2021: stevige omzetgroei voor Vlaamse agrohandel

De invoer van agrarische producten bedroeg vorig jaar 37,6 miljard euro en de uitvoer 43,1 miljard euro. Het handelsoverschot bedraagt 5,5 miljard euro. 2021 was het jaar waarin de economie heropveerde na het eerste coronajaar 2020, de uitstap van het Verenigd Koninkrijk uit de EU en de toenemende inflatie. Ondanks de Brexit kon Vlaanderen 16% meer agrarische producten uitvoeren naar Groot-Brittannië, terwijl de invoer met hetzelfde percentage zakte. De groei van de agrohandel is vooral te verklaren door hogere prijzen, want het volume bleef nagenoeg constant.

Zuivelproducten zijn in 2021 in Vlaanderen het belangrijkste handelsproduct in de totale agrohandel, met de hoogste invoer- en uitvoerwaarde. Cacaoproducten en vers vlees staan op de tweede en derde plaats bij de exportproducten en hebben een handelsoverschot van meer dan 1 miljard euro. Dat laatste geldt ook voor aardappelbereidingen, banketbakkersproducten en bier. Andere sterke exportproducten zijn diepvriesgroenten, bestrijdingsmiddelen, veevoeders, meststoffen en landbouwmaterieel.

Vlaanderen importeert veel vers fruit, vooral bananen en kiwi’s. Een aanzienlijk handelstekort is er bij oliën, granen, koolzaad, koffie, cacao, wijn, vis en bij schaal- en weekdieren.

Afzet in de buurlanden

Nederland en Frankrijk zijn voor de Vlaamse voedingsproducenten de belangrijkste afzetmarkten, elk goed voor 8,1 miljard euro. Duitsland en het Verenigd Koninkrijk staan op de derde en vierde plaats. De grootste niet-Europese klanten zijn de Verenigde Staten en China.

Nederland exporteert voor 10,9 miljard euro aan agroproducten naar Vlaanderen en is daarmee veruit de belangrijkste leverancier. Daarna volgen Frankrijk en Duitsland. 28% van de geïmporteerde producten komt van buiten de EU. Vlaanderen boekt het grootste agrohandelsoverschot met het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Frankrijk. Met Nederland, Brazilië en Ivoorkust is er een stevig handelstekort.

België is in de EU de zesde grootste uitvoerder van agrarische producten, na Nederland, Duitsland, Frankrijk, Spanje en Italië, en heeft het vierde grootste agrohandelsoverschot, na Nederland, Spanje en Polen.

Het positieve saldo wijst er volgens het departement Landbouw en Visserij op dat de Vlaamse agrovoedingssector meerwaarde creëert. We voeren veelal onbewerkte bulkproducten in en voeren in meer of mindere mate verwerkte producten uit. Een deel van de ingevoerde producten wordt opnieuw uitgevoerd.

In vergelijking met 2020 is in 2021 zowel de invoer als de uitvoer van agrarische producten sterk gestegen. De uitvoer groeide met 9,6%, de invoer zelfs met 14,8%. Daardoor zakt het handelsoverschot fors met 16%.

Handelsoverschot daalt

De cijfers van 2021 tonen dezelfde tendens als die van 2017: import en export groeien; het handelssaldo valt terug, maar blijft op een hoog niveau. De stijging in 2021 heeft vooral te maken met prijsbewegingen: het totale volume van in- en uitvoer is nagenoeg constant gebleven, al zijn er verschillen tussen productgroepen. Bij dierlijke producten nam het totale handelsvolume toe, bij tuinbouw- en agro-industriële producten was er een daling.

De Vlaamse uitvoer van akkerbouwproducten is de voorbije jaren gestaag toegenomen en piekt in 2021. De groep akkerbouw omvat graangewassen, aardappelen, oliehoudende zaden (koolzaad, mosterdzaad, lijnzaad), industriële gewassen (katoen, vlas en hennep), droge peulvruchten en uitheemse gewassen (theebladeren, cacao, koffiebonen en rijst). Naast de ruwe producten omvat de groep ook een hele reeks verwerkte producten, zoals gebak, pralines en chocolade. De exportwaarde bedraagt nu 16,2 miljard euro (+10,5% tegenover 2020). De invoerwaarde is nog sterker gestegen het afgelopen jaar en klokt af op 16 miljard euro (+17%). Het handelsoverschot zakt daardoor naar een lager peil (258 miljoen euro).

Er zijn 4 productgroepen in de akkerbouwproducten die in 2021 een invoerwaarde van meer dan 2 miljard euro noteren: de afgeleide producten (vooral cacao- en tabaksproducten), de overige gewassen (vooral tabak, cacao en koffie), de graanproducten (zoals banketbakkerswerk, meel en deegwaren) en de oliehoudende producten (oliën en meel op basis van koolzaad en soja).

Granen in de korrel (tarwe, maïs, gerst en rijst) zitten net onder de drempel van 2 miljard. De grootste stijging sinds 2017 noteren de oliehoudende producten (+55%). De graanproducten en de afgeleide producten – banketbakkerswerk en cacaoproducten – zijn samen goed voor ruim de helft van de uitvoerwaarde van akkerbouwproducten. Daarna komen de overige gewassen, aardappelen en oliehoudende producten. Bij de meeste productgroepen is er een stijging in de laatste 5 jaar, bij oliehoudende producten zelfs met 47%.

Dierlijke producten

De dierlijke producten zijn belangrijk voor de Vlaamse export, met een handelsoverschot van 2 miljard euro. De dierlijke producten omvatten slacht- en gebruiksdieren, fokdieren, alle onverwerkte en verwerkte vleesproducten, zuivelproducten, eieren, honing en dierlijke producten die niet voor menselijke consumptie zijn bestemd (wol en pelzen).

De uitvoer van dierlijke producten is tegenover 2020 gestegen met 7% naar 7,8 miljard euro, maar de invoerwaarde is op jaarbasis nog sterker gegroeid (+18%) en bedraagt nu 5,8 miljard euro.

Zuivelproducten, vooral kaas, melk en boter, maken met een invoerwaarde van 2,9 miljard euro bijna de helft uit van de invoer van dierlijke producten. Vers vlees zit net boven 1 miljard euro. Daarna volgen vleesbereidingen en levende dieren. De invoer van zuivel is tegenover 2017 met 20% gestegen. Ook vers vlees en vleesbereidingen noteren duidelijke groeicijfers. Niet-eetbare dierlijke producten, levende dieren en eieren zijn de sterkste dalers.

Bij de uitvoer van dierlijke producten springen 2 categorieën eruit. Zuivelproducten en vers vlees hebben een aandeel van respectievelijk 39% en 34%. Vleesbereidingen en levende dieren volgen op respectabele afstand. In vergelijking met 2017 gaan alle productgroepen erop vooruit, behalve vers vlees, honing en gedroogd en gerookt vlees. Zuivel doet het met een stijging van 23% tegenover 2017 erg goed. De export van vleesbereidingen, levende dieren en niet eetbare dierlijke producten nam eveneens toe. Meer details hierover brengen we in een volgend artikel.

Export tuinbouw stijgt

De Vlaamse in- en uitvoer van tuinbouwproducten bedraagt in 2021 6,3 miljard euro. De categorie tuinbouwproducten bestaat uit groenten, fruit, sierteeltproducten, aromatische planten en olijfolie. Er is een handelstekort van -27 miljoen euro. Als we het vergelijken met het geheel van agrarische producten, valt op dat de verschuivingen in 2021 minder groot zijn. Bovendien stijgt de export tegen de tendens in sterker dan de import. De uitvoer gaat er met 3% op vooruit, de invoer met 2%.

Vers fruit, waaronder zuidvruchten, is in 2021 goed voor een derde van de totale invoer van tuinbouwproducten. Daarna volgen verwerkt fruit (18%), verwerkte groenten (16%), verse groenten (13%), sierteeltproducten (9%) en noten (5%).

Bij de uitvoer van tuinbouwproducten laten verwerkte groenten en vers fruit de concurrentie achter zich, met een aandeel van respectievelijk 29% en 26%. Het gaat vooral om diepvriesgroenten en doorgevoerde zuidvruchten. Daarna komen verwerkt fruit (18%), verse groenten (12%) en sierteelt (10%).

Aardappelbereidingen doen het goed

Vlaanderen heeft in 2021 bij aardappelen een handelsoverschot van 1 miljard euro. Dat is volledig te danken aan de uitvoer van aardappelbereidingen (gekoelde en diepgevroren frieten, kroketten, puree, chips, vlokken en granulaten), goed voor ruim 1,5 miljard euro.

De handel in verse aardappelen, inclusief pootgoed, vertoont daarentegen een negatief saldo van 300 miljoen euro. 59% van de aardappelexport gaat naar 5 landen: Frankrijk (325 miljoen euro), Nederland (239 miljoen euro), het Verenigd Koninkrijk (246 miljoen euro), Duitsland (100 miljoen euro) en Spanje (77 miljoen euro).

Onze aardappelen en aardappelbereidingen gaan ook naar de Verenigde Staten (85 miljoen euro), Brazilië (53 miljoen euro) en Saoedi-Arabië (48 miljoen euro).

Verse aardappelen voeren we in uit Frankrijk en Nederland. De aardappelhandel kende de voorbije jaren een flinke groei. In vergelijking met 2017 is de uitvoerwaarde van aardappelen met 19% gestegen en het handelssaldo met 13%. In 2021 voerde Vlaanderen 3 miljoen ton aardappelen uit, in 2017 was dat nog maar 2,6 miljoen ton. 2019 scheerde nog hogere toppen, met een export van 3,2 miljoen ton ter waarde van 1,8 miljard euro.

Netto-import van granen

Vlaanderen is een netto-importeur van granen. Het handelstekort loopt op tot -1,4 miljard euro. De import van 1,9 miljard euro gaat vooral terug op 4 soorten. Tarwe (zowel zacht als hard) staat met 32% op de eerste plaats. Daarna volgen maïs, gerst en rijst, met elk een aandeel van rond de 20%. Bij rijst is het handelstekort beperkt, want er vindt veel heruitvoer plaats (290 miljoen euro). Rijst is daarmee goed voor 59% van onze graanexport. 72,5% van het geïmporteerde graan komt uit de EU. Bij gerst (94%) en tarwe (87%) is dat percentage een stuk hoger, bij maïs (63%) en rijst (32%) zit het aandeel onder het gemiddelde.

De voornaamste graanleverancier is Frankrijk (854 miljoen euro). Nederland (162 miljoen euro), Oekraïne (155 miljoen euro) en Duitsland (147 miljoen euro) volgen op respectabele afstand. Frankrijk levert, in waarde uitgedrukt, 78% van de ingevoerde gerst, 57% van de tarwe en 41% van de maïs. Oekraïne is de tweede belangrijkste maïsleverancier (37%). Vlaanderen voert het meeste rijst in uit Pakistan (72 miljoen euro), Myanmar (68 miljoen euro) en Spanje (52 miljoen euro). In vergelijking met 2020 is de graanhandel toegenomen, de invoer met 22% en de uitvoer met 5%. In hoeveelheid uitgedrukt is de import op jaarbasis met 7% gegroeid tot 7,3 miljoen ton, waarvan 2,6 miljoen ton tarwe, 1,9 ton miljoen gerst, 1,8 miljoen maïs en 626.000 ton rijst.

Wereldtop in diepvriesgroenten

De handel in groenten levert een positief handelssaldo op van +769 miljoen euro. Dat is uitsluitend te danken aan de verwerkte groenten. Vlaanderen is wereldwijd de grootste speler inzake diepvriesgroenten. In 2021 is de uitvoer ervan goed voor 1,2 miljard euro, terwijl de invoer op net geen 350 miljoen euro ligt. De uitvoer van groenten in blik is ook nog aanzienlijk (348 miljoen euro), maar daar is het saldo negatief (-115 miljoen euro).

Bij de verse groenten is er dit jaar een klein handelstekort (-10 miljoen euro). Tomaten zijn het belangrijkste verse exportproduct, goed voor een exportwaarde van 293 miljoen euro en een saldo van +201 miljoen euro. Prei is goed voor een uitvoer van 66 miljoen euro en een saldo van +57 miljoen euro. Kropsla, wortelen, paddenstoelen en witloof noteren eveneens een handelsoverschot, wat niet gezegd kan worden van uien, erwten, bonen, paprika, bloemkool, asperges, schorseneren, selder en komkommer.

Een deel van de ingevoerde verse groenten is bestemd voor de exportgerichte verwerkende industrie. Vlaamse groenten vinden vooral hun weg naar Duitsland (587 miljoen euro), Frankrijk (491 miljoen euro), Nederland (411 miljoen euro) en het Verenigd Koninkrijk (259 miljoen euro).

De top 3 van groenteleveranciers neemt ruim 70% van onze import in: Nederland (805 miljoen euro), Frankrijk (264 miljoen euro) en Spanje (208 miljoen euro). Tegenover 2017 is de groente-uitvoer met 12% gegroeid, tegenover 2020 met 4%. Diepvriesgroenten zijn een vaste waarde. In hoeveelheid uitgedrukt voerde Vlaanderen in 2021 2,6 miljoen ton groenten uit, waarvan de helft diepvriesgroenten

Meer omzet in 2022

Uit voorlopige cijfers voor de eerste 3 maanden van dit jaar blijkt dat Vlaanderen voor 12,2 miljard euro aan agrovoedingsproducten uitvoerde. De invoer bedroeg 10,2 miljard euro. Daarmee zien we opnieuw een forse groei tegenover dezelfde periode in 2021, veel sterker dan de voorbije jaren. De uitvoer stijgt met 19%, de invoer met 17%.

Belangrijke exportproducten doen het goed: aardappelbereidingen (+24%), zuivelproducten (+18%), banketbakkerswerk (+10%), cacaoproducten (+8%) en diepvriesgroenten (+6%). De uitvoer van agro-industriële producten gaat zelfs door het dak: landbouwmaterieel (+66%), meststoffen (+50%), bestrijdingsmiddelen (+49%). Vers vlees blijft stabiel (+1%).

Een terugval is er bij verse groenten (- 21%), bier (-11%) en vers fruit (-5%). Bij de invoer vallen de groeicijfers op van oliehoudende zaden (+57%), oliën (+54%), granen (+41%) en eieren (+30%).

Inflatie laat zich voelen

Het is voorbarig om uit 1 kwartaal conclusies te trekken, maar het is duidelijk dat de inflatie zich laat voelen. In maart 2022 is die opgelopen tot 9,3%. Bewerkte en onbewerkte levensmiddelen worden duurder, maar vooral de energieprijzen swingen de pan uit. Het belang van de inflatie blijkt ook uit het feit dat de totale agrohandel daalt tegenover het eerste kwartaal van 2021, als we het in ton uitdrukken (-8% bij export, -5% bij import).

Ook de geopolitieke situatie laat zich voelen. Oekraïne en Rusland zijn belangrijke leveranciers van grondstoffen. Met Oekraïne heeft Vlaanderen een handelstekort van meer dan 300 miljoen euro, omdat we massaal koolzaad en maïs kopen in Oekraïne. Voor beide producten is het onze op één na grootste, na respectievelijk Australië en Frankrijk. Landbouwwerktuigen zijn ons belangrijkste exportproduct. Met Rusland hebben we een handelsoverschot van zowat 160 miljoen euro. We importeren lijnzaad (Rusland is daarvan de grootste leverancier) en meststoffen en exporteren tabak, veevoeder, cacaoproducten, landbouwwerktuigen en bier. Met Wit-Rusland, bondgenoot van Rusland, heeft ons land een handelstekort van -75 miljoen euro omdat we meststoffen uit het land importeren, terwijl de uitvoer naar dat land beperkt is.

Dep. L&V/FVDL