Boerenzoon wordt Eurocommissaris Landbouw

Christophe Hansen doorstond maandagavond (4 november) met vlag en wimpel een kruisverhoor van Europarlementariërs, een noodzakelijke stap in het proces om Commissaris van Landbouw en Voeding te worden. De Luxemburger kreeg dan ook een positief advies van de landbouwcommissie in het Europees Parlement.

“Ik dank alle Parlementsleden voor de constructieve dialoog. Ik zal hard werken om hun vertrouwen waar te maken”, reageerde Hansen achteraf op X. “Samen kunnen we vorm geven aan een duurzame en bloeiende agrovoedingssector in de EU en levendige plattelandsgebieden.”

Boerenzoon

Op voorhand reageerden een aantal Vlaamse landbouworganisaties ook “voorzichtig positief” op de kandidatuur van Hansen. “Christophe Hansen heeft ons het nodige vertrouwen gegeven om samen de uitdagingen aan te pakken en om landbouw in Europa een toekomst te geven. In het Europees Parlement volgt hij al jaren landbouw op. Hij is een boerenzoon en komt van Luxemburg, waardoor we ervan uitgaan dat hij bekend is met de Belgische landbouw”, aldus Boerenbondvoorzitter Lode Ceyssens, een punt waar ook andere Vlaamse landbouworganisaties op wijzen.

Hansen wees zelf tijdens zijn hoorzitting op de landbouwactiviteiten van zijn vader en broer, die veehouder waren op de grens met België. “Ik ken de moeilijkheden waarmee landbouwers geconfronteerd worden”, aldus Hansen, die naar eigen zeggen op de runderen van zijn broer paste toen die op huwelijksreis ging. “Hij belde mij 3 keer per dag uit bezorgdheid voor zijn dieren.”

“Hij staat dicht bij de landbouwsector”, zegt Lieve Vercauteren, directeur van Bioforum. “Dat kan aan de andere kant ook een rem zijn op de nodige hervormingen naar een duurzaam landbouwsysteem.”

Geen verrassingen

Voor zijn hoorzitting werd al veel duidelijk over zijn plannen voor de Europese agrovoedingssector, die Hansen tijdens de hoorzitting nog verduidelijkte. Daar kwamen geen al te grote verrassingen uit. Hansen volgt vooral de lijn die Ursula von der Leyen al had ingezet na de boerenprotesten in het voorjaar, en verder uittekende bij haar eigen verkiezing als commissievoorzitter: administratieve vereenvoudiging en een sterkere positie voor landbouwers in de voedselvoorzieningsketen. Verder steunt Hansen vooral op de Dialoog over de Toekomst van de Europese Landbouw – gesprekken tussen verschillende stakeholders in de keten.

“De Strategische Dialoog was nog maar een begin. Daar staan een aantal conclusies in die het begin van de ommekeer van het lot van landbouwers kunnen zijn, maar die moeten nog verder uitgewerkt worden”, zegt Ceyssens. Hij vindt het dan ook positief dat Hansen de dialoog met boeren verder wil zetten door middel van de European Board on Agrifood (EBAF). Mark Wulfrancke van ABS merkt op dat “ook de Strategische Dialoog te weinig is gebeurd met de landbouwers zelf”. “De nieuwe Commissaris lijkt hier niet blind voor te zijn.”

Hansen belooft om – indien verkozen – in de eerste 100 dagen van zijn mandaat een Visie over Landbouw en Voeding te presenteren. “Die visie zal de volledige agrovoedingswaardeketen onderzoeken en manieren voorstellen om het concurrentievermogen, de duurzaamheid, de winstgevendheid en de aantrekkelijkheid van de sector op lange termijn te garanderen, met behoud van de diversiteit van de landbouw op ons continent.”

Positie boer

“Ik zet me in om de onderhandelingspositie van boeren verder te versterken en het risico te minimaliseren dat ze systematisch worden gedwongen om onder de productiekosten te verkopen. We hebben een sterke en eerlijke voedselvoorzieningsketen nodig”, belooft de Luxemburger.

Om dat klaar te spelen steunt Hansen vooral op een aantal initiatieven die al in de steigers stonden, maar door omstandigheden nog niet klaar waren: herzieningen in de gemeenschappelijke marktordening en grensoverschrijdende oneerlijke handelspraktijken. Hansen verwijst ook naar het pas opgerichte Prijzenobservatorium voor de agrovoedingsketen.

Inkomen en vereenvoudiging

Het laag inkomen van landbouwers is volgens Hansen een groot probleem. Boeren hebben te weinig middelen om de nodige investeringen in hun bedrijf te maken voor een duurzame transitie. Hun inkomen moet dan ook verbeteren, zodat “ze ook de nodige investeringen kunnen doen om hun boerderijen toekomstbestendiger en veerkrachtiger te maken.”

Voor die investeringen kijkt hij naar zowel publieke als private middelen, maar in de eerste plaats naar subsidies binnen het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Het GLB moet simpeler, met de juiste balans tussen stimulansen, investeringen en regelgeving. GLB-steun moet volgens Hansen ook naar degenen gaan “die deze het hardst nodig hebben. Dat zijn geen boerderijen met 10.000 ha, maar vooral kleine boeren”. Subsidies op basis van areaal lijken steeds meer van de baan te zijn bij een volgende GLB na 2027, maar een one-size-fits-all benadering is moeilijk, geeft de Commissaris toe.

Voor de vereenvoudiging van administratieve lasten zal Hansen samenwerken met Valdis Dombrovkis, bevoegd voor vereenvoudiging. Maar hij waarschuwde tegelijk dat er altijd een bepaalde hoeveelheid administratie nodig zal zijn bij de verdeling van publiek geld.

Ceyssens vraagt in de eerste plaats een boerentoets op beleid. “Denk bij nieuwe wetgeving na wat de impact zal zijn op landbouw.” Hierbij denkt hij in de eerste plaats aan milieu- en duurzaamheidswetgeving, zoals de Green Deal. “Daar is een Farmer’s deal nodig, waarbij samen met boeren bekeken wordt hoe zij verder kunnen verduurzamen. Leg niet zomaar de duurzaamheidslat hoger zonder landbouwers daarbij te helpen.” Tijdens zijn hoorzitting beloofde Hansen in ieder geval “het effect van elke nieuwe maatregel op boerderijen en boeren nauwlettend te zullen opvolgen”.

Duurzaamheid

Hij belooft geen nieuwe wetsvoorstellen over milieu, maar onderstreept het belang van een duurzame en klimaatbestendige landbouwsector. “Na de rampspoed in Spanje kan niemand de doelen van de Green Deal in vraag stellen.” Bij milieubeleid in de landbouw is “een pragmatische, bottom-up benadering die rekening houdt met de specifieke behoeften van boeren essentieel”. Lees “stimulansen en nieuwe marktgebaseerde instrumenten gebruiken om verandering te bevorderen”.

Hansen zegt dat het GLB essentieel is om boeren te “belonen voor ecosysteemdiensten en hen te compenseren voor werk in gebieden met natuurlijke beperkingen, en om investeringen in klimaatmatiging, aanpassing en naleving van milieuverplichtingen te ondersteunen.”

“Sommigen zullen het jammer vinden dat eerder aangekondigde plannen op vlak van milieuduurzaamheid er niet meer zullen komen”, aldus Vercauteren. Ze ziet wel een aantal beleidsplannen bij Hansen terugkomen, zals de Water Resilience Strategy, die boeren moet helpen met “water-slimme landbouw”.

Vercauteren betreurt wel dat Europese plannen om chemische gewasbeschermingsmiddelen uit te faseren, definitief van de baan lijken te zijn. Hensen merkt wel op dat “boeren minder pesticiden willen gebruiken, maar ze voldoende alternatieven nodig hebben wanneer we ze van de markt halen.” De procedure om alternatieve gewasbeschermingsmiddelen goed te keuren, moet dus versneld worden.

“Bijkomende duurzaamheidseisen opleggen zonder extra inkomsten voor de landbouwer jaagt onmiskenbaar de schaalvergroting aan en verlegt de voedselproductie naar landen waar de regels soepeler gehanteerd worden of zelfs naar buiten Europa, waar duurzaamheidsregels steeds meer een papieren verhaal wordt en waar de multinationals regeren”, aldus Wulfrancke. “We rekenen echt wel op onze commissaris om hier een halt aan toe te roepen en de voedselvoorziening op lidstaatniveau te verzekeren.”

Mercosur

Hansen kreeg scherpe vragen over de Mercosur-handelsdeal van verschillende Europarlementariërs – vooral uit Frankrijk, waar boeren terug op straat komen tegen de handelsovereenkomst met Zuid-Amerikaanse landen. Europese boeren zouden hierdoor het slachtoffer worden van oneerlijke concurrentie door de import van landbouwproducten die niet volgens dezelfde strenge Europese standaarden geproduceerd worden.

“Het kan niet dat Europa hoge eisen stelt aan Europese producenten, maar dan landbouw als pasmunt in handelsakkoorden gebruikt”, klaagt Ceyssen over Mercosur. “Internationale handel is dan misschien niet zijn bevoegdheid, maar Hansen moet voldoende politiek gewicht binnen het college kunnen leggen bij dossiers van belang voor de landbouw.”

“Extra duurzaamheidsmaatregelen aan de ene kant invoeren en terzelfdertijd een Mercosurverdrag erdoor willen duwen, is iets dat enkel in Europa kan. Als het de Commissaris menens is in zijn duurzame opdracht, dan komt er geen Mercosurverdrag. Toch zeker niet een waar landbouw- en voedingsproducten bij betrokken zijn”, aldus Wulfrancke.

Tijdens zijn hoorzitting erkende Hansen dat sommige sectoren, zoals de veeteelt, bedreigd zouden worden door import uit Zuid-Amerika. Maar Mercosur en andere handeldeals vormen juist “een enorme bonus voor Europese boeren”. De EU voert immers zelf veel agrovoedingsproducten uit, en heeft de import van veevoeder uit derde landen nodig. “Wel moeten ingevoerde producten voldoen aan onze standaarden.” Hij beloofde de toepassing van spiegelclausules binnen het kader van de Wereldhandelsorganisatie te onderzoeken, en wees meermaals op al bestaande spiegelclausules, zoals die voor neonicotinoïden.

Jonge boeren

Het lot van jonge boeren en starters krijgt ook aandacht in de plannen van Hansen. “We hebben doortastende actie nodig om de toekomst van landbouw voor de komende generaties te behouden.” In december houdt hij een Youth Dialogue met vertegenwoordigers van jonge boeren om zijn plannen om “ervoor te zorgen dat landbouw over tientallen jaren een levensvatbare en aantrekkelijke activiteit is” verder uit te werken.

Justine Arkens, voorzitter van Groene Kring, kan “enkel maar aanmoedigen dat hij in gesprek gaat met jonge boeren“. “Hopelijk is dit geen eenmalige dialoog, en gaat hij actief aan de slag met onze bezorgdheden.”

Een degelijke strategie voor generatievernieuwing is broodnodig. “We dreigen een generatie te verliezen als de sector niet aantrekkelijker wordt voor jonge boeren.” Toegang tot betaalbare landbouwgrond is daarbij de basis. “Zorg ervoor dat landbouwgrond in de handen van landbouwers blijft, en liefst nog aan redelijke prijzen verkocht wordt aan jonge landbouwers.”

Een Europees Grondenobservatorium moet de transparantie op de grondmarkt en de toegang tot landbouwgrond voor jonge boeren verbeteren, aldus Hansen. Zijn plannen voor landbouwgrond moeten voor Boerenbond wel nog verder uitgewerkt worden. “Hansen gaat kort in op de bescherming van landbouwgrond maar dat blijft eerder vaag voor ons”, aldus Ceyssens. “Nochtans dat dit cruciaal is met de uitdagingen inzake voedselvoorziening die ons nog te wachten staan.”

Biologische landbouw

Sommige landen kunnen wel een extra duwtje in de rug gebruiken bij de ontwikkeling van biologische landbouw, meent Hansen. Vercauteren is tevreden dat Hansen de ontwikkeling van biologische landbouw en de afzet van bioproducten lijkt te steunen. “We zijn blij met de steun voor biologische landbouw – het enige gecertificeerde milieuduurzame landbouwsysteem – in zijn schriftelijke antwoorden en de Strategische Dialoog. Dat rapport stelt al dat landbouw binnen de grenzen van het ecosysteem moet plaatsvinden en zal moeten evolueren naar een duurzamer landbouwsysteem. Dezelfde visie zie ik terugkomen in Hansen’s plannen, maar nog vaag.”

Hansen plakt dan wel geen percentage op de groei van biologische landbouwbedrijven of het biologisch landbouwareaal, maar dat was in de Green Deal al van de baan, zegt Vercauteren. “We gaan ervan uit dat de biologische landbouw verder gesteund zal worden op dezelfde manier als nu.”

Andere beloofde hervormingen, zoals meer steun voor kleine boeren en een omslag naar vergoedingen voor ecosysteemdiensten, komen ook bioboeren tegoed, meent Vercauteren. “Biologische landbouwers leveren een hele reeks ecosysteemdiensten.”

Boots on the ground

Belangrijker dan de hoorzitting is wat Hansen nu zal doen, menen de landbouworganisaties. “ The proof of the pudding is in the eating. We volgen hem en zijn beleid de komende 5 jaar van nabij op”, belooft Ceyssens. Boerenbond is in ieder geval van plan Hansen, eenmaal verkozen, eens uit te nodigen om een Vlaams landbouwbedrijf te bezoeken.

Hansen zegt zelf ook liever een “ boots on the ground ”-commissaris te zijn en beloofde zich niet op te sluiten in zijn Brussels kantoor, maar te gaan spreken met Europese boeren. Hij is al van plan boeren die getroffen zijn door de overstromingen in Valencia te ontmoeten, en nodigde een Poolse Europarlementariër – die tijdens de hoorzitting klaagde over marktontwrichting door Oekraïense landbouwimport – uit hem uit de nodigen voor een bezoek aan de Pools-Oekraïense grens.

Vercauteren wacht liever ook nog even af. “Alles zal afhangen van de uitwerking van zijn plannen, die momenteel beperkt blijven tot zeer algemene en vage doelstellingen.” De belangrijkste kwestie voor Vercauteren op tafel zijn de plannen voor het nieuwe GLB. “Komt er effectief meer steun voor landbouwers die systeemgericht werken? Momenteel geven we Hansen het voordeel van de twijfel.”

Landbouworganisates vragen ook extra aandacht van de Commissaris voor de “specifieke omstandigheden waarmee landbouwers in lidstaten te maken hebben”. “De Vlaamse landbouwer heeft af te rekenen met een immense druk op landbouwgrond en regelgeving waar we, mede door een hoge bevolkingsdichtheid en de hoge industrialisatiegraad, niet mee uit de voeten kunnen. Dit maakt dat sommige regelgeving hier te hard inhakt op de bedrijfsvoering. Kan hij deze realiteit onder ogen zien en een aanzet geven tot een ander en beter beleid?”, vraagt Wulfrancke zich af.

“De verwachtingen die we stellen aan de nieuwe commissaris zijn niet min. Deze commissaris moet nu eens werk maken van een gedegen Europees voedselbeleid met voedselsoevereiniteit op lidstaatniveau. Geen import meer van wat we niet zelf mogen produceren, werkbare regels op maat van de lidstaat, minder bureaucratie en loon naar werken zijn maar enkele vereisten.”, stelt Wulfrancke verder. “Wil Christophe Hansen echt vooruit en is het hem menens met een positieve toekomst voor de (Vlaamse) landbouwer, dan kan hij op onze steun rekenen.”

Wat nu?

Nu dat Hansen een positief advies van de landbouwcommissie op zak heeft, hangt de rest van het proces af van zijn collega’s. Zij moeten hun eigen examen doorstaan, waarna het Europees Parlement het voltallige college van Commissarissen moet goedkeuren voordat Hansen officieel van start kan gaan.

Volgens een voorlopige agenda, en als er niets mis gaat met de andere hoorzittingen, stemt het Europees Parlement op 27 november, waarna het college 1 december kan starten.

Thor Deyaert