Boerenhart: “Het gaat hier om ‘we’, niet om ‘ik’!”

Het is genoeg voor de landbouwer, dat werd duidelijk na de bekendmaking van het nieuwe MAP 7. De maatregelen die worden opgelegd vanuit Europa en Vlaanderen zijn de druppels die de emmer doen overlopen. Het is zo erg, dat de anders zo bescheiden Vlaamse landbouwer het heft in eigen handen neemt en op straat komt. Boerenhart in de Westhoek is strijdvaardig, en zit niet om een actie verlegen. Momenteel zijn ze bekend om de boerenkerkhoven in hun streek, maar daar laten ze het bijlange niet bij. Landbouwleven sprak 4 kwieke veertigers en vijftigers, echte Boerenhart-leden, die verzamelden op een boerenerf in Ieper.

LBL: “Jullie willen graag anoniem blijven, hoe omschrijven jullie Boerenhart?”

Boerenhart: “Eerst en vooral: we zijn geen relschoppers. Boerenhart is een uitgebreide vriendengroep van actieve landbouwers die elkaar steunen, maar bestaat ook uit mensen die de landbouw genegen zijn. Met andere woorden, het zijn allemaal mensen met een ‘boerenhart’. Rang of stand maakt dan niet uit, of de leden nu jong of oud zijn, aan welke boerenorganisatie ze ook verbonden zijn... Er moet beseft worden dat landbouwers onder elkaar heel goed overeen komen en dat we allemaal strijden voor hetzelfde. We willen een toekomstgericht landbouwbeleid. Demir gaf ons mee dat verandering van onderuit moest komen. Wel, hier zijn we!”

Hoe groot is Boerenhart ondertussen?

Er is een kerngroep met 10 landbouwers in de streek. In de WhatsApp-groep doen er al meer dan 600 mensen mee, verspreid over heel Vlaanderen. Mensen kunnen vragen om aan te sluiten via Facebook, en zo kunnen ze ideeën geven. Het is volledig vrijwillig en gratis. Wij doen het ook vrijwillig naast ons werk. Het zou goed zijn mochten er in andere provincies ook kerngroepen ontstaan om acties te coördineren. We willen dat Boerenhart op termijn bekend is over heel Vlaanderen. Zo krijgen we meer stem en meer draagkracht, ook al zijn we maar met 0,6% van de werkende bevolking. Het belangrijkste is wel dat er geen rangorde bestaat in de groep, alle landbouwers staan op gelijke voet. Het gaat niet om 'ik', het gaat hier om 'we'. Het is het belang van de landbouwsector dat telt. We werken bovendien zonder geld. Als we kruisen maken, is het van rest-hout en een likje verf dat we hebben liggen! We zouden zelfs de nagels hergebruiken.

MAP7, GLB, natuurbeleid,...

En de aanleiding was MAP 7.

Inderdaad. We wilden iets ludiek doen om de problematiek aan te kaarten in de Westhoek. Zo hadden we het idee om langs de invalswegen van de Westhoek enkele grote kruisen te plaatsen met de boodschap: als alle plannen rond MAP 7, GLB, natuurbeleid, stikstofakkoord... worden doorgevoerd, zijn we bezig de landbouw te begraven. We zitten nu in een gebied waar veel sprake is van gebiedstype 2 en 3 en er is sprake om die normen nog te gaan verstrengen. Dan wordt het heel moeilijk voor ons.

Wat is het uiteindelijke doel?

Het is niet de bedoeling dat wij rechtstreeks naar de politiek gaan om te debatteren, daar zijn organisaties voor die daar kennis en studiediensten voor hebben. Wij willen wel helpen om discussieruimte te creëren voor de organisaties en politici om gesprekken te kunnen voeren. Wij krijgen momenteel het gevoel dat er geen ruimte is voor discussie als het om belangrijke landbouwthema's gaat. Demir bijvoorbeeld voert steeds haar eigen agendapunten door, maar houdt niet genoeg rekening met het economisch belang van de landbouwsector. We willen ook de brede bevolking bij het gebeuren betrekken, want die weet nog maar heel weinig over de voedselproductie. Buiten de landbouwbevolking zijn er weinig mensen die wakker liggen van onze problematiek. Op het platteland valt die kennis nog mee, omdat scholen gemakkelijker eens naar een boerderij gaan, maar dat is niet het geval in de stad. In het algemeen willen we de consument ook confronteren. Als je zegt tegen de man in de straat dat hij 4% van zijn loon moet inleveren, dan is ‘het kot te klein’. Wij willen de consument duidelijk maken dat dit door de Europese en Vlaamse maatregelen wel het geval is voor de landbouwer, door onder andere de maatregelen rond verplichte braaklegging in het nieuwe GLB vanaf 2023, en de bufferstrook van 6 m.

Jongeren zijn de toekomst

Een rendabel bedrijf is belangrijk, ook bij overnames voor de jongere generatie. Voor jullie zonen en dochters?

We doen het inderdaad ook voor onze zonen en dochters. We willen hun ook een toekomst geven, hun de kans geven om het landbouwbedrijf over te nemen. Wij zijn de tussengeneratie en investeerden daarom ook in het bedrijf, om rendabiliteit te creëren., maar we zijn nog niet aan het einde van onze carrière en hebben het al moeilijk. Nu durven we niet meer investeren. Het zou jammer zijn dat een geëngageerde groep jonge landbouwers voor een andere sector kiest omdat er geen rechtszekerheid meer is.

Er zijn ook andere groepen landbouwers actief, die strijden voor hetzelfde.

Inderdaad. De jongere garde landbouwers is ook actief, wat Boerenhart enkel toejuicht. Heel wat jongerenorganisaties met boerenroots zijn mee in de stroom, en dat kan heel krachtig zijn. De dynamiek bij de jongeren is prachtig. We moeten onze stem laten horen.

Veel aan te kaarten

Er zijn veel maatregelen voor de landbouw, welke vinden jullie de belangrijkste om aan te kaarten?

Er zijn veel dingen die we willen aankaarten. Zo praat men over meer werken met groene stroom, maar er zijn wel bepaalde gemeentes die faliekant ‘neen’ zeggen tegen kleinschalige energieprojecten, zoals de plaatsing van kleine windmolens als stroomleverancier voor melkkoeling, melkrobot, stalventilatie…. Zoiets vinden we moeilijk te begrijpen. We stellen vast dat de natuurlobby een enorme druk uitoefent op de landbouwsector, waardoor het soms niet meer haalbaar is om aan de toekomst te werken. Een voorbeeld: er zijn heel veel MAP-meetpunten per km² in Vlaanderen, in Frankrijk zijn die veel logischer en minder talrijk ingeplant. In Frankrijk is het mestbeleid ook een stuk soepeler. Een Boerenhart-lid zaaide eind oktober nog tarwe in België. Aan de overkant van de beek – de beek was de grens – was er een Franse landbouwer die drijfmest aan het uitrijden was en die vervolgens onderploegde om daar tarwe in te zaaien. Dit kunnen we moeilijk begrijpen. Frankrijk moet toch ook voldoen aan de Europese wetgeving. Men heeft het altijd over een gelijk speelveld, maar zo lijkt het ons niet. Bovendien moet je weten dat het water van die beek uit Frankrijk ook ons land binnenkomt! Wij zouden het correcter vinden als er een nulmeting gebeurt aan de grens, naast de meetpunten verder in Vlaams gebied.

Is Vlaanderen volgens jullie te streng voor de landbouw?

Op sommige zaken die Europees beslist zijn, heeft Vlaanderen het laatste woord, maar dat wordt volledig naar de kant van een groene invulling getrokken. Recent is het GLB goedgekeurd, maar daar staat in dat we minimum 4% braak moeten laten liggen. In een hoogproductieve regio met zo veel kennis valt dat niet te rijmen. We geloven dat Vlaanderen die 4% verkeerd heeft ingevuld. Tijdens de voedseltop was de eiwitstrategie een van de speerpunten. Naar onze mening kon de teelt van eiwithoudende gewassen wel het juiste accent leggen. Dat zorgt voor diversifiëring, en wat betreft het gebruik van kunstmest is dat interessanter, aangezien dat veel geld kost. Dat is echter niet gebeurd. Zowel op Vlaams, federaal als Europees vlak moet men beseffen dat we een stad in Europa zijn. Daarin hebben we de vruchtbaarste grond, de beste kennis, het beste klimaat en de meest innovatieve technieken, en zo'n expertise van verwerkers... Je hebt geen betere plaats in Europa om aan landbouw te doen, maar we moeten het delen met de bewoners, de industrie en de natuur. Er moet iets veranderen, want anders kan de landbouw ook verdwijnen. We horen van sommige medeboeren dat ze zelfs aan het zoeken zijn om uit te wijken, bijvoorbeeld naar Denemarken. Zo merk je dat de landbouw aan het uitbloeien is.

Nog niet toe aan de laatste actie...

Hebben jullie nog acties gepland?

Er zijn nog veel ideeën voor acties, maar die zijn nog niet allemaal uitgewerkt. Dat er nog acties komen, dat staat als een paal boven water! Dat zal niet alleen in de Westhoek zijn, we willen uitbreiden naar de rest van Vlaanderen. Veel van onze leden zijn ook vertegenwoordigd in de organisaties die aan tafel zitten om te discussiëren, onder andere bij politici. Het gemakkelijke aan een Whats-App-groep is dat er direct kan afgesproken worden. Zo kunnen we bijvoorbeeld nu een oproep doen om morgenvroeg een actie te ondernemen, en op die manier inspelen op recente thema’s.

De acties rond de boerenkerkhoven zijn over heel het land bekend.

We vinden dit een goede manier om de curiositeit te wekken. We willen de gewone consument niet lastigvallen omdat er politieke problemen zijn. We willen wel het draagvlak vergroten bij zowel landbouwers als niet-landbouwers. We hopen dat dit al lukte. Boerenkerkhoven zijn opzichtig, maar veroorzaken voor de burger geen last.

Betogen bij de retail gaan jullie dan bijvoorbeeld niet doen?

Neen. We kennen wat varkenshouders die enkele jaren geleden aan een supermarkt wilden betogen. De eerste dag waren er 100 boeren, de volgende dag 50 en de derde dag slechts 2. Dat werkt niet, die mensen moeten op hun bedrijf zijn. We zijn landbouwers en hebben onze verant-woordelijkheid op het bedrijf. Ons werk gaat door.

Zowel digitaal als fysiek aanwezig

Jullie willen vooral actie voeren via sociale media?

De sociale media is ons goedkoopste platform, en we kozen dan vooral voor Facebook. Achter de foto’s en filmpjes is de boodschap wel het belangrijkst. Liever één filmpje met een boodschap, dan een overvloed aan foto's. We willen de landbouwers wel oproepen om een foto te nemen, rouwend naast een kruis op hun erf, met de rug naar de politiek. Dat beeld vinden we ook heel sterk, maar het is pas een krachtig signaal naar het beleid toe als alle landbouwers meedoen. Ze moeten zorg dragen voor de landbouwers, want we staan op een kantelpunt. Als er nu niets gebeurt, gaan er veel landbouwers uitvallen. Er gaan al veel landbouwers stoppen, omdat ze de pensioenleeftijd bereiken. Als nu weinig jongeren nog willen starten in de landbouw, hebben we een groot probleem.

Wat met fysieke acties?

Die zijn er ook. Zo zijn we betrokken bij het project ‘waterlandschap’. In de Dikkebusvijver en de Zillebekevijver wordt er drinkwater gewonnen voor de streek, dus men is streng op de kwaliteit van het water. Tussen 2010 en 2020 verbeterde de waterkwaliteit, maar er werd beslist om een tandje hoger te schakelen, samen met de landbouworganisaties. Zo legde men grasbufferstroken en houthakseldammen aan, met een positief resultaat, en sensibiliseert men landbouwers bij het omgaan met fytoproducten en het spuittoestel. Van 2020 tot 2022 hielpen onder andere Inagro en de landbouworganisaties mee om de maatregelen naar de landbouwers te brengen. Ook de gemeentes doen hieraan mee, waaronder de stad Ieper. Iepers schepen Valentijn Despeghel (Vooruit) en Jurgen Vanlerberghe (Vooruit) willen een bebossingsproject tussen de Kemmel en Dikkebusvijver doorvoeren. Recente meetresultaten geven echter aan dat de waterzuiveringen in de streek niet naar behoren werken, en het aantal fytoresidu’s is significant gedaald. In Ieper merken we vanuit Boerenhart dat er heel groen-rood gereageerd wordt en het lijkt erop dat er gewerkt wordt met een dubbele agenda van een partij die niet landbouwgezind is. Natuurpunt zou een vernietigende brief geschreven hebben, waardoor men verregaande maatregelen, waaronder gedwongen onteigening, wil treffen. Als reactie daarop hebben we een kar met onze eigen vruchtbare grond geladen en die voor het stadhuis van Ieper leeg gekieperd. We schonken de grond waar ze hun bomen konden op planten. We hebben een statement gemaakt door er een aantal kruisen op te plaatsen, met de tekst 'Natuur vindt grond. Cadeau voor Valentijn'.

Meer ademruimte

Hebben jullie het gevoel dat er naar jullie geluisterd wordt?

Meer en meer, maar het is al veel te laat. We weten van wel wat zelfmoorden in de streek, waar we erg dicht bij stonden. Er zijn veel boeren die het mentaal moeilijk hebben, niet alleen door de prijzen, maar zeker ook door de druk. De druk van controles, van papieren... De boer zal blijven zeggen: 'We kunnen het wel aan', maar gaat steeds meer achteruit. Het probleem is dat een boer een trots dier is, die zal niet gemakkelijk aan de alarmbel trekken, ook al is het hoognodig. Het is belangrijk dat er een spreekbuis is en dat we een aantal zaken doen om dingen te verduidelijken en aan de kaak te stellen. De druk is te groot voor ons, zo kan het niet verder. Het wordt tijd voor meer ademruimte. Die boodschap willen we uitbrengen, ook naar de andere provincies.

Marlies Vleugels

De vzw Boeren op een Kruispunt signaleert een verhoging in het aantal hulpaanvragen. Voor bijstand, informeer je op https://www.boerenopeenkruispunt.be/