Commissie stelt verregaande versoepeling GLB-voorwaarden voor

De Europese Commissie stelde op 14 mei een pakket versoepelingen aan het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) voor. De plannen daarvoor waren eerder dit jaar al aangekondigd in de Europese Landbouwvisie en volgen op eerdere vereenvoudigingen na de boerenprotesten van 2024. Het voorstel nu moet een einde maken aan de bureaucratische mallemolen waarmee boeren geconfronteerd worden bij het krijgen van landbouwsubsidies.

1,6 miljard euro

De administratieve rompslomp terugdringen moet de competitiviteit van de Europese landbouwsector, en meer specifiek die van jonge landbouwers, kleine landbouwbedrijven en biologische boeren, een broodnodige boost geven. Daarmee kadert het pakket maatregelen van vandaag in de bredere drijfveer van de Commissie om het gaspedaal van de Europese economie in te drukken. Ze heeft zich tot doel gesteld om tegen 2029 een kwart van de administratieve lasten te schrappen.

Na eerdere voorstellen over het duurzaamheids- en klimaatbeleid is nu dus landbouw aan de beurt. “Wij brengen het pragmatisme terug in het GLB”, zegt Eurocommissaris Hansen. “Onze voorstellen van vandaag vormen een evenwicht tussen de behoefte aan een beleid dat is afgestemd op de realiteit in het veld en tegelijkertijd een zekere stabiliteit voor alle belanghebbenden in de landbouw behoudt. De Commissie staat aan de kant van de landbouwers en we doen ons best om de bureaucratie te verminderen, zodat zij zich kunnen concentreren op wat zij het beste kunnen: voedsel produceren voor ons allemaal en tegelijkertijd onze natuurlijke hulpbronnen beschermen.”

De voorgestelde vereenvoudiging moet boeren jaarlijks 1,6 miljard euro opleveren door de tijd en kosten die ze besparen, en overheden 210 miljoen euro per jaar.

Kleine boeren

Het plan van de Commissie heeft veel aandacht voor kleinere landbouwbedrijven. Zo stelt het kleine landbouwbedrijven vrij van conditionaliteit, dat de uitbetaling van steun koppelt aan het halen van milieunormen, terwijl ze wel nog kunnen genieten van ecoregelingen. Die betalingen belonen boeren voor milieuvriendelijke landbouwpraktijken.

De jaarlijkse forfaitaire betaling voor kleine boeren verdubbelt, van 1.250 euro naar 2.500 euro. Daarnaast komt er een eenmalige investeringssteun van 50.000 euro die hen moet helpen hun bedrijven te doen groeien, zodat ze sterker staan in de markt.

Milieu

De Commissie wil met het vereenvoudigingpakket meer rekening houden met uiteenlopende landbouwpraktijken en lokale omstandigheden in de EU. Overlappingen met bestaande nationale milieuregels worden in een aantal gevallen beperkt.

Zo werken biologische boeren al milieuvriendelijk genoeg volgens Hansen. Hij hoopt hen vrij te stellen van een aantal milieuvoorwaarden.

Wanneer er in lidstaten al strengere of even strenge regelgeving bestaat om veengebieden of wetlands te beschermen, moeten boeren niet langer de Europese regelgeving ervoor volgen om landbouwsubsidies te krijgen.

Normaal gezien moet landbouwgrond dat 5 jaar lang gebruikt werd als grasland, permanent grasland worden. Maar boeren ploegen nu hun land om, om de teller te herstarten. Nefast voor het milieu en de bodemgezondheid, zegt de Commissie. Zij stellen voor de termijn te verlengen naar 7 jaar.

Controle

Inspecties kosten boeren te veel tijd en stress. “Het is een enorme stressfactor voor landbouwers”, aldus Hansen. Controlemomenten moeten dan ook eenvoudiger en gestroomlijnd worden.

De lidstaten en regionale overheden zullen aangespoord worden om zoveel mogelijk controlemomenten op de boerderij te bundelen, zodat bezoeken van inspecteurs beperkt blijven tot 1 moment per jaar. Digitalisering en satelliettechnologie moeten de noodzaak voor fysieke boerderijbezoeken voor een stuk wegnemen.

Dataverzameling moet ook eenvoudiger, volgens het ‘Report once, use multiple times’-principe. Boeren geven de nodige gegevens maar 1 keer in, waarna autoriteiten op verschillende niveau’s deze voor verschillende doeleinden kunnen gebruiken.

Tot slot zullen lidstaten 3% van hun GLB-budget mogen gebruiken om boeren bij te staan bij de gevolgen van natuurrampen en dierziekten, als aanvulling op de bestaande landbouwreserve.

Niet in de prullenbak

Voor critici staan woorden als vereenvoudiging en versoepeling gelijk aan afbraak. Volgens Hansen worden klimaat- en milieudoelstellingen niet door de Commissie in de prullenbak gegooid. “In plaats van boeren maatregelen op te leggen, willen we hen stimuleren en helpen om bijvoorbeeld emissies op hun bedrijf te doen dalen”, zei de Eurocommissaris eerder. Aan de groene architectuur en doelstellingen van het GLB zou volgens hem in se niets veranderen.

Europarlementslid Wouter Beke (cd&v) vindt dat de Commissie terecht zoekt naar een beter evenwicht tussen voldoende flexibiliteit en stimulansen enerzijds en strikte regels voor duurzame productie anderzijds. De voorgestelde maatregelen geven aan de boeren meer verantwoordelijkheid en kansen, in plaats van hen vast te zetten in een te strak regelgevend keurslijf, onderstreept hij.

Afbraak milieuwetgeving

Een ander geluid valt te horen bij Sara Matthieu (Groen). Hoewel er ook specifieke administratieve lasten voor bioboeren worden aangepakt, schroeft de Commissie met deze plannen wel degelijk haar groene ambities terug, meent ze. “Landbouwers krijgen opnieuw subsidies zonder inspanningen te leveren voor het milieu of de natuur in hun buurt. Dat betekent op termijn meer vervuiling, droogte en mislukte oogsten.”

Het Europese Milieubureau (EEB) denkt er ook anders over: nu Europese boeren geconfronteerd worden met de ernstige gevolgen van de klimaat en milieucrisis, publiceert de Europese Commissie zonder bewijs of effectbeoordeling een voorstel met ingrijpende herzieningen onder het mom van veereenvoudigingen, waarbij het risico bestaat dat essentiële milieubeschermingen worden ontmanteld.

“Zonder voldoende effectbeoordeling of echte openbare raadpleging heeft de Europese Commissie opnieuw achteloos korte metten gemaakt met natuur- en klimaatbescherming in het grootste budget van Europa, het GLB”, zegt Théo Paquet van het EEB. “Dergelijke kortzichtige beslissingen zullen niet alleen de veerkracht van landbouwbedrijven belemmeren – vanwege de vele voordelen die gezonde ecosystemen bieden – maar brengt ook de legitimiteit van het GLB in gevaar omdat het verder afdwaalt van zijn milieu- en klimaatdoelstellingen.”

Het EEB maakt zich vooral zorgen over de bescherming van permanente graslanden, veengebieden en wetlands, en de verwijdering van koppelingen tussen het GLB en nieuwe milieu- en klimaatwetgeving. “Het zou betekenen dat de GLB-plannen van lidstaten niet hoeven aan te sluiten bij, of bij te dragen aan, de Natuurherstelwet of de opkomende Bodemmonitoringwet. Dit leidt weer tot een gebrek aan beleidssamenhang en een gemiste kans om boeren de broodnodige ondersteuning te bieden bij het implementeren van deze nieuwe Europese wetten.”

Tweede pakket

Het Europees Parlement en de lidstaten moeten het voorstel van de Commissie nog goedkeuren. “Ik heb er alle vertrouwen in dat deze maatregelen concrete resultaten in de praktijk zullen opleveren. Ik roep de medewetgevers op om dit voorstel voor het einde van het jaar goed te keuren, zodat de veranderingen al in 2026 bij de boeren terecht kunnen komen”, besluit Hansen.

Tegen het einde van het jaar volgt nog een tweede pakket vereenvoudigingen voor boeren. Die zal niet focussen op het GLB, maar andere beleidsdomeinen zoals milieu en voedselveiligheid.

Thor Deyaert/Belga