Waterkwaliteit in landbouwgebied verbetert verder
De Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) publiceert op 22 december de nieuwste resultaten van haar onderzoek naar nutriënten in oppervlaktewater en grondwater in landbouwgebieden. De cijfers voor 2024-2025 tonen een duidelijke daling van het aantal overschrijdingen van de nitraatdrempelwaarden, zowel in oppervlaktewater als in grondwater.
Dit zijn de beste resultaten ooit voor oppervlaktewater ooit. Toch zijn de doelen nog niet bereikt: regionale verschillen en de impact van wisselende weersomstandigheden vragen om blijvende inspanningen.
Oppervlaktewater
Het percentage meetpunten met een overschrijding van de drempelwaarde van 50 mg nitraat/l in oppervlaktewater is in 2024-2025 gedaald naar 11,5%. Dit is het laagste percentage sinds het begin van de metingen in het MAP-meetnet. Dit is te wijten aan de grote inspanningen van de land- en tuinbouwers en aan de gunstige weersomstandigheden. Hoewel de resultaten goed zijn, blijft bij iets meer dan 10% van de MAP-meetpunten een openstaande doelstelling bestaan. Het is daarom belangrijk dat land- en tuinbouwers de huidige inspanningen blijven volhouden en het zevende mestactieplan uitvoeren.
Ook voor orthofosfaat is er een verbetering: 48% van de meetpunten voldoet aan de milieukwaliteitsnorm. Voor de helft van de meetpunten is een blijvende inspanning nodig om de norm te halen. Ondertussen worden de MAP-meetpunten geëvalueerd opdat enkel die meetpunten waar de landbouw een impact op heeft worden meegenomen. Zo worden landbouwers enkel verantwoordelijk gesteld voor de vervuiling die zijn veroorzaken.
Grondwater
De nitraatgehalten in het ondiepe grondwater in landbouwgebied vertonen een sterke afname ten opzichte van de piekconcentraties in 2022. In 2024 overschreed gemiddeld iets meer dan 33% van de meetputten de norm van 50 mg nitraat/l, wat een aanzienlijke verbetering is ten opzichte van de voorgaande jaren. De gewogen gemiddelde nitraatconcentratie op het meest ondiepe filterniveau daalde tot 33 mg nitraat/l. Deze dalende trend moet zich de komende jaren doorzetten om van een structurele daling te kunnen spreken.
De respons van het grondwatersysteem op beleidsmaatregelen verloopt eerder traag. De gunstige evolutie van de meetresultaten wordt deels beïnvloed door klimatologische factoren, zoals de uitzonderlijk natte omstandigheden in 2024. Regionale verschillen zijn duidelijk: de kuststreek en het zuidelijke deel van Antwerpen scoren goed, terwijl Noord-Limburg, de omgeving van Brussel en Leuven, en delen van Oost- en West-Vlaanderen extra aandacht verdienen.
Inspanningen werpen vruchten af
“Deze resultaten tonen dat onze gezamenlijke inspanningen voor een betere waterkwaliteit in landbouwgebieden vruchten beginnen af te werpen. Maar we zijn er nog niet: de regionale verschillen en de invloed van het weer maken duidelijk dat we moeten blijven inzetten op innovatie, samenwerking en een duurzaam mestbeleid. Het is door de landbouwers dat we deze positieve resultaten kunnen voorleggen. We moeten de huidige inspanningen volhouden om deze dalingen te kunnen aanhouden”, stelt Vlaams minister van Landbouw en Omgeving Jo Brouns.
“De resultaten die we nu zien, zijn de gevolgen van de maatregelen van het MestActiePlan (MAP6) dat liep van 2019 tot en met 2024. Intussen is MAP 7 sinds januari van dit jaar gedeeltelijk van start gegaan. Vanaf volgend jaar zullen alle maatregelen van MAP7 in voege zijn. Die resultaten zullen we kunnen meten van zodra er minstens 2 winterjaren zijn overgegaan, dus na 2027”, zegt Boerenbond-voorzitter Lode Ceyssens.
Het is volgens Boerenbond dan ook bijzonder frustrerend dat de Europese Commissie Vlaanderen in gebreke heeft gesteld omdat er te weinig zou gebeuren om de waterkwaliteit te verbeteren. “De resultaten nu tonen wel heel duidelijk aan dat we op de goede weg zijn. We rekenen erop dat deze nu ook worden meegegeven in het lopende proces”, zegt Lode Ceyssens.
Meetnet moet geëvalueerd worden
Boerenbond herhaalt ten slotte haar pleidooi om het meetnet te evalueren. Landbouwers moeten eerlijk beoordeeld worden, ook andere bronnen van vervuiling (zoals ongezuiverd huishoudelijk afvalwater) hebben een grote invloed op de waterkwaliteit. “Meten is weten, maar dan moet de relatie tussen oorzaak en gevolg wel duidelijk zijn. Het is niet correct om alles in de schoenen van landbouw te schuiven. Een evaluatie van het MAP-meetnet moet duidelijk maken welke oorzaken verantwoordelijk zijn voor de resultaten, zodat maatregelen gericht en rechtvaardig kunnen worden genomen”, besluit de voorzitter van Boerenbond.
