Familie Hanssens lost hun stikstof- en broeikasgasprobleem zelf op

Mest wordt op dit gemengd bedrijf vanuit de kelder dagelijks verpompt in de pocketvergister, waar bacteriën het organisch materiaal vergisten tot biogas. Dit gas wordt gezuiverd van zwavel en omgezet in een verbrandingsmotor met generator tot elektriciteit en warmte. Deze energie wordt voornamelijk op de boerderij verbruikt. De mest wordt door vergisting opgewaardeerd tot het vloeibaardere digestaat, waarbij zo waardevolle nutriënten op de boerderij blijven en bovendien beter worden opgenomen door de gewassen.

“Mest transporteren is eigenlijk niet logisch”, zo vertelt Hanssens, “Het is bovendien 90% water en van water transporteren is nog nooit iemand rijk geworden. Ook de noodzaak van een complexe mestboekhouding en eventuele overlast door transport kun je door lokale bewerking vermijden.”

100 contracten in 2021

Het Vlaamse Biolectric is marktleider in pocketvergisters. “In 2021 rondden we voor het eerst de kaap van 100 contracten. Zo realiseren we sinds 2018 jaarlijks een groei van circa 50%”, zegt Frederik Dejonghe van Biolectric. Het bedrijf rekent voor de omzet vooral op landen als Frankrijk, Duitsland, Italië, Polen en Nederland. Verder geeft Dejonghe mee dat Biolectric na enkele relatief rustige jaren ook Vlaamse boeren weer ziet investeren in zijn technologie met 20 getekende contracten dit jaar.

Na 10 jaar ontwikkeling en met de ervaring van meer dan 300 gebouwde installaties in heel Europa, is de technologie veel matuurder geworden. Een team van ingenieurs in het bedrijf uit Temse blijft constant inzetten op onderzoek en ontwikkeling waarbij recente innovaties, onder meer een katalysator om NOx verder te reduceren, een foam beater tegen schuimvorming én een verbeterd verwarmingssysteem omvatten.

70% reductie

Door het afvangen van methaan en dit om te zetten in energie, wordt 70% van de uitstoot van broeikasgassen gereduceerd. Zo wordt op de boerderij van de familie Hanssens met de vergister het equivalent van de CO2-uitstoot van 375 auto’s vermeden. Uit een recente doctoraatsstudie aan de UGent blijkt dat in Vlaanderen voor maar liefst 900 varkensbedrijven en 600 melkveebedrijven het gebruik van een pocketvergister rendabel is.

Waar de warmte in Vlaanderen nuttig wordt gebruikt voor verwarming, opwarmen spoelwater melkrobot en -tank of een drooginstallatie, wordt de warmte van een pocketvergister in Nederland vaak ingezet voor het strippen van de stikstof. Op die manier kan nog eens 65% van de stikstof uitstoot worden vermeden. In Nederland staan ze qua regelgeving dan ook al verder met zowel erkenning voor de emissie-besparing van deze technologie, maar ook de recente erkenning van ammoniumsulfaat uit dierlijke mest als kunstmest.

“Als er ook in Vlaanderen echt beleidsmatig zou worden ingezet op circulaire landbouw vanuit de 2 bevoegde kabinetten, zouden we het stikstofprobleem ook verder op de boerderij kunnen aanpakken”, aldus Bert Hanssens.

Varkensmest rijke bron

Op meer dan 60 Vlaamse melkveebedrijven worden pocketvergisters ingezet voor de productie van elektriciteit en warmte. Maar als eerste gebruikt Bert Hanssens ook zijn varkensmest. Varkensmest is rijk aan energie, maar deze vervliegt nog sneller en, in tegenstelling tot stallen in pakweg Denemarken, zijn Vlaamse stallen voorlopig niet altijd gebouwd om de mest dagvers tot in de vergister te krijgen.

Een varkensbedrijf, zeker ook in de zomer met de ventilatoren, verbruikt ook veel elektriciteit. Maar in klassieke stalsystemen vliegt die energie gewoon de lucht in. “Voordeel is hier dat mijn varkensstallen uitgerust zijn met het Vedows-systeem, waardoor de dikke en dunne fractie onder de rooster wordt gescheiden. Het is, in tegenstelling tot luchtwassers, een aanpak aan de bron van broeikasgassen en stikstofuitstoot” zegt Bert Hanssens.

Experimentele fase

De opstartfase was experimenteel. “Los van enkele studies bij Inagro was de combinatie van rundvee- als de varkensmest in Vlaanderen nog niet in de praktijk toegepast”, vertelt Bert Hanssens. De pocketvergister van Bioelectric is bewezen technologie en door het gebruik van het Vedows-systeem wordt de mest al aan de bron gescheiden.

“Toch was het even zoeken naar de juiste verpompbaarheid van die varkensmest. Een goede manier van toevoegen van de varkensmest aan de vergister was eigenlijk de grootste uitdaging.” Eerst werd geprobeerd de rundvee- en varkensmest gescheiden toe te dienen. Daarmee werd initieel niet het verhoopte rendement gehaald.

“We beslisten na enkele weken om de rundvee- en varkensmest in 1 put te gaan mengen, waarna die mix van beide mestmengsels naar de vergister zelf wordt gepompt. Ik voeg nu wat dunne fractie, die ook dagvers is, bij de dikke fractie van de varkensmest. Deze combinatie is iets vloeibaarder, wat goed is om te verpompen.”

De varkensstallen liggen echter op een aanzienlijke afstand. “Ik ga kort 2 keer per dag langs voor controle. Met de tractor of de Manitou zuig ik dat mengsel in de gierton. Van daaruit gaat het dan naar die put, waar het met de rundveemest wordt gemengd. Daarna gaat het naar de vergister. Het hele procedé vraagt een 15-tal minuten werk per dag.”

Helft eigen gebruik

De pocketvergister van Bert Hanssens wordt nu elke dag gevoed met 15 ton mest. “In detail gaat het om 7 ton rundermest en 8 ton varkensmest. De laatste 12 maand draaiden de 2 motoren van 16.5kW ongeveer 250.000 kWh. We gebruiken ongeveer de helft van wat de vergister aan elektriciteit opwekt zelf. De andere helft wordt op het net aangeboden. Door de inzet van onze melkrobots halen we ook een constanter energieverbruik, wat ook een voordeel voor de vergister is omdat je zonder grote pieken zit.”

De pocketvergister draait sinds 2020 en daar is Bert Hanssens heel tevreden over. “We reduceren emissies en besparen op onze energiefactuur. Zeker met de hoge energieprijzen vandaag is dat ook extra meegenomen. Uitgerekend besparen we nu 24 ct per kWh. Ook voor de stroom die op het net gaat, is de verkoopprijs sterk gestegen.”

“Mest is eigenlijk niet het probleem. Zelf aan de slag gaan met dit rijke product, is onderdeel van de oplossing. Stikstof is juist een essentiële voedingsbron voor planten. Dit op de boerderij verwerken en vervolgens in de juiste concentraties brengen en op het juiste moment gebruiken is de oplossing. Het is niet logisch dat ze het politiek toestaan, om met veel uitstoot van broeikasgassen, stikstof te produceren in de haven van Antwerpen”, aldus Bert Hanssens.

Vergisting helpt dus niet alleen met de reductie van de methaanuitstoot, een heel belangrijk thema in de stikstofproblematiek. Het is zonneklaar dat ook vergisters een puzzelstuk van de oplossing zijn. Zoals zoveel duurzame landbouwtechnieken gebruikt kunnen worden om problemen op een efficiënte en effectieve manier op te lossen. Anders dan met bijvoorbeeld luchtwassers, heb je er door het opwekken van energie ook zelf winst aan. Hoe beter die pocketvergister draait, hoe minder methaanuitstoot. Het staat dus ontegensprekelijk vast dat vergisters een duurzame installatie zijn die de rentabiliteit op melkvee- en varkensbedrijven kan verhogen.”

De inzet van een pocketvergister is uiteraard niet de eerste zorg op een landbouwbedrijf, maar het is wel een stap naar de verdere verduurzaming van de landbouw. “Het is echter jammer dat sommige overheden die vergunningen afleveren, dat niet zo zien. Ze denken dat, als je iets extra doet, je dan ook meer dieren gaat houden. Nee, we doen het net om met meer duurzaamheid andere problemen te voorkomen of minstens een antwoord te bieden. Daardoor zorgen we bijvoorbeeld ook voor de ontlasting van natuurgebieden.”

“En door je eigen energie te produceren, blijf je gevrijwaard van stijgende elektriciteitsprijzen. En wat je te veel hebt, verkoop je terug aan het net. Daarbovenop houd je na vergisting, digestaat over dat dezelfde bemestingswaarde heeft, maar vloeibaarder is en waarvan de stikstof makkelijker wordt opgenomen”, aldus Frederik Dejonghe.

Maar nog te vaak zijn er misverstanden of vooroordelen. “Iedereen weet intussen dat zonnepanelen voor duurzame, groene energie zorgen. Maar dat doen pocketvergisters ook. Het blijft spijtig dat sommigen dat anders zien of het in een ander kader plaatsen. Ik ben de eerste om te helpen aan het implementeren van duurzame oplossingen. En het biedt me 24 op 7 energie-onafhankelijkheid. In tegenstelling tot wind- en zonne-energie is mest altijd op het bedrijf voorradig.”

Passie en hard werken

Innovatieve technieken, zoals pocketvergisters (zowel voor rundvee- als varkensmest), bewijzen dat onze Vlaamse land- en tuinbouw hard meedenkt en duurzame oplossingen uitwerkt. Zeker nu ook de varkenshouderij in Vlaanderen in een diepe crisis verkeert, is alle hulp welgekomen. “Ook bij ons snijdt het er heel hard in”, aldus Bert, verwijzend naar andere actualiteit.

“Nog een geluk dat er bij ons daarnaast nog een relatief rendabele melkveehouderij is. Maar dat is zo jammer: beide activiteiten zouden rendabel moeten zijn. Dat valt zwaar, heel zwaar. Nog een geluk dat we niet voor de ene of andere activiteit kozen.”

“We moeten gelukkig ons spaargeld nog niet aanspreken, maar het licht staat op oranje. We betalen wat er betaald moet worden en hopen dat deze varkenscrisis vlug achter ons ligt”, besluit Bert Hanssens met veel passie, overgave en terechte trots.

Lieven Vancoillie