Digestaat, de ruwe diamant waar de landbouw op wacht
Het DIgestaat op MAat (DIMA) traject opgestart in 2015 en gecoördineerd en uitgevoerd door Vlaco en ILVO, liep eind april 2017 af. Door digestaat en digestaatgebaseerde eindproducten maximaal op maat te maken van specifieke afnemers, heeft DiMa getracht bij te dragen aan een hogere valorisatie van digestaat. Daaruit blijkt dat digestaat ook voor de landbouw een grote rol kan spelen.
Bij aanvang van het DIMA-traject liet Vlaco een nodenanalyse uitvoeren door studiebureau MAS om een gedetailleerd zicht te krijgen op de kennishiaten en/of samenwerkingsbereidheden van de huidige en potentiële afnemers. Heel concreet wilden DiMa ook de wensen en criteria oplijsten waaraan digestaatproducten op maat moeten voldoen voor betere valorisatie op bestaande en nieuwe markten. Voor de landbouwsector waren er volgende interessante uitgangspunten:
- Eén digestaatproduct kan de verschillende agrarische (sub)markten niet bedienen. Indien bijvoorbeeld (gedroogd) digestaat als (onderdeel van) meststof op de markt komt, is maximale densiteit/gewicht, hoge stikstof/fosfor-ratio, hoge stikstof-werkzaamheid, etc. belangrijk - in tegenstelling tot vereisten van digestaatgebaseerde bodemverbeteraars waar volume en een hoog effectief organische stofgehalte primeren.
- Opvallend was een even grote interesse in gedroogd digestaat als in vloeibare digestaatfracties (ruw en dun). Inzake vloeibare fracties is een quasi-minerale N-stikstof gebaseerd op digestaat een duidelijke toekomstpiste. Zeker indien het digestaat van plantaardige oorsprong betreft en/of de fosfor-inhoud eerder gelimiteerd is, zijn op Vlaamse afzetmarkten mogelijkheden in de traditionele en biologische land- en tuinbouw.
- De landbouw vraagt uiteraard een zo gestandaardiseerd mogelijk, homogeen, kwaliteitsvol product, aan een prijs lager dan de huidige alternatieven.
- Ook de boomkwekerijen, fruit en -sierteelt zijn te ontwikkelen afzetkanalen voor effluenten en voor dikke fractie of gedroogd digestaat – (traagwerkende) meststoffen met een hoog organische stofgehalte.
Verontreinigingen en variabiliteit
Kennis van de samenstelling, variabiliteit in samenstelling én afwezigheid van verontreinigingen bleek voor afnemers erg belangrijk. Vlaco voerde daarom een uitgebreide karakterisatie van digestaatproducten uit. Hierbij kwamen ze tot volgende conclusies:
- In geen enkel staal zijn onkruidzaden teruggevonden.
- In geen enkel staal werden steentjes (> 5mm) gedetecteerd.
- Op geen enkel staal werden onzuiverheden (>2mm) gedetecteerd, boven de FOD-norm van < 0,5 gewichts %.
- De organische en anorganische contaminanten in digestaten zijn steeds conform de Vlaamse referentienormen.
- De zware metalen zijn in 9 op de 10 stalen conform de strengere ECN-QAS-norm. Bij relatief hoge input van (dikke fractie) varkensmest in de vergister zijn hogere waarden zink en koper waargenomen.
- Bij alle gehygiëniseerde digestaten (conform Verordening Dierlijke Bijproducten) zijn zoals verwacht geen E.Coli, Salmonella noch Clostridium Perfringens gedetecteerd. Bij deze digestaten zijn ook geen of een verwaarloosbaar aantal kolonievormende eenheden (kve/g) aan coliformen, enterococcen of enterobacteriaceae gedetecteerd.
- ILVO selecteerde in een literatuurstudie 23 relevante, eerder persistente herbiciden. Deze herbiciden zijn geanalyseerd op 12 digestaatproducten. Op een matrix van 276 (23 x 12 digestaten) werden slechts bij 3 stalen residuen gedetecteerd. Deze liggen lager dan de laagste maximale residu-limieten voor voedingsmiddelen (enige beschikbare referentie om waarden aan af te toetsen, voor bodemverbeterende middelen of meststoffen zijn er geen normen beschikbaar).
- Op vraag van de gebruikerscommissie zijn ook sporenelementen (B, Cu, Zn, Se, Fe, Mn, Mo, Zn) en natrium geanalyseerd. Digestaatproducten bevatten in verschillende mate de verschillende sporenelementen: vooral ijzer (Fe) wordt teruggevonden en, in mindere mate, mangaan (Mn) en zink (Zn).
- Op 12 digestaatstalen (ruw, dik, dun of effluent) waarin dierlijke mest in verwerkt is, zijn analyses uitgevoerd op een set van 41 antibiotica, 12 ontstekingsremmers en 24 ontwormingsmiddelen. Deze producten zijn afkomstig uit dierlijke mest en worden door vergisting sterk gereduceerd. In onbehandelde mest zijn de concentraties aanzienlijk groter.
Gedroogd digestaat
T
Vlaco versterkte de contacten en uitwisseling van kennis tussen de vergisters en de in DIMA betrokken afnemersgroepen. Het is belangrijk om nu, na afloop van DIMA, sterk te blijven inzetten op deze uitwisseling.
Daar waar biogasinstallaties plantaardig digestaat of digestaat zonder mest kunnen aanbieden en/of differentiëren door verder na te behandelen (scheiden, drogen, opmengen en/of pelletiseren) tot een gestandaardiseerd eindproduct, zijn er tenslotte ruimere afzetopties voor de landbouw.
Het DIMA-traject is dan ook geslaagd in zijn opzet. De kiemen voor verder onderzoek zijn gelegd en Vlaco zal samen met andere partners blijven inzetten op de ontwikkeling en toekomst van digestaat op maat.
