Antibioticumconvenant 2016-2020: Twee van de 3 doelstellingen niet gehaald
In de strijd tegen antibioticumresistentie bij dieren in België maakte Amcra op 22 juni de resultaten bekend van de 3 doelstellingen uit het antibioticumconvenant 2016-2020. Cijfers over antibioticagebruik tussen 2011 en 2020 werden daarvoor vergeleken. Twee van de 3 doelstellingen werden jammer genoeg niet gehaald, toch daalde het antibioticagebruik aanzienlijk ten opzichte van 2011.
De doelstelling om 50% minder antibiotica te gebruiken in gemedicineerde voeders werd ruimschoots gehaald met een daling van 70,4%. De doelstelling om het totale antibioticagebruik te doen dalen met 50% werd niet behaald, net zoals de doelstelling om het gebruik van kritisch belangrijke antibiotica te doen dalen met 75% (zie figuur 1). Dat neemt niet weg dat we de voorbije 10 jaar al heel veel gerealiseerd hebben: 40% minder antibioticagebruik in 2020 ten opzichte van 2011 en 70% minder gebruik van de kritisch belangrijke antibiotica.
2011 als referentiejaar
Vanaf 2011 werden cijfers bijgehouden met betrekking tot de nationale verkoop van antibiotica en het gebruik op bedrijfsniveau, alsook van de evolutie van antimicrobiële resistentie (AMR) bij dieren. Het jaar 2016 wordt beschouwd als een schakeljaar in het Belgisch diergeneeskundig antibioticabeleid, aangezien er 3 mijlpalen plaatsvonden: de ondertekening van het convenant tussen de Federale Overheid en de betrokken sectororganisaties, de publicatie van een koninklijk besluit dat het gebruik van de kritisch belangrijke antibiotica en de registratie van het gebruik van antibiotica bij voedsel producerende diersoorten vastlegt, en ten slotte het opstarten van Sanitel-Med, de databank van de Federale Overheid waarin deze registraties moeten uitgevoerd worden.
Stijging antibioticagebruik in 2020
In de tabel kan je zien dat het gebruik van kritisch belangrijke antibiotica toenam met 32,1%. Dat alarmerende cijfer is te wijten aan een stijging in het gebruik van fluoroquinolones bij vleeskippen. Hopelijk zorgen de artikelen in het koninklijk besluit van 21 juli 2016 over het gebruik van de kritische belangrijke antibiotica bij dieren – dat terug in voege is getreden – voor een daling vanaf 2021.
Gelukkig kende het gebruik van colistine, een antibioticum gebruikt als laatste redmiddel bij multiresistente infecties bij mensen, een continue afname in de diergeneeskunde met in totaal een reductie van 71,3% (-11,3% ten opzichte van 2019).
Dries Minnen van het geneesmiddelenagentschap legt uit: “Meer en meer bacteriën worden resistent aan antibiotica. Jaarlijks sterven wereldwijd 7000 mensen door antibioticumresistentie. Tegen 2050 zal dat aantal oplopen tot 10 miljoen mensen per jaar als we geen oplossing bieden. Dat zal een grote impact op de volksgezondheid hebben. Om te vergelijken: corona zorgde tot nu toe wereldwijd voor bijna 4 miljoen doden. Gelukkig Is er een dalende trend in het aantal multiresistente E. coli stammen afkomstig van dieren, net zoals er een dalende trend is in antibioticumresistentie tegen kritisch belangrijke antibiotica. Wat we doen, werkt dus, en heeft een effect op onze gezondheid en op die van de dieren.
We hebben nu 2 van de 3 doelstellingen niet behaald, en dat is heel jammer, maar dat neemt niet weg dat alle betrokken organisaties even hard hun best zullen blijven doen om samen te werken om een nog beter resultaat te bekomen in 2024. We zijn trots op de sterke daling die al gemaakt is, maar het kan natuurlijk nog beter.”
Antibioticagebruik per diersector
De BD100 (behandeling op 100 dagen) is het getal dat aangeeft hoeveel dagen een dier een antibioticumbehandeling krijgt op 100 dagen aanwezigheid op het bedrijf. Dat getal wordt berekend per diercategorie: kraambig, speenbig, vleesvarken, zeug en beer, braadkip, leghen en vleeskalf.
Het gebruik van antibiotica was het hoogst bij vleeskalveren met een mediane BD100 van 21,39. Dat betekent dat 50% van de vleeskalverbedrijven minder dan 21,39 op 100 dagen antibiotica toedient aan de dieren, maar dat ook 50% van de bedrijven dat gedurende meerdere dagen doet. Er is wel een daling van 21% ten opzichte van 2018 (26,92).
De ‘speenbig’ is de diercategorie met de tweede hoogste score, namelijk 17,64. Tegenover 2018 vond daar een daling plaats van 10%. De grootste gebruikers hebben bij gespeende biggen wel een hoger gebruik dan bij vleeskalveren.
Op de derde plaats volgen de braadkippen met een mediane BD100 van 5,92. Daar ziet men een daling van 4%. Een stijging in antibioticagebruik werd waargenomen bij de beren en zeugen (+5%) en bij de legkippen (+60%). Beide diersoorten hebben echter een laag basisgebruik, waardoor ondanks de stijging, nog steeds lage mediane BD100-waarden worden gezien in 2020. De stijging bij de leghennen is deels te wijten aan een uitbraak met het influenzavirus type H3 in 2019 en wordt dus verwacht omkeerbaar te zijn.
Nederland doet beter
Alle resultaten werden gepubliceerd in het BelVet-SAC-rapport, in opdracht van het geneesmiddelenagentschap. “De 2 belangrijkste bronnen voor de cijfers uit het rapport zijn de groothandelaars-verdelers en de mengvoederbedrijven die vergunningen hebben voor gemedicineerde voeders”, legt professor De Wulf (Amcra) uit.
“Om het antibioticumgebruik te berekenen kijken we naar de hoeveelheid dieren (biomassa) en de hoeveelheid gebruikte antibiotica. Het totaal antibioticumgebruik is tussen 2019 en 2020 niet gedaald. Daar zien we eerder een stagnatie. Het was om heel veel redenen een bijzonder jaar, ook door corona. Door de pandemie werd de relatie dierenarts-veehouder waarschijnlijk moeilijker. De inspanningen voor reductie stonden daarom even on hold. Toch hebben we al mooie resultaten bereikt, maar dat wil niet zeggen dat het tijd is om te rusten.”
De Wulf doet een oproep naar iedereen om zich terug optimaal in te zetten en verder aan het reductiepad te werken. “De nieuwe doelstelling voor het totaal antibioticumgebruik tegen 2024 is een daling van 65% ten opzichte van 2011. Daar gaan we nu voor. Als we naar de rest van Europa kijken, zit België ergens in het midden als het over antibioticumgebruik gaat. We zijn gestart als één van de landen met een hoger gebruik, dus dat is een positieve evolutie. Toch kan het nog veel beter. Zeker als we naar onze buurlanden gaan kijken. Nederland heeft een vergelijkbare intensieve productie, maar doet het veel beter in antibioticumgebruik.”
Convenant 2021-2024
Omdat er al mooie resultaten vloeiden uit het eerste convenant, werd een nieuw convenant ondertekend voor de periode 2021-2024. Dat bevat nieuwe doelstellingen:
1) Het maximaal totaal gebruik verminderen met 65% ten opzichte van 2011;
2) het gebruik van colistine verminderen tot maximaal 1 mg/PCU tegen 2024;
3) het gebruik van gemedicineerd voeder dat antibiotica bevat verminderen met 75% tegen eind 2024 (ten opzichte van 2011);
4) diersoortspecifieke reductiepaden opstellen en komen tot minder dan 1% alarmgebruikers (varkens, braadkippen, vleeskalveren).
Er zijn naast bovenstaande doelstellingen ook niet-becijferde doelstellingen opgenomen in het convenant, zoals de ontwikkeling van een methode om het antibioticumgebruik bij gezelschapsdieren te evalueren en ook bij deze diersoorten een reductiepad op te stellen voor de vermindering van het antibioticumgebruik, op basis van bevestigde gegevens en in overeenstemming met de reductiedoelstellingen van het convenant.
