Verkoop antibiotica daalt niet snel genoeg, maar koers 2030 moet niet wijzigen
Van de 4 doelstellingen om het antibioticagebruik tegen 2024 te verminderen, zijn er 3 bereikt. Enkel de totale verkoop van antibitioca daalde niet snel genoeg, wat mogelijk te wijten is aan het blauwtongvirus. Geen reden tot paniek, zegt Amcra.
Antibioticaresistentie vormt een bedreiging voor de volks- en de diergezondheid. Zowel nationaal als internationaal worden er heel wat inspanningen geleverd om de werking van antibiotica te vrijwaren. In België is de dierlijke sector verbintenissen aangegaan die hun weerslag vinden in de ‘Visie 2024’ van Amcra, de tweede Antibioticaconvenant en het One Health Nationaal Actieplan voor de bestrijding van antimicrobiële resistentie. Op het einde van de periode maakte Amcra, het Kenniscentrum inzake antibioticumgebruik en -resistentie bij dieren in België, hun evaluatie van deze inspanningen tijdens hun congres op 20 juni in Brussel.
Verkoop antibiotica
De totale verkoop van antibiotica is met 59,9% gedaald ten opzichte van 2011. De cumulatieve reductie is hoog, maar de doelstelling van 65% reductie is niet gehaald door een stijging van 6,3% van de verkoop gemeten in 2024 vergeleken met het jaar daarvoor. Dit is mogelijk voor een deel te wijten aan de opkomst van het blauwtongvirus in België, denkt Amcra. “Dat heeft een aantal gevolgen gehad voor de gezondheid van herkauwers, waaronder de vatbaarheid voor secundaire bacteriële infecties.”
Met deze cijfers doet België het beter dan Spanje en Duitsland, maar slechter dan Nederland en Oostenrijk. De stijging in 2024 verandert niets aan de doelstelling om de totale verkoop van antibiotica tegen 2030 met 70% te verminderen. “Die doelstelling is realistisch en kan nog steeds behouden blijven. Een positieve evolutie is dat het gebruik van antibiotica over het algemeen ten opzichte van 2018 sterk gedaald is (n.v.d.r. enkel het gebruik bij leghennen steeg met 61%). Er is zeker nog werk aan de winkel, maar we mogen gewoon geen grote stappen vooruit meer verwachten. Er is al veel vooruitgang gerealiseerd”, klinkt het bij Amcra.
Gemedicineerde voeders
De verkoop van met antibiotica gemedicineerde voeders is met 89,1% gedaald ten opzichte van 2011. De doelstelling van 75% is in 2024 dan ook ruimschoots bereikt dankzij een geleidelijke en continue vermindering, jaar na jaar, van het gebruik van met antibiotica gemedicineerde voeders. “Dit sterk resultaat is bereikt door zelfregulering en initiatieven van de mengvoederindustrie.” Het doel is om vanaf 2027 te stoppen met de productie van met antibiotica gemedicineerde voeders.
Kritisch belangrijke antibiotica
De verkoop en het gebruik van een aantal kritisch belangrijke antibiotica moeten zoveel mogelijk dalen in de dierlijke sector in het belang van de volksgezondheid. De verkoop van (fluoro)quinolones en de 3de/4de generatie cefalosporines is gedaald met 81% ten opzichte van 2011. De doelstelling van 75% reductie is ruimschoots bereikt dankzij een sterke vermindering met 21,7% in 2024. “Dit is een bemoedigend resultaat, dat de sectoren doet evolueren naar de verwachte 90% reductie tegen 2030.”
De verkoop van colistine kwam overeen met 0,69 mg/kg biomassa in 2024. De langetermijndoelstelling is om de verkoop van colistine onder de 1 mg/kg biomassa te houden. Sinds 2012 is de verkoop van colistine met 85,4% gedaald.
Gebruikers in de alarmzone
Een doelstelling die was vastgesteld voor eind 2024 en die de komende jaren verder moet worden nagestreefd, is een maximum van 1% van de gebruikers in alarmzone. Dit zijn bedrijven die worden gekenmerkt door een structureel hoog antibioticagebruik. In 2024 is deze doelstelling bereikt voor niet-gespeende biggen, zeugen en beren en vleeskippen. Vergeleken met 2023 is in alle nadere diercategorieën het percentage gebruikers in de alarmzone gedaald. Het bedroeg in 2024 respectievelijk 1,7% en 1,9% bij vleesvarkens en gespeende biggen, en 3,7% bij vleeskalveren.
Antibioticagebruik
Voor het eerst zijn in 2024 de resultaten gepubliceerd van het antibioticagebruik bij melk- en vleesvee, kalkoenen en bij alle categorieën van kippen in de vlees- en legkolom. Op basis van de eerste gegevens kan Amcra concluderen dat het hoogste antibioticagebruik op rundveebedrijven plaatsvindt bij kalveren jonger dan 3 maanden, vanwege de hogere gevoeligheid op infecties bij deze jonge dieren. Aan de andere kant verdient het gebruik van intramammaire tubes met cefalosporines van de 3de en 4de generatie bij volwassen melkvee aandacht, aangezien twee derde van de totale verkoop van deze moleculen in België voor rekening komt van intramammaire tubes.
Onder alle categorieën kippen en kalkoen is het gebruik het hoogst bij vleeskalkoenen, wat dus hoger is dan het gebruiksniveau gemeten bij vleeskippen. “Dit resultaat toont het belang aan van het verzamelen van het antibioticagebruik op alle veehouderijen voor alle diersoorten en alle productietypes, om het antibioticagebruik over de hele lijn te verminderen en te verbeteren. De analyse van trends in het gebruik bij deze nieuwe diersoorten en -categorieën maakt het mogelijk om vanaf 2026 te werken aan reductieplannen met doelstellingen die specifiek zijn voor deze diersoorten.”
Resistentie
De antibioticaresistentie van de Gram-negatieve indicatorbacterie Escherichia coli neemt af bij de meeste voedselproducerende dieren en is stabiel bij jong vleesvee. De trend is dalend, maar er zijn verschillende resultaten. De prevalentie van bepaalde resistentieprofielen is historisch zeer laag, bijvoorbeeld met betrekking tot colistine, terwijl er voor andere soorten resistentie een min of meer duidelijke afname is, zoals bij ESBL-producerende E. coli-stammen, die zeer sterk afnemen bij varkens, maar minder sterk bij vleeskalveren. In het geval van de Gram-positieve indicatorbacteriën Enterococcus faecalis en E. faecium daalde de resistentie in de categorieën waar deze het hoogst was (vleeskalveren en vleeskuikens) en bleef deze stabiel in de andere diercategorieën.
Met de ambitie om de reeds genomen stappen verder te zetten en om de geleverde inspanningen uit te breiden naar alle sectoren, waaronder gezelschapsdieren en paarden, is de overheid begonnen met overleg met sectororganisaties om een nieuw Antibioticaconvenant en een nieuw One Health Nationaal Actieplan voor de bestrijding van antimicrobiële resistentie te ontwikkelen. “Deze initiatieven onderstrepen het belang van samenwerking tussen de overheid en sectororganisaties om de gestelde doelstellingen te bereiken”, besluit Amcra.
