Europa moet kiezen voor chauvinisme, niet voor protectionisme

Zowat 1.000 geïnteresseerden zakten op 30 januari af naar de Salons Mantovani in Oudenaarde voor dit jaarlijkse evenement waarop de toestand en de vooruitzichten van de Vlaamse landbouwsector besproken worden, samen met uiteenzettingen over opleidingen, regelgeving, onderzoek, techniek en gewasbescherming.

Vorig jaar moest minister Brouns nog verstek geven voor deze State of the Union, omdat net die avond het stikstofdecreet gestemd werd. Dit jaar had hij het in zijn toespraak over de nieuwe geopolitieke situatie, die Europa niet zomaar kan negeren. “De nieuwe Amerikaanse president en zijn standpunten zijn een confrontatie met de Europese zelfgenoegzaamheid. Europa moet de rug rechten en zijn eigen boontjes doppen. Europa moet inzetten op energie, voedsel en grondstoffen als strategische elementen, zodat er een blok gevormd wordt tegen alle bedreigingen”, stelt minister Brouns. De ‘Drill, baby, drill’-slogan van Trump counterde hij met ‘Farm, baby, farm’.

Pragmatisme, geen negationisme

De nieuwe Vlaamse minister van Omgeving merkt in de lijnen die uitgezet worden door de herkozen Ursula von der Leyen voor onder meer de Green Deal meer realisme en pragmatisme, maar geen negationisme. De klimaatuitdagingen worden niet ontkend. Brouns zou graag hebben dat er meer ‘op maat’ kan worden gewerkt van de individuele landen en regio’s. “In Vlaanderen heb je niet dezelfde situatie als in Polen of Frankrijk. We zouden op maat moeten kunnen werken voor bijvoorbeeld de natuurherstelwet, de nitraatrichtlijn of de habitat-richtlijn. Voor die laatste zouden we bijvoorbeeld nieuwe habitats kunnen aanduiden en doelen verplaatsen.”

“Vergunningen zijn cruciaal”

Brouns had het in Oudenaarde niet enkel over Europa. Hij hoorde onder meer op Agriflanders waar de Vlaamse boer van wakker ligt. “Vergunningen zijn cruciaal. Boeren willen investeren in het milieu, maar we moeten hun dan de kans geven om hun oude stallen af te breken en om nieuwe te bouwen die minder emissies hebben.” Hij ziet het in die context niet graag gebeuren dat rechters een eerder gevalideerd milieu-effectenrapport vernietigen.

Brouns herhaalde op de State of the Union dat er een ‘uitzuivering’ komt van de meetpunten voor het mestactieplan. “250.000 gezinnen lozen hun afvalwater ongezuiverd in het oppervlaktewater. We moeten bekijken of daar interferenties zijn met de meetpunten.”

Marc Ballekens, directeur van het Praktijkcentrum voor Land- en Tuinbouw (PCLT), manager van Seed@bel en expert bij het Europees Comité van de Regio’s, volgt al verschillende decennia de wereldwijde grondstofmarkten. Op State of the Union, de door bijna 1000 mensen bijgewoonde grootste agromeeting in Vlaanderen, deelt hij – vaak met een kwinkslag – zijn inzichten en verwachtingen over de evolutie op die markten.

Aanhoudend lage prijzen voor granen

Marc Ballekens zag vorig jaar voor tarwe vooral matige prijzen. “Die matige prijzen voor tarwe en ook korrelmaïs liggen min of meer in de lijn van de prijzen die we gezien hebben sinds de oogst van 2023”, duidde hij.

Over een stijging van de graanprijzen voor dit jaar was Ballekens in Oudenaarde duidelijk: die verwacht hij niet. “Behalve een paar kleine schommelingen zal het huidige matige prijsniveau waarschijnlijk aanhouden. De belangrijkste impact kan komen van de import uit Oekraïne. Als Europa de deur weer moet openzetten voor Oekraïens graan, dan kunnen we het ganse jaar geconfronteerd worden met zeer matige graanprijzen.

Tot die conclusie kwam hij na verschillende afwegingen te maken. “De wereldgraanvoorraad blijft op peil. Rusland is een grote producent, maar besliste dit jaar over te gaan tot exportbeperkingen. Dat kan ervoor zorgen dat de graanprijzen niet helemaal in elkaar zakken. In Europa en in de Verenigde Staten is er een goede stand van de graangewassen, wat eerder kan drukken op de graanprijs.”

Oekraïne en Rusland

“Sinds de oorlog in Oekraïne kan er van daar minder graan naar Afrika. Daarom staat de EU toe dat er meer Oekraïens graan via Europa kan doorgevoerd worden, wat de graanprijzen radicaal deed dalen”, vertelt Ballekens. Enerzijds wil men Oekraïne financieel steunen en dus toestaan dat het land veel graan via de EU mag uitvoeren. Anderzijds is het dan logisch dat de Poolse en Roemeense boeren hard reageren, want zij zijn er direct bij betrokken.

Ballekens wees nog op een bijkomende factor: de onrust in het Midden-Oosten. Deze regio is zelf geen grote producent van graan, maar is wel een belangrijke afzetmarkt voor de rest van de wereld. “Het lijkt mij niet uitgesloten dat de nucleaire installaties van Iran zullen gebombardeerd worden. Wat de impact zou zijn van de explosieve toename van geweld in het Midden Oosten, is op dit ogenblik moeilijk te voorspellen.”

Aardappelprijzen

“De aardappeltelers hebben een moeilijk seizoen achter de rug, uitgaande van schaars en duur pootgoed en te veel regen. Niettemin was de opbrengst behoorlijk goed. De huidige prijzen zijn dat ook en de vooruitzichten zijn niet slecht. Vooral wie aardappelen kan opslaan en reinigen tijdens de rooiperiode doet financieel een voordeel. Dat scheelt toch al gauw 2 tot 2,5 euro per 100 kg aardappelen. Wie goed bewaarde vrije aardappelen heeft, kan alvast een mooie nieuwe auto of tractor in het vooruitzicht stellen”, zei Ballekens.

Suikerbieten

Voor de telers van suikerbieten ziet het er volgens Ballekens niet zo goed uit, door een samenloop van omstandigheden. In 2024 werden in Europa veel suikerbieten geplant. Door de slechte tarweprijzen als gevolg van de invoer vanuit Oekraïne hebben Poolse boeren 85.000 ha meer suikerbieten gezaaid. In België kampten de boeren met lage opbrengsten en lage suikergehaltes, maar in andere Europese landen was de oogst wel goed gelukt. Intussen is er massale import (tariefvrij importquotum is 10 maal hoger dan 3 jaar geleden) van suiker uit Oekraïne. De druk op de prijzen is volgens Ballekens niet weg. Voorts heeft Iscal laten weten dat er zich voor 2025 een lagere suikerprijs aandient. Tiense Suiker (Sudzucker) zal zowat 15% minder bieten laat inzaaien.

Zuivel

Inzake zuivel ziet Marc Ballekens dat de vraag wereldwijd groeit. De productie in Europa zal eerder wat dalen gezien de milieuvoorwaarden. Vooral in de Verenigde Staten, Zuid-Amerika en China zullen meer suikerbieten worden gezaaid. In 2024 daalde de voederkost voor melkveehouders en tegelijk stegen de melkprijzen. “Globaal kunnen we zeggen dat 2024 een uitstekend jaar is geweest voor de melkveehouderij”, was zijn conclusie. “Per bedrijf moet wel gekeken worden wat de impact van blauwtong geweest is. Niet voor elk bedrijf zijn de hogere prijzen een zegen. Af en toe is het wel een pleister op een houten been, maar de vooruitzichten voor 2025 zijn alvast goed. Dat kunnen we afleiden uit de steeds curve van het voedersaldo per koe per dag, dat momenteel oploopt tot 14 à 15 € per koe per dag.”

Varkens

Tot slot stond de directeur van het PCLT op de State of the Union in Oudenaarde nog stil bij de varkensprijzen. Na de rampzalige jaren 2020 en 2021 veerden de prijzen weer op, tot de plotse uitbraak van mond-en-klauwzeer (MKZ) vorige maand in Duitsland. Heel wat landen sloten daarop hun grenzen voor Duits varkensvlees, met een zware dip in de varkensprijzen tot gevolg. Dit uit zich ook in een daling van de varkensprijzen in België en Nederland, alsook in de biggenprijs. Voorlopig verwacht Ballekens dat we het misschien nog eventjes zullen moeten stellen met deze prijsdip, maar rampzalig wordt het volgens hem niet.

Mercosur

Marc Ballekens plaatst nog een kanttekening bij de boerenprotesten tegen het Mercosur-akkoord. “Dankzij dat vrijhandelsakkoord komen er goedkope kip, rundsvlees en suiker naar Europa en inzake duurzaamheid en dierenwelzijn zijn daar terecht vragen bij te stellen. Anderzijds heeft Bolivië zich in 2024 aangesloten bij de Mercosur-landen en dat land heeft een zeer grote voorraad lithium, een grondstof om elektrische batterijen te produceren. Alle andere lithiumvoorraden zitten in niet-bevriende landen. Dus hoewel er voor de landbouw terecht opmerkingen gemaakt worden bij het Mercosur-akkoord, is het als geheel misschien wellicht een onvermijdelijk akkoord”, duidde Ballekens.

Gemeenschappelijk Landbouwbeleid

Carl De Braeckeleer van DLV maande de aanwezigen in Oudenaarde aan tot voorzichtigheid inzake het nieuwe Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB). “In het GLB is er bijvoorbeeld geen verplichting meer tot het aanleggen van niet-productieve elementen, maar de buffer- of beschermingsstroken van het Mestactieplan blijven wel gelden. Zo is er in het GLB ook een gevoelige versoepeling van de bodembedekkingsplicht en heeft men de kalenderlandbouw daaruit gehaald, maar in het MAP blijven andere bepalingen daarover wel overeind.”

De Braeckeleer kwam ook kort terug op de nieuwe definitie van ‘actieve landbouwer’ die gehanteerd wordt. “Daar bestaan een aantal misvattingen over. Het wordt voor ‘pensioenboeren’ niet verboden om nog te boeren, maar voor premies voor het seizoen 2025 kunnen die mensen geen betalingsrechten meer activeren. Er zijn boeren die dat willen oplossen door snel iemand jong mee te nemen in de exploitatie, vaak een zoon of dochter. Doe dat liefst op een goed doordachte manier en hou in het achterhoofd dat er zo misschien financiële steun mogelijk wordt voor jonge boeren via het VLIF.”

In zijn hoofdstuk over het zevende mestactieplan (MAP 7) vertelde Carl De Braeckeleer dat voor heel wat terreinen het gebiedstype gewijzigd is. Hij duidde ook dat voortaan de mestrechten in alle gebiedstypes toebehoren aan de gebruiker van de hoofdteelt, wat vroeger enkel in gebiedstype 3 het geval was. “In MAP 7 dalen de bemestingsnormen, maar dat kan je compenseren. Voorlopig staat enkel het inzaaien van vanggewassen als maatregel daarvoor op de lijst, maar tegen 15 februari zou die lijst aangevuld moeten zijn met meer technieken”, kijkt hij vooruit.

Filip Van der Linden

In een volgend artikel over de State of the Union brengen we een samenvatting van de andere sprekers.