FAR en 6 maal desherbineuse (plaatselijke bespuiting in de rij): 384 euro;

- object 3: 4 FAR + schoffel: 289 euro;

- object 4: 3 FAR + 2 maal schoffelen: 290 euro;

- object 5: alles mechanisch: 189 euro.

De onkruidflora omvatte vooral herik, melkdistel, melganzenvoet, zwarte nachtschade, perzikkruid en varkensgas.

De richtprijs van de producten (klassieke chemische behandeling, zonder vooropkomst en 4 werkingswijzen) werd geraamd op 252 euro/ha. De kostprijs van de verschillende passages werd reeds vermeld bij het stuk over de cichorei.

Op 6 juni werden in dit perceel onkruidtellingen uitgevoerd.

Daarbij werd het percentage werkzaamheid berekend als het percentage onkruiden dat werd bestreden bij de behandeling. De objecten 3 (98 %) en 4 (97 %), waarbij chemische behandeling met mechanische behandeling werd gecombineerd, kwamen daarbij als beste uit de proef en waren beter dan de volledig chemische behandeling (91 % onkruiden vernietigd). De objecten 2 (81 %) en 5 (70 %) vertoonden duidelijk gebreken.

Wat het object ‘volledig mechanisch betreft, moet vastgesteld worden dat de bestrijding van de onkruiden in de rijen bieten problematisch blijft en er daar geen oplossing voor bestaat op dit ogenblik. Anderzijds is, in vergelijking met het klassieke schoffelen, de werking van de vingerwieder en de roterende wiedeg op grotere onkruiden eerder beperkt.

Te noteren is ook dat de bodembewerking door de werktuigen voor mechanische onkruidbestrijding er ook toe bijdraagt dat de korst van de bodem gebroken wordt, wat in sommige omstandigheden gunstig kan zijn. Ze zorgen ook voor een zekere capillariteit.

Onthouden we ook dat de omstandigheden van dit jaar, die toch wel specifiek waren, een grote impact kunnen hebben op het resultaat van de mechanische onkruidbestrijding. Ook daar zal men moeten rekening mee houden bij de beoordeling van de resultaten. Vandaar ook dat het noodzakelijk zal zijn om dergelijke proeven meerdere jaren aan te leggen om de impact van de diverse bewerkingen, waarbij mechanische en chemische onkruidbestrijding gecombineerd worden, na te gaan op de opbrengsten en ook op de ‘vervuiling’ van de percelen in de loop der jaren.

Naar M.d.N.