Amandine Eeckhaut: “Doorbreek het taboe en praat over je problemen”

Het idee voor de solidariteitsfietstocht kwam vanuit de Nationale Agraraad (NAR), het orgaan bij Agra waarin er vanuit elke sector en provincie een landbouwster zetelt. Het doel van de fietstocht was solidariteit tonen met de groep boeren en boerinnen in (mentale) moeilijkheden, de toen relatief onbekende vzw Boeren op een Kruispunt (BoeK, zie verder) steunen en meer zichtbaarheid geven en de politiek bewustmaken van het probleem. “We wilden het mentaal welzijn (welbevinden) van boeren en boerinnen voor de eerste maal expliciet ter sprake brengen”, vertelt Caroline Audoor, verantwoordelijke Pers en beleid bij Ferm. “De drempelvrees bij boerengezinnen lag toen erg hoog om BoeK te durven aanspreken. De schaamte om het zogenaamde ‘falen’ expliciet te erkennen was te groot en het idee leefde toen dat je BoeK enkel contacteerde over ‘financiële‘ problemen. Met de tocht zamelden onze boerinnen zo’n 15.000 euro in voor de vzw.”

Boeren op een Kruispunt

Na de solidariteitsfietstocht kreeg de vzw BoeK meer bekendheid in de sector. Deze gratis en onafhankelijke hulporganisatie voor alle Vlaamse boeren en tuinders begeleidt je niet alleen bij financiële en economische, maar ook bij psychologische, technische of sociale vragen. Het BoeK-team van 14 adviseurs en 14 freelance psychosociale experten zoekt daarbij niet naar oorzaken en schuldigen, maar gaat samen met jou op zoek naar een haalbare oplossing voor het bedrijf en voor jou en je gezin. “Steeds meer boeren en boerinnen doen een beroep op onze dienstverlening. De schaamte is voorbij, maar de noodzaak is nog steeds erg hoog”, legt Els Verté, directeur bij BoeK, uit. “Boeren en boerinnen spreken ons niet alleen aan over financiële problemen, maar ook over hun mentale wel-zijn. Ze spreken de vzw ook preventief aan om cruciale bedrijfskeuzes te overwegen. Het aantal nieuwe meldingen steeg in 5 jaar tijd van 148 (in 2019) tot 247 (in 2023). Dit jaar verwachten we zo’n 250 tot 300 nieuwe aanmeldingen. Verder krijgen we nog 200 à 300 mails en telefoons die niet van ons doelpubliek komen. De meeste vragen gaan over de onzekere toekomst, over bedrijfstechnische kwesties en over psychosociale problematiek. In 13% van de aanmeldingen wordt het onderwerp zelfmoord niet uit de weg gegaan als de adviseurs aanvoelen dat er een risico is.” Je kan BoeK contacteren via het gratis telefoonnummer 0800 99 138, mailen naar info@boerenopeenkruispunt.be of een kort formulier invullen op www.boerenopeenkruispunt.be/contact om begeleiding aan te vragen of om een vraag te stellen.

Actieplan welbevinden

In 2019 startte ILVO samen met Ferm voor agravrouwen een bevraging bij boeren en boerinnen over hun welbevinden. Het meest opvallende resultaat was dat 48% van de landbouw(st)ers aangaf dat hun werk hen mentaal uitput. Zo’n 45% van de ondervraagden stelde dat hun werk hen ook fysiek uitput. Daarop werd eind 2020 een traject opgestart voor een actieplan welbevinden in de agrarische sector, dat Vlaams minister van Landbouw Jo Brouns in mei 2022 voorstelde. In dit actieplan hebben heel wat organisaties engagementen opgenomen, zoals de financiering van het demoproject ‘Boerenverstand, rust in je hoofd’ en het EIP-project ‘Zaadjes van Geluk’, de uitgave van een flyer voor erfbetreders, een netwerkdag in Herkenrode van het Vlaams Ruraal Netwerk in juni 2023 en de samenwerking met de VDAB rond loopbaanbegeleiding. In het recente Vlaams regeerakkoord staat het welbevinden van land- en tuinbouwers hoog op de agenda. Zo blijft het een aandachtspunt in de Vlaamse Landbouwvisie 2030-2050. Daarom wordt deze legislatuur de samenwerking met onder andere de vzw Boeren op een Kruispunt voortgezet.

Andere initiatieven

Naast de medewerking aan dit actieplan nam Ferm voor agravrouwen ook diverse andere initiatieven om het welbevinden eindelijk bespreekbaar te maken in de sector. “Het bleek nodig om boeren en boerinnen vaardigheden bij te brengen om te leren omgaan met hoge stress en om het welbevinden te bevorderen”, aldus Caroline Audoor. Het voormalige Landelijk Infopunt Vrouwen (LIV, nu opgenomen in de vzw BoeK) publiceerde het boek Leven en ondernemen, over het combineren van werk en gezin als land- en tuinbouwer. “Verder ontwikkelden we een Agrokompas dat boeren en boerinnen digitaal wegwijs maakt in de – voor hen vaak onbekende – wereld van hulpverlening. We organiseren ook loopbaanbegeleiding, in samenwerking met derden, voor gezinnen die willen stoppen met landbouw. In 2020 lanceerden we de jaarlijkse Dag van de Boerin in Vlaanderen, met de focus op het zich goed voelen en op ontmoetingen met lotgenoten. Verder organiseren we infosessies op bedrijven rond controles, in samenwerking met inspecties, om zaken bespreekbaar te maken en om de stress te verminderen. We werken ook mee aan de Task force ‘Administratieve vereenvoudiging’, omdat vooral boerinnen administratieve taken op zich nemen en omdat dit een van de belangrijkste stressfactoren is. Tot slot organiseren we ook lerende netwerken rond veerkracht en welbevinden, intervisie met boerinnen, ontspannende ontmoetingsmomenten voor boerinnen om op adem te kunnen komen en de zorgen even te vergeten, en zetten we in op waardering en verbinding met de burger.”

Combinatie akkerbouw-vleesvee

Amandine Eeckhaut baat samen met haar man Mathieu Delezie in Tiegem, een deelgemeente van Anzegem in het zuiden van West-Vlaanderen, een typisch akkerbouw-vleesveebedrijf uit. Ze hebben 3 kinderen: Thibeault (15), Charlotte (13) en Aurélie (9). Amandine behaalde een bachelor Landbouw aan de Vives-hogeschool in Roeselare. “Mijn ouders hadden een akkerbouw-melkveebedrijf. Toen ik Mathieu leerde kennen, waren zijn ouders nog te jong om hun bedrijf over te laten”, duidt Amandine. “Daarom namen we toen we trouwden een kleine boerderij in de buurt over en nam Mathieu de helft van zijn ouderlijke bedrijf over. Na 10 jaar samen boeren nam ik de andere helft van dat bedrijf over en gingen we er wonen. Onze hoofdtak is akkerbouw, waarin we intussen een heel stuk groeiden, vooral in aardappelen. Verder telen we ook maïs, tarwe, uien en wortelen en hebben we ook grasland. Alles is toegespitst op akkerbouw, maar we hebben een heel deel gronden in de Vlaamse Ardennen die we als grasland beheren, waardoor de combinatie met vleesvee heel goed werkt. We houden al onze runderen op stro, dus hebben we ook veel stalmest, die we circulair afzetten op onze eigen gronden. Al ons vleesvee wordt hier geboren en blijft hier ook. Buiten een enkele springstier kopen we geen dieren aan. Daarnaast hebben we ook een loonwerkbedrijf dat actief is in het rooien van aardappelen, uien en wortelen. Mijn schoonvader werkt hier nog elke dag als meewerkende helper, en verder nog elke voormiddag een jonge vrouw als zelfstandige bij de dieren en in piekmomenten enkele zelfstandige chauffeurs die bijspringen.”

In de vleesveetak houdt Amandine zich vooral bezig met de verzorging, inseminaties en geboortes van de kalveren, terwijl Mathieu het voederen van de volwassen dieren op zich neemt. “De akkerbouwtak runnen we samen: hij doet vooral het machinewerk en ik volg de administratie op. Ik ben de echtgenote van Mathieu, maar ben ook zelf boerin; het bedrijf is van ons 2.”

Diverse engagementen

Amandine was 5 jaar lid van het Hoofdbestuur van Boerenbond, maar stopte daarmee nadat ze mee het ouderlijk bedrijf van Mathieu overnam. Ze is nog wel lid van de sectorvakgroep Akkerbouw bij Boerenbond, als afgevaardigde vanuit Agra. Ze was ook medeoprichter en enkele jaren ondervoorzitter van brancheorganisatie Belpotato. Momenteel zetelt ze in de gemeenteraad van Anzegem en staat ze op de tweede plaats van de lijst Ons DNA (Dynamisch Nieuw Anzegem) bij de gemeenteraadsverkiezingen van 13 oktober.

Haar vriendin Nathalie Cap werkte jarenlang als onderzoeker vollegrondsgroenten bij het Proefcentrum voor de Groenteteelt (PCG, intussen Viaverda) en is sinds enkele jaren actief bij het Gentse bedrijf Aphea.Bio. Dat is toonaangevend in de ontwikkeling van biologische gewasbeschermingsproducten.

Fameuze fietstocht

Amandine is al jaren bestuurslid bij de NAR. “De fietstocht was een groot succes, veel NAR-leden fietsten mee, waaronder Lut D'Hondt, ondervoorzitter van Boerenbond, en Nik Van Gool, nationaal voorzitter van Ferm”, vertelt ze. “De start was op een fruitbedrijf. Vermits er veel soorten bedrijven zijn, pakten we het ludiek aan. Sommige deelneemsters legden slechts een deel van het parcours af en reden met een koersfiets, waardoor ze snel vooruitgingen. Anderen, zoals Nathalie en ik, reden met een tandem. Die stond symbool voor het toenmalige bedrijf van mijn schoonouders en dat van Mathieu en mij. Nog anderen reden met een oude, krakkemikkige fiets, een mountainbike… Na elke tussenstop, waar acties plaatsvonden, fietsten er vrouwen van lokale KVLV-en Agrabesturen een stukje mee op onze tocht van Limburg naar de kustgemeente Leffinge, waaronder Boer zkt Vrouw-presentatrice Dina Tersago en toenmalig Vlaams minister van Landbouw Joke Schauvliege (cd&v). We stopten op diverse bedrijven, waar ook lokale politici en vertegenwoordigers van hogere overheden present waren. Het goot 2 dagen aan een stuk en we moesten elkaar oppeppen om niet op te geven, maar we hebben de finish in Leffinge bereikt. Dat maakte de symboliek van de actie nog mooier: hoe moeilijk het ook is, er is altijd een oplossing. Je bijt door of je zoekt met een brede blik naar een oplossing. Daarbij moet je elkaar dragen en steunen. Ik was heel tevreden over het resultaat van de fietstocht en zou hem zo opnieuw doen.”

Gelukkig is Boeren op een Kruispunt intussen veel beter bekend. “Er is veel meer ondersteuning en als je de weg naar hen wilt vinden, slaag je daarin. De vzw zet mensen terug op weg en brengt ze soms ook op andere ideeën. Ze zijn er heus niet alleen voor mensen met financiële problemen. Ze werken ook anoniem, dus ze houden je naam geheim; niemand hoeft die te weten. Veel boeren of boerinnen willen hun problemen zelf oplossen en ze niet aan de grote klok hangen, want hun bedrijf is hun trots. Mijn 78-jarige moeder zegt altijd dat de huidige generatie nooit zo hard zal moeten werken als die van haar. toch wil ze voor geen geld ruilen, omdat de maatschappelijke druk nu veel te groot is. Zij had veel meer arbeidsvreugde dan wij. Nu zijn er zoveel zorgen en druk bijgekomen, dat is het lastige aan ons beroep. Daardoor kunnen sommige landbouwers nog te weinig genieten van het resultaat van hun arbeid.”

Administratieve vereenvoudiging

Veel landbouwers klagen dat de administratieve regelgeving de laatste jaren sterk toenam. “De overheid wil steeds meer weten”, stelt Amandine. “Dat is ook zo in de zorg, het onderwijs… Wellicht wil iedereen zich indekken voor als er iets fout loopt, zodat er op papier kan worden aangetoond waar het is misgelopen en wie de schuldige is. Ik hou heel veel bij, maar over de manier waarop je dat voor de overheid moet doen kan je je vragen stellen. Neem nu het bemestingsregister; dat is echt dubbel werk omdat ik perfect mijn eigen systeem kan gebruiken. Om geen boete te krijgen omdat je dat te laat zou invullen, riskeer je een foutieve datum in te vullen. Heel veel mensen kunnen dat ook niet zelf invullen en moeten daar hulp voor inroepen. Op piekmomenten is er gewoonweg geen tijd om zo’n register in te vullen, dan moet iedereen te velde zijn. De task force ‘Administratieve vereenvoudiging’ heeft dus nog heel veel werk. Verder zijn controles op het bedrijf nodig, maar ze moeten wel menselijk blijven. Soms wordt er met opzet gezocht naar een klein foutje. Met andere controleurs kan je dan weer in gesprek gaan en krijg je tijd om dat foutje recht te zetten. Sommige mensen – zoals Mathieu – krijgen al stress bij het idee van een controleur op hun bedrijf. Dan is het wel tof dat je dat als koppel kan aanpakken en elkaar kan aanvullen.”

Volgens Amandine wordt er veel meer dan vroeger over mentaal welzijn gesproken. “Vooral dan bij de mannelijke collega’s, terwijl dat bij sommigen vroeger taboe was. Vroeger werd er ook veel geklaagd, maar er werd nooit bij gezegd dat mensen er vaak wakker van lagen. Dat hoor je nu veel meer, er heerst veel onzekerheid… Maar als er iets misloopt op je bedrijf, realiseer je dan dat het niet in je gezin of huis is. Voor elk probleem is er een oplossing, zolang je als gezin, familie of boeren onder elkaar zorg draagt voor elkaar. Helaas ervaren veel boeren dat de overheid niet zorg draagt voor hen, maar het hun enkel moeilijker maakt…”

Jan Van Bavel