De Vlaamse Codex Dierenwelzijn: Nu actie ondernemen is cruciaal!

De Vlaamse Codex Dierenwelzijn behandelt de regels voor het houden van dieren, voor de handel in dieren, voor transport van dieren, voor in- en uitvoer, voor het doden van dieren of voor ingrepen op dieren. Daarnaast buigt men zich ook over dierproeven en wordt een Vlaamse Raad voor Dierenwelzijn geïnstalleerd naast een Dierenwelzijnsfonds. En niet onbelangrijk : er wordt ook beschreven hoe de controle en eventuele bestraffing zal gebeuren, als men niet in orde is.

Het doden van dieren en thuis slachten

Voor het doden van dieren is voor schapen-/geitenhouders artikel 36 van de Vlaamse Codex Dierenwelzijn van belang:

“ §1. Een gewerveld dier wordt alleen gedood na voorafgaande bedwelming. Alleen een persoon die daarvoor de nodige kennis en bekwaamheid heeft, kan een gewerveld dier doden. Dat gebeurt volgens de voor het dier minst pijnlijke, snelste en meest selectieve methode.

In afwijking van het eerste lid kan een gewerveld dier in de volgende gevallen zonder voorafgaande bedwelming worden gedood: 1° in geval van overmacht; 2° bij jacht of visvangst; 3° in het kader van de bestrijding van schadelijke organismen.

§2. Als dieren worden geslacht volgens speciale methoden die vereist zijn voor religieuze riten, kan de bedwelming omkeerbaar zijn en is de dood van het dier dan niet het gevolg van de bedwelming.”

Hieruit nemen we mee dat slachten altijd onder bedwelming moet gebeuren, maar dat om religieuze redenen omkeerbare bedwelming aanvaard wordt.

Evenzeer belangrijk is artikel 39 paragrafen 2 en 3 om te weten of we nog schapen, geiten en varkens thuis mogen slachten:

“ §2. De Vlaamse Regering erkent inrichtingen voor het gegroepeerd slachten van dieren voor particulier huishoudelijk verbruik en kan de voorwaarden ervan bepalen.

§3. Het doden en slachten van schapen, geiten en varkens voor particulier huishoudelijk verbruik buiten een erkend slachthuis of een op grond van paragraaf 2 erkende inrichting is verboden.

Het eerste lid is niet van toepassing op:

1° landbouwers als vermeld in artikel 2, 7°, van het decreet van 22 december 2006 tot inrichting van een gemeenschappelijke identificatie van landbouwers, exploitaties en landbouwgrond in het kader van het meststoffenbeleid en van het landbouwbeleid;

2° personen die in het bezit zijn van een getuigschrift van vakbekwaamheid afgeleverd door het departement én over een verdovingsinstrument beschikken. Het getuigschrift van vakbekwaamheid wordt verkregen door een opleiding over het slachten of doden van dieren te volgen en door te slagen voor een onafhankelijk examen. De opleiding wordt verzorgd door een opleidingsinstituut of een andere persoon die aantoonbare expertise heeft in het domein van dierenwelzijn bij het slachten en doden, op basis van een cursus die het departement heeft goedgekeurd. De Vlaamse Regering kan de nadere regels bepalen van het getuigschrift van vakbekwaamheid, de te volgen opleiding over het slachten of doden van dieren, het examen en van het verdovingsinstrument.”

Hieruit onthouden we dat men om thuis nog een schaap, geit of varken voor eigen gebruik te mogen slachten ofwel landbouwer moet zijn, ofwel dat men een getuigschrift van vakbekwaamheid moet halen.

Verduidelijking van uitzonderingen inzake het thuis slachten

Er is echter meer aan de hand. Op de website van het departement Dierenwelzijn wordt dit verduidelijkt :

“Het thuis slachten van runderen is al verboden. Nu wordt het ook verboden om schapen, geiten en varkens thuis te slachten.

Er is een uitzondering voorzien voor actieve landbouwers en voor personen die een getuigschrift van vakbekwaamheid en een verdovingstoestel hebben. Deze personen krijgen tot 1 januari 2026 de tijd om zich in orde te stellen.

Zij zullen voor thuisslachtingen van schapen, geiten en varkens nog steeds een slachtaangifte bij de gemeente moeten doen.

Aanvragers kunnen bewijzen dat zij onder deze uitzondering vallen, onder meer door een van volgende documenten voor te leggen:

een uittreksel uit het e-loket van het Agentschap Landbouw en Zeevisserij, waaruit blijkt dat hij of zij een actieve landbouwer is.

een getuigschrift van vakbekwaamheid en een bewijs dat hij of zij beschikt over een verdovingstoestel.

tot 31 december 2025, een intentieverklaring om een getuigschrift van vakbekwaamheid te behalen en een bewijs dat hij of zij beschikt over een verdovingstoestel”

En hier zal voor veel schapen-/geitenhouders het schoentje knellen: sommigen hebben geen landbouwstatuut, maar velen zijn misschien wel landbouwer in nevenberoep, maar door de jongste evoluties binnen het Agentschap Landbouw en Zeevisserij geen ‘actieve’ landbouwer meer, omdat ze gepensioneerd zijn of te weinig arbeidsinkomen realiseren uit hun landbouwactiviteit. Bovenstaande betekent dus, volgens onze interpretatie, dat al wie geen statuut van ‘actieve landbouwer’ heeft, nu alleen nog de mogelijkheid heeft om tegen eind december van dit jaar 2025 een getuigschrift van vakbekwaamheid te halen om zelf nog onder verdoving een schaap/geit voor eigen gebruik te kunnen slachten thuis, mits een slachtvergunning. Wie dit getuigschrift nog wil behalen, mag niet te lang meer twijfelen. Onder andere het NAC organiseert momenteel dergelijke opleidingen, en is, naar we vernemen, nu als enige erkend om dit te doen.

Verplichting tot beschutting

Op de website van het departement Dierenwelzijn lezen we als toelichting bij artikel 10 §3 van het decreet :

“Vanaf 1 januari 2029: verplichte beschutting voor dieren die u buiten houdt:

Vanaf 1 januari 2029 moeten alle dieren die buiten gehouden worden altijd beschutting hebben. Deze regel geldt zowel voor wie professioneel dieren houdt als voor particulieren, en zowel voor weidedieren als voor andere dieren die buiten gehouden worden, zoals katten of kippen.

De beschutting mag natuurlijk zijn – bijvoorbeeld in de vorm van bomen of hagen, maar ook kunstmatig – zoals een paardenstal of een kippenhok.

U bent verplicht om de beschutting het hele jaar door te voorzien, ongeacht de weersomstandigheden.”

Bovenstaande heeft heel wat gevolgen voor veehouders. Het betekent dat op elk perceel waar dieren gehouden worden altijd beschutting onder de vorm van een hok of beplanting (bomen/struiken) moet voorzien worden tegen einde 2028. In de zomer zal beplanting normaal gezien volstaan, als ze voldoende van omvang is, maar in de winter zal een schuilhok moeten voorzien worden, omdat men voor de dieren ook een droog ligbed wil. Niet elk perceel zal zich lenen om een schuilhok te plaatsen, en dit zal economisch meestal ook niet haalbaar zijn.

Nu starten met het aanplanten van bomen of struiken

Als men echter overal ook natuurlijke beschutting wil voorzien met bomen of struiken, is het zeer aangewezen om deze winter al volop met aanplanten te starten. Om in 2029 voldoende schaduw en beschutting te realiseren, zal men immers al over goed ontwikkelde bomen en struiken moeten beschikken. Er zijn dan nog 3 groei-jaren te gaan, dus dat moet lukken. Jonge bomen en schapen/geiten zijn niet altijd een gelukkige combinatie, omdat onze dieren dol zijn op het ontschorsen van jonge bomen. De aanplant voldoende afschermen is dus zeker aangewezen en ook tot op voldoende hoogte. Sommige schapen/geiten durven immers op hun achterste poten te gaan staan als er een fris blaadje te vinden is.

Anderzijds zal in de zomer vooral afscherming van de dieren tegen de zon een punt zijn. Gezien de zon niet in het noorden staat, is de oriëntatie van het perceel en de plaats waar men dan bomen of struiken voorziet een aandachtspunt om schaduw binnen de wei te creëren, vooral tegen de middag aan en in de namiddag, als de temperaturen het hoogst zijn. Bomen midden in de wei kunnen ook, dan kunnen de dieren steeds kiezen waar ze gaan liggen. Dat is echter niet altijd praktisch als men bijvoorbeeld de wei ook wil maaien.

Hou er ook rekening mee dat grasgroei in de schaduwzone van de bomen minder graag gelust wordt door de schapen. Als men met bijvoorbeeld knotwilgen werkt of met een houtkant, zal het in de toekomst ook belangrijk zijn om niet alle bomen in hetzelfde jaar te knotten of om de ganse houtkant ineens te vernieuwen. Dan is er het komende jaar immers weinig of geen beschuttingseffect. Dat zijn dus heel wat zaken om rekening mee te houden.

Geldende afstandsregels tegenover naburig perceel

Bedenk ook dat beplanting op de rand van een perceel aan afstandsregels ten opzichte van het naburige perceel gebonden is. Langs naburige percelen gelden sinds september 2021 de afstandsregels die in het Burgerlijk Wetboek vermeld staan.

Dat houdt in dat elke (nieuwe) houtige beplanting die je hoger dan 2 m wil laten worden, op minstens 2 m van de perceelsgrens moet staan. Bomen, struiken, hagen… die lager blijven, mag je tot uiterlijk 0,5 m van de perceelsgrens aanplanten. De uitzondering hierop zijn beplantingen die niet hoger reiken dan een bestaande afsluiting tussen percelen, dan mogen die tot aan die afsluiting komen. Gemeentelijk kunnen er strengere regels gelden. Ga dit dus het best na bij uw gemeentebestuur. Voor aanplantingen van vóór 1 september 2021 gelden de bepalingen van het Veldwetboek van 1886. Hoogstammige bomen moeten op 2 m van de perceelsgrens staan, hagen en andere bomen op ten minste 0,5 m van de perceelsgrens.

Er zijn echter ook nog uitzonderingen voorzien. Op de betekenis van wat een hoogstammige boom of een andere boom is, gaan we niet verder in. We wijzen hier vooral op de afstandsregels die nu gelden.

André Calus