Kleine beestjes, grote plannen

DSC_1876

Enkele jaren geleden stonden eetbare insecten massaal in de belangstelling. Krekelkroketten en meelwormhamburgers doken op in de frituur, op festivals en zelfs in de supermarkt. Intussen is de hype gaan liggen.

Daar ziet Lies Hackelbracht, zaakvoerder van meelwormboerderij TOR Royal, een logische verklaring voor. “Er zijn stappen overgeslagen in het marketingproces. Niemand wist waarom ze insecten zouden moeten gaan eten. De mensen wisten ook niet hoé.”

Lies, die zelf uit de marketingwereld komt, besloot daarvan een speerpunt te maken. Naast haar insecten cultiveert ze dus ook de vraag naar haar product. “TOR Royal is een productiefaciliteit van A tot Z. Daarnaast maakt mijn bedrijf ook promotie voor de eetcultuur rond insecten”, legt ze uit.

Hoe promoot je het eten van insecten?

“Ik geef workshops. Zo voed ik mensen echt op. Aan de ene kant vertel ik over de voordelen van insecten voor de gezondheid en het milieu. Aan de andere kant toon ik hoe ze passen in de keuken. In geroosterde meelwormen zit alles wat in vlees ook zit, maar om ermee te koken moet je ze zien als een soort nootjes. Ze passen goed op een slaatje, in een risotto, op een toastje met dip of in muesli.”

Wil de consument wel insecten eten, geïnformeerd of niet?

“Er is nog maar een klein percentage mensen klaar voor, maar dat zijn er genoeg. We kunnen toch nog geen tonnen leveren. De vraag is nu al groter dan het aanbod. Bovendien zijn het net die mensen die bezig zijn met gezonde voeding en het milieu, en dus iets meer willen betalen voor een gezond en duurzaam product. We beginnen bij het begin, en groeien zachtjesaan verder.”

Wat zou meer mensen over de streep trekken?

“Meer lekkere producten op de markt! Die zitten eraan te komen, geloof me. Samenwerken met bekende koks zou fantastisch zijn. Maar meer producten betekent ook dat er meer volume nodig is, en dus meer kwekers. Het is een vicieuze cirkel. Daarom moeten er meer mensen mee naar buiten komen. Ons verhaal moet verteld worden.”

Meelwormen bevatten ongeveer dezelfde voedingsstoffen als vlees, maar laten zich  verwerken als nootjes.
Meelwormen bevatten ongeveer dezelfde voedingsstoffen als vlees, maar laten zich verwerken als nootjes. - TOR Royal

Zie je de insectenkweek als een mogelijkheid voor veehouders?

“Waarom niet? Zij hebben daar de goede mentaliteit voor. Wat boeren op dit moment tegenhoudt is dat de Europese Unie pas in 2020 naar buiten komt met de regels rond novel foods, waaronder ook de meelworm, die ik kweek, valt. Maar ik wacht daar niet op. Dat is het moment waarop alles perfect moet zijn om te kunnen verdergaan; om mijn systeem uit te rollen.

Wat betekent die nieuwe wetgeving voor de insectenteelt?

“In 2017 hebben fabrikanten van zogenaamde novel foods - insecten, stevia, algen … - een dossier ingediend. Daar discussieert de Europese Unie momenteel over. Daarna schrijft ze nieuwe regels uit. Wanneer die verschijnen zal alles gemakkelijker gaan: uitrollen, opschalen, vergroten. Daar moet ik klaar voor zijn. In 2020 moet alles perfect zijn om te kunnen verdergaan.”

Waarom koos je voor de meelworm?

“Meelwormen blijven mooi in hun bakje, ze springen niet rond. Ze hebben geen buitensporige eisen. Kamertemperatuur vinden ze best. Ze groeien op zemelen, droog voeder dus, wat de kweek erg proper maakt. Bovendien valt het proces goed te automatiseren. Ten slotte is er niets zo lekker als meelwormen die vers uit de oven komen. Superkrokant!”

Lies voedt haar meelwormen tarwezemelen en schijfjes wortel.
Lies voedt haar meelwormen tarwezemelen en schijfjes wortel. - DC

Hoe begin je aan de kweek van meelwormen?

“Je kan perfect kleinschalig beginnen, zonder grote investeringen (zie kaderstuk). Eerst moet je zien of het je ligt. Krijg je voeling met het dier en het gegeven? Stel dat je varkens gewend bent, dan is zo’n meelworm iets heel anders. Ben je overtuigd, dan kan je als landbouwer rekenen op VLIF-steun voor stalinrichting en materiaal.”

Hoe kan je het proces automatiseren?

“Op dit moment gebeurt de hele kweek manueel. Een deel van het kweekproces automatiseren zou mijn productiecapaciteit enorm verhogen. Vermeulen Construct NV uit Ieper bouwt daarvoor de infrastructuur, in het kader van een ‘Quick Win’-project van de West-Vlaamse Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij. Dat zal veel verschil maken.”

Kunt u dan zelf voldoende meelwormen kweken om aan de vraag te voldoen?

“TOR Royal blijft groeien. Binnenkort zal ik dingen moeten gaan uitbesteden. Productie komt daarvoor in aanmerking. Dit is mijn passie en mijn hobby, maar ik heb wel een visie, en daarbij hoort een sluitend verdienmodel. Om rendabel te worden, moet ik onder meer de kweek opschalen. Nu doe ik alles alleen: van schoonmaken tot boekhouden.”

“TOR Royal is een productiefaciliteit van A tot Z”, vertelt Lies trots.
“TOR Royal is een productiefaciliteit van A tot Z”, vertelt Lies trots. - DC

Hoe ziet u dat opschalen dan? Meer en meer automatisatie?

“Tot op bepaalde hoogte. Ik wil genoeg efficiëntie om mijn arbeidskosten terug te kunnen verdienen. Aan de andere kant geloof ik niet in een productieproces met dieren waar geen boeren meer aan te pas komen. Een menselijk oog is daar onmisbaar. Het komt erop aan een mooie balans te vinden. Voor koeien en varkens hebben we daar duizenden jaren voor gehad. Voor insecten is het nog wat zoeken.”

Denkt u eraan de productie uit te besteden aan landbouwers?

“Dat lijkt me geen slecht idee. Zij zouden zich op hun beurt niets moeten aantrekken van aan- en verkoop. TOR Royal doet dat op dit moment al. Daarnaast zorg ik, vanuit mijn marketing- en communicatie-achtergrond, voor omkadering en promotie. Mijn passie is producten ontwikkelen en verkopen, en mensen begeleiden. Dat is me duidelijk geworden na bijna drie jaar alles alleen doen.”

Je wil van TOR Royal een sterk merk maken. Wat zit er achter de naam?

“Die tor wijst op de meelkever, de volwassen versie van de meelworm. Het klinkt ook stoer, als Thor, de god van de donder. Royal maakt het dan weer chique. Mijn eetbare insecten noem ik graag fruits de terre. Ik vermeld ook het jaar waarin ik van start ging, anno 2016, om het ambachtelijke karakter uit te drukken. De website, mijn stand, mijn schort... Alles is afgestemd op het logo (een rudimentaire kever in strak zwart en wit, red.) Wat ik geleerd heb in de wereld van de marketing kan ik hier goed gebruiken.”

Lies stelde een uitgebreid assortiment samen op basis van insecten.
Lies stelde een uitgebreid assortiment samen op basis van insecten. - DC

Hoe ziet de Belgische insectenketen eruit?

“We zijn niet met velen, maar wat we hebben is super. We kunnen samen een mooi assortiment voorleggen. Concurrentie is er niet, daarvoor zijn we met te weinig. Bovendien zijn er tien verschillende soorten insecten toegelaten in de menselijke voeding. De ene kweekt krekels, de andere sprinkhanen ... Eén soort is voor de meeste kwekers genoeg. Een sprinkhaan verschilt sterker van een meelworm dan een koe van een varken.”

Hoeveel tijd steek je in de meelwormkweek?

“Ik spendeer elke week zo’n twaalf uur aan de kweek van de meelwormen. Daarnaast vraagt het verwerken ook tijd. Ik oogst ze, blancheer ze en stop ze in de diepvries of rooster ze meteen in de oven. Dat resulteert voorlopig in ongeveer 10 kg product per week. Ik verwacht dat de opschaling en automatisering - waar ik nu mee bezig ben - dat cijfer gevoelig zullen opkrikken.

Hoe verkoop je je producten? Wat krijg je ervoor?

Verkopen doe ik rechtstreeks aan de klant: op boerenmarkten, tijdens workshops ... Ik ben er niet van overtuigd dat ik veel zou hebben aan een webshop. Wie wil bestellen kan dat via een mailtje. Een potje geroosterde meelworm van 25 g kost € 5, een potje van 85 g kost € 12.”

Hoe ben je tot die prijs gekomen?

“Daar beslis ik zelf over. Dat is iets dat ik niet begrijp van landbouwers. Het is nergens normaal dat iemand anders de prijs voor jouw product bepaalt. Ik heb onlangs nog een voorstel van een kandidaat-afnemer afgewezen. Wat hij voorstelde was gewoon niet mijn kostprijs. Als je toegeeft, delf je je eigen graf. Dit is een innovatief product, duurzaam bovendien. Op zo’n moment moet je keihard zijn. Ik zou boeren graag wat stouter zien. Het komt erop aan de markt te onderzoeken, en in te spelen op wat de klant wil.”

Haal je er een goed loon uit?

“Nee. Voorlopig krijg ik mijn arbeid niet betaald. Daar moet die gedeeltelijke automatisering verandering in brengen. Verder steek ik het geld dat ik verdien met workshops en boerenmarkten meteen weer in de zaak: het merk deponeren, een inox-snijtafel kopen...”

Is dat geen groot probleem?

“Ik heb nog een halftijdse job waar ik van leef. In april 2016 startte ik als zelfstandige in bijberoep en heb ik TOR Royal BVBA opgericht. Intussen is er veel veranderd. Eigenlijk is het fenomenaal als je ziet waarvan ik kom. Je ziet natuurlijk alleen hetgene dat je nog moet doen, en dat is immens veel. Maar alles loopt zoals gepland. Eigenlijk is er nog niets veranderd aan het businessplan dat ik bijna drie jaar geleden heb geschreven. Ik mag alleen niet te lang wachten voor ik in een hogere versnelling schiet, en een nieuwe stap zet.”

Meer informatie? Bereik Lies Hackelbracht via www.torroyal.be.

DC

Hoe kweek je meelwormen?

Voor Lies Hackelbracht TOR Royal uit de grond stampte, experimenteerde ze in haar living met de beestjes. Ze kocht een bakje meelwormen (Tenebrio molitor) in de dierenwinkel en keek hoe ze - trager dan gehoopt - verpopten. Verder bracht ze uren door op het internet: filmpjes op YouTube, gespecialiseerde websites ... De experimenten in de living namen al snel de garage in, tot ze in de loods van een gepensioneerde boomkweker terecht kon.

In de loods staan rijen rekken met plastic bakjes. De meelworm kweekt goed bij kamertemperatuur. Wordt het te koud, dan gaan de beestjes in een soort van winterslaap. Bij te hoge temperaturen (30 °C) ontwikkelen ze zich te snel. Larven gaan verpoppen en worden zo ongeschikt voor consumptie. Hoe droger de kamer, hoe liever. De meelwormen vermijden direct zonlicht.

Lies serveert haar meelwormen tarwezemelen. Het beetje vocht dat de beestjes nodig hebben, halen ze uit de afwijkende wortels die Lies hen voert. Voor haar is het belangrijk en economisch interessant om met reststromen te werken. Te kleine appels, rauwe aardappelen, voederbieten en buitenbladeren van witte kool zijn ook geschikt, als je de restjes voldoende weg kan zeven.

Volwassen meeltorren leggen eitjes, waaruit zich minuscule larven ontwikkelen. Lies zeeft de eitjes uit de overschotten van de meeltorren uit en plaatst ze in een nieuwe bak. De larven eten zich dik, gaan vervellen, groeien, eten zich dik, vervellen weer, enzovoorts. Na zo’n tien weken zijn ze klaar om geoogst te worden. Een kleine selectie mag verpoppen, zodat nieuwe kevers voor nieuwe eitjes kunnen zorgen. Een kever leeft tot zes maanden.

Het zeven is het meest arbeidsintensief, maar onmisbaar om de eitjes te winnen, meelwormen te oogsten of de diertjes te verversen. Vellen, uitwerpselen en eventuele restanten van het voeder blijven beperkt en kunnen gebruikt worden als meststof.

Waarom zou je insecten eten?

Als je Lies Hackelbracht vraagt waarom meer mensen insecten zouden moeten eten, is dit haar antwoord: “Ten eerste zijn insecten superlekker. Verder leveren ze even veel eiwitten als vlees, en bevatten extra vitamines, mineralen en gezonde vetten. Ze zijn dus gezond. Ongewoon is het eigenlijk niet, want 80  % van de wereldbevolking eet ze al.”

“Insecten produceren minder mest en dus minder ammoniak en stikstof. Ze stoten weinig broeikasgassen uit. Bovendien hebben ze niet veel plaats nodig. Je kan ze verticaal gaan kweken. Hun voederconversie is fantastisch: 10 kg voer levert 9 kg insectenbiomassa op. Ten slotte drinken ze niet. Het weinige vocht dat ze nodig hebben, halen ze uit hun voedsel.”

Meest recent

Meest recent