Geslachtsbepaling bij kuikens staat nog niet op punt
Vepymo in België stopt binnenkort met de ‘in ovo’-techniek van het gelijknamige Nederlandse bedrijf voor de geslachtsbepaling van kuikens in het ei. Dat werd op 23 mei aangekondigd bij een werkbezoek van Vlaamse parlementsleden en hun medewerkers aan het bedrijf, op uitnodiging van de Landsbond Pluimvee.
De techniek van ‘in ovo’ om al in het ei het geslacht te bepalen van het kuiken, werd lange tijd als baanbrekend beschouwd. De geslachtsbepaling is van groot belang bij legkippen. Omdat bij kippen het geslacht niet kan ‘gestuurd’ worden bij de bevruchting, komen er net zo veel hanen als hennen uit het ei. Hanen zijn zonder waarde voor de legkippenindustrie en worden geëuthaniseerd en via een afnemer naar dierentuinen en naar kwekers van wilde vogels vervoerd. Klassiek wordt het geslacht bij de geboorte bepaald door gespecialiseerd personeel dat dat via de vedersex-methode doet.
Uitdaging voor de wetenschap
Hoe de sector daarmee omgaat, is al lang voer voor discussie en een uitdaging voor de wetenschap. Daarbij is vooral het moment van uitselecteren een punt van discussie, met als grootste bekommernis het al dan niet ervaren van pijn. Er bestaan vandaag de dag verschillende technieken om het geslacht van de kuikens te bepalen nog vóór ze uitkomen, elk met een eigen manier van werken en met een bepaald aantal dagen na de bevruchting waarop de selectie kan gebeuren. Elk van die technieken heeft bovendien een eigen kostprijs, werkbaarheid en foutenmarge.
De Ella-machine van In Ovo kan bij grote hoeveelheden bevruchte eieren na de inleg zo goed als automatisch bepalen of er een mannelijk of vrouwelijk kuiken uit het ei zal komen. De eieren met mannelijke kuikens worden dan niet uitgebroed, maar verwijderd vooraleer de haantjes geboren worden.
In Ovo kondigde Ella aan als snel en correct. De ontwikkeling van Ella duurde meer dan 10 jaar. Behalve de geslachtsbepaling selecteert en verwijdert de machine ook de niet-bevruchte eieren en die eieren waarin het embryo vroeg is gestorven. Dat gebeurt door de eierschaal te belichten.
Gaatje in de schaal
De geslachtsbepaling gebeurt door de analyse van een druppeltje allantoïsche vloeistof uit elk ei. In dat druppeltje wordt met een massaspectrometer gezocht naar een specifieke biomarker die het geslacht aangeeft. Hiervoor wordt een minuscuul gaatje in het ei gemaakt, zoals dat ook al gebeurt voor vaccinatie. Dat heeft geen effect op het kippenembryo. Daarna wordt het gaatje afgedicht met een gel.
In 2023 kreeg In Ovo van de Europese Investeringsbank (EIB) een lening van 40 miljoen euro om zijn Ella-technologie op grotere schaal aan te kunnen bieden.
Vepymo was een van de eerste gebruikers van deze Nederlandse techniek. De Belgische broederij bouwde in Poppel een nieuwe afdeling voor de machine van In Ovo – met een investering voor het gebouw van afgerond 1,5 miljoen euro – en heeft de techniek een hele tijd operationeel gebruikt. Een van de uitdagingen is dat de machine in dezelfde temperatuur moet werken als in de broedruimte. De eieren mogen bij de selectie niet afkoelen. Om het hele proces van de geslachtsbepaling te doorlopen, liggen de eieren maximaal 4 uur op de transportband. Per uur kunnen 3500 eieren beoordeeld worden.
Kostprijs als struikelblok
“Een belangrijke reden om hier niet mee door te gaan is de efficiëntie en de kostprijs. We kunnen de machine niet kopen en betalen een vaste huurprijs per maand. Daarbovenop betalen we een bedrag per broedei die het proces doorloopt. Voor elk eendagskuiken met deze techniek stijgt de kostprijs daardoor van 1 euro naar 3,8 euro”, zegt Christophe Decroos, commercieel technisch adviseur van Vepymo.
“In het Vlaamse regeerakkoord staat dat het afdoden van eendagshaantjes stopt zodra er een techniek is die praktijkrijp is en die economisch verant-woord kan ingezet worden vóór dag 12 na de incubatie. Wij hebben sinds 2023 deze veelbelovende techniek getest en ons besluit is dat die op vandaag nog niet efficiënt is, te veel fouten geeft en te veel bijkomende manuren vergt. In Poppel stoppen we ermee in juli en ook onze Nederlandse collega’s houden deze techniek voor bekeken.”
Vepymo heeft voor broedeieren met deze techniek vooral afnemers in Nederland, die dan hun consumptie-eieren aan Duitsland leveren, en één Belgische retailer voor een klein deel van zijn gamma. Klanten die na juli broedeieren willen waarbij de geslachtbepaling vóór het uitbroeden gebeurt, kunnen terecht bij de Duitse broeierij van Vepymo die werkt met een techniek die MRI en artificiële intelligentie combineert, genaamd Orbem.
Nieuwe technieken dienen zich aan
“Er zijn recent nieuwe technieken opgedoken die mogelijk beter zijn, maar waarvan we de efficiëntie, kostprijs en werkbaarheid nog niet hebben kunnen testen. Er is een Australische proefopzet, waarbij er via de CRISPR-Cas-techniek een kleurmarker komt in de dooier van haantjes en niet bij de hennen. De geslachtsbepaling kan dan in principe al op de dag dat het ei wordt gelegd, door het te belichten. Er verandert voorts niets aan het DNA van het vrouwelijke eendagskuiken, maar Europa is voorlopig nog bijzonder streng voor alles wat dierlijke genetische modificatie betreft. Als Europa hier een uitzondering voor wil maken en de techniek werkt zoals het vandaag aangekondigd wordt, dan kunnen we misschien een grote stap vooruitzetten. De rest van de wereld zal dit mogelijk zonder problemen aanvaarden en zo zijn voorsprong op Europa nog uitbouwen”, vreest Christophe Decroos.
