Smart Farmers heeft vorige week haar demonstratie-installatie ‘Aquaponics 2-0’ geopend. De installatie staat niet toevallig pal naast de omvangrijke waterzuivering van Aquafin in Gent. Initiatiefnemers zijn de ex-boeren Pascal De Bondt en Bart Kregersman. Ex-boeren, want ze ontdekten dat ze meer hebben met technische ontwikkeling dan het boeren zelf. Ze besloten hun boerderij te sluiten en verder te gaan als uitvinders en installateurs.
Het duo test en demonstreert op de site in een viertal containers aquaponics. In de containers vindt de combinatieteelt plaats van tilapia, reuzengarnalen en gastronomische gewassen zoals basilicum en bieslook. Aquaponics combineert plantenteelt en aquacultuur. Bij aquacultuur komen uitwerpselen van de gekweekte dieren als afvalstoffen in het water, dat hierdoor toxisch wordt. Bij aquaponics worden de uitwerpselen voeding voor de planten. Dat gebeurt niet zomaar: bacteriën breken de uitwerpselen af tot nitraten en nitrieten. De planten geven het water vervolgens weer schoon terug aan de vissen, zodat een kringloop ontstaat.
Gezuiverd afvalwater
In de viertal containers wordt tegelijk onderzoek gedaan naar het gebruik van gezuiverd en opgewaardeerd afvalwater. Het geld hiervoor komt deels uit het Interreg-programma van de EU, maar wordt ook direct ondersteund door waterzuiveringsbedrijf Aquafin. Het project is in eerste instantie gericht op verticale landbouw in of dicht bij de stad. Daarvoor is de intensieve en zeer gecontroleerde combinatieteelt volgens Smart Farmers zeer geschikt. “Afvalzuivering zit vaak vlakbij de steden, dus een combinatie met stadslandbouw is ideaal. Het biedt de mogelijkheid de kringloop te sluiten.”
‘Nieuwe boeren’
Op de site ontvangen Pascal en Bart regelmatig landbouwers die mogelijk aan de slag willen met de technologie. Samen wordt bekeken welke teelten geschikt kunnen zijn en wat de rendabiliteit is. “De landbouw worstelt met lage prijzen”, zegt Pascal De Bondt. Ons project toont een manier van landbouw die meer winstgevend kan zijn dan de gangbare landbouw, maar mogelijk ook aantrekkelijker is voor mensen buiten de landbouw. Ik denk dat het systeem ‘nieuwe’ boeren zal aantrekken.” De kosten voor een installatie van 400 m2 worden geraamd op €350.000.
Om tot het demonstratieproject te komen werd een eerdere pilootinstallatie verbouwd naar een versie 2.0 waarbij alle teeltomstandigheden tot in detail worden gestuurd. Sensoren, elektronica en regelkleppen bewaken de productieprocessen en zorgen voor de ideale doorstroom en groeiomstandigheden. Mestoverschot is er alvast niet, want alles wordt hergebruikt. Het enige restproduct is een beperkte hoeveelheid zuiver slib.
Concreet wordt in één container tilapia gekweekt. Een tweede container biedt ruimte aan reuze garnalen en in een derde container staan drie groeikamers met LED-verlichting. Hier staan microgroenten die door restaurants vaak worden gebruikt, maar ook bij wijze van experiment bananen.
Welk probleem lossen we op?
Het is belangrijk na te denken over het gebruik van water, legt De Bondt uit. Afgelopen zomer kende Vlaanderen opnieuw waterstress, wat leidde tot grote schade bij landbouwers. Tegen 2040 zal waterstress een constante zijn in de Noordwest-Europese regio, denkt De Bondt. Hergebruik van gezuiverd water is naast slimme landbouw volgens Smart Farmers de sleutel voor voedselproductie in droge tijden.
Is het wel zinvol vissen en garnalen te kweken in België? Is er niet al een grootschalige vis- en garnalenkweek in landen als Chili, Vietnam en Noorwegen? “Zeker, maar op het handelssysteem staat ook steeds meer druk. China koopt een steeds groter deel van de Vietnamese productie. Naarmate China maar ook andere landen in Azië en straks nog Afrika rijker worden, zullen de exportlanden steeds minder voor ons beschikbaar hebben. Daarnaast worden terecht steeds meer vragen gesteld bij de milieuschade van handelsstromen.”
Over een debacle in Nederland met de teelt van meerval Claresse door met name veel omgeschakelde varkenshouders, zegt De Bondt. “In Nederland zijn veel kleinere producenten kopje onder gegaan omdat een grote agro-industrieel zich in de strijd mengde. Het is daarom belangrijk dat de juist schaal wordt gekozen, en dat waar mogelijk wordt samengewerkt tussen de kleinere bedrijven.”
De microgroenten die worden gedemonstreerd, zijn een lucratieve teelt, aldus De Bondt. Ze zijn ideaal voor de chefs die in restaurants complexe maaltijden bereiden. De container kost al gauw €80.000 maar zou – indien je de afzet goed organiseert - in enkele jaren terugverdiend kunnen worden. “De afzet is wel cruciaal. De teeltwijze is niet goedkoop en dus denken we dat het vooral geschikt is voor afzet via korte keten, waarbij de landbouwer zelf veel meer over houdt dan wanneer het via derden wordt verkocht aan de klant.”
Toekomstplannen
De samenwerking met Aquafin kan nog worden uitgebreid. Warmte is energie en het bedrijf onderzoekt of de CO2 die bij Aquafin vrij komt, kan worden gebruikt door Smart Farmers.
Smart Farmers blijft niet in de startup-fase maar wacht volgend jaar een groot project. Smart Farmers bouwt in 2019 een Gentse stadsboerderij van 2000 m² om dit alles in de praktijk te zetten. Onderdeel van de boerderij zijn 400 m² serreteelt voor gastronomische gewassen en 500 m² vis- en garnalenkweek. Daarnaast komt er een buitengedeelte waar de coöperanten mogelijk zelf kunnen telen. De stadsboerderij zal eigendom zijn van een coöperatie van circa 300 consumenten, aldus De Bondt. Een manager leidt de boerderij met technische ondersteuning van De Bondt en Kregersman. De exacte locatie is nog niet bekend.
JCB
