Naast de waterstuw is een andere mogelijkheid om water te bufferen en in te zetten wanneer nodig, de omschakeling van klassieke naar peilgestuurde drainage.
Zowel landbouwkundig als maatschappelijk kan zo’n peilgestuurde drainage de landbouwer voordeel opleveren. - Foto: Boerennatuur Vlaanderen
Boerennatuur Vlaanderen doet rond dit thema al langer onderzoek samen met de Bodemkundige Dienst van België. Projectcoördinator bij Boerennatuur Vlaanderen Steve Meuris geeft meer uitleg: “We zijn enkele jaren geleden begonnen met de aanleg van nieuwe peilgestuurde drainage op ongedraineerde percelen in een aantal proefvelden. In een volgend project ‘Drainage plus’ hebben we de omvorming van klassieke naar peilgestuurde drainage uitgetest. In het huidige project ‘Van Landbouw tot Waterbouw’ proberen we dergelijke omvorming op te schalen: we werken dan niet meer op proefvelden, maar gaan echt met perceelsgroepen te werk.” Hij geeft aan dat het huidige project een vrij groot project is waar wel wat middelen aan te pas komen. “We hebben middelen voor investeringen kunnen verzilveren via het Proeftuinen Droogteplatform van de Vlaamse overheid. Ook binnen het programma Water+Land+Schap werken we samen met de Noord-Limburgse coalitie. Zo verzamelden we voldoende middelen om al die investeringen op het terrein te kunnen doen. Recent is er ook een project gestart in Kinrooi, waar de toepassingen rond subirrigatie in combinatie met peilgestuurde drainage worden onderzocht.”
Water vasthouden op perceel
Bij peilgestuurde drainage is het – net als bij een stuwplaatsing – de bedoeling om het hele jaar zo veel mogelijk water vast te houden op het perceel zelf. In tegenstelling tot een klassieke drainage, waarbij de drains rechtstreeks uitmonden in de sloot en waarbij zowel in de winter als in de zomer het water wordt afgevoerd, komen bij peilgestuurde drainage alle buizen samen in een verzamelbuis. Die verzamelbuis komt dan terecht in een regelput. “Het is daar dat de landbouwer heel precies het waterpeil kan regelen. Enkel wanneer er veldwerkzaamheden moeten gebeuren – tijdens de inzaai of tijdens de oogst – gaat hij het water laten weglopen tot op het drainniveau. Wanneer de machines van het veld zijn, kan het perceel terug vol lopen met neerslagwater of kwelwater, indien dat van toepassing is. Dankzij een peilgestuurd systeem kan de landbouwer dus gericht gaan ‘spelen’ met de watertafel”, aldus Meuris.
Landbouwkundig en
maatschappelijk voordeel
Zowel landbouwkundig als maatschappelijk kan zo’n peilgestuurde drainage de landbouwer voordeel opleveren. Tom Coussement van de Bodemkundige Dienst geeft aan dat een juist gebruik tot financiële meeropbrengsten leidt. Uit een 10-jarige proef bleek dat maïs, gras en aardappel een betere productie kenden bij een peilgestuurd systeem ten aanzien van een klassieke drainage. “Uit literatuuronderzoek vanuit Nederland en de Verenigde Staten, wordt er gesproken van een besparing van 1 à 2 irrigatiebeurten. Dat komt overeen met 15 mm en 35 mm water, wat niet verwaarloosbaar is.” Daarnaast biedt het systeem ook mogelijkheden.: de landbouwer kan blijven werken met gewassen die iets droogtegevoeliger zijn.
Maatschappelijk gaat het over het bergen van water op de percelen zelf, veelal in de lager gelegen gebieden. “De landbouwer wordt op dat vlak vaak met de vinger gewezen, omdat door de hogere drainagegraad in grote delen van Vlaanderen heel veel water wegstroomt in de winter. Dat water kan voor wateroverlast zorgen, en dat water is ook verloren. Het idee is dat we met peilgestuurde drainage een mooie adaptie hebben op al die drainages om met de landbouw ook mee aan waterconservering te gaan doen”, aldus Coussement.
Hij meldt ook dat er effecten op de bodemnutriënten zijn gerapporteerd, bijvoorbeeld op stikstof en fosfor. “Door de meeropname van water via de plantwortels kunnen de gewassen meer stikstof opnemen. Doordat bovendien een groter deel van de bodem verzadigd raakt, kan stikstof via denitrificatie verdwijnen. Zo is er minder uitspoeling van stikstof naar het oppervlaktewater in het najaar. Uit Nederlandse studies blijkt dat er bij peilgestuurde drainage gemiddeld 30 procent minder water uit de drains zal wegstromen ten opzichte van de klassieke drainage”, stelt Coussement.
Enkele nadelen
De nadelen van het peilgestuurde drainagesysteem betreffen voornamelijk de investeringskosten voor de omvorming en eventueel het onderhoud. Bovendien vraagt het ook een nauwgezette opvolging en kennis van het systeem door de landbouwer. Die moet goed kunnen inschatten wanneer en hoe lang de regelbuis best wordt uitgetrokken om de perceelswerkzaamheden op tijd te kunnen aanvatten. Dat gezegd zijnde, zal een goed beheerde peilgestuurde drainage zichzelf mettertijd terugverdienen.
Tot slot is niet elk perceel geschikt voor peilgestuurde drainage. Om met peilgestuurde drainage aan de slag te gaan, zijn er enkele belangrijke aspecten waarmee je rekening moet houden. Vooreerst mag het terrein niet te hellend zijn. Op licht hellende percelen kan het systeem wel nog worden aangelegd via de plaatsing van meerdere regelputten. Vervolgens is de doorlaatbaarheid van de bodem cruciaal. “Peilgestuurde drainage werkt het best op voldoende doorlatende bodems, omdat die gronden een snelle responstijd kennen van het systeem. Proeven die liepen, situeerden zich om die reden voornamelijk op de zandgronden in Noord-Limburg en het Noorden van Antwerpen. De vraag is dan ook hoe het zit het met de zwaardere bodems. Daar moet nog meer onderzoek op gebeuren”, klinkt het. Tot slot moet er bij voorkeur voldoende grondwaterdruk zijn. “Om in de zomer toch in voldoende mate de peilverhoging op te kunnen bouwen mag het grondwaterpeil best niet te laag zijn in de percelen”, geeft Coussement nog mee.
