Zuivel moet duurzaamheid uitspelen

Het was een vraag die eerder dit jaar gesteld werd op de algemene vergadering van de zuivelindustrie. Ze hadden er gelukkig ook iemand die tot antwoorden probeerde te komen, vertrekkende vanuit een internationale en Britse insteek: Judith Bryans. Zij is voorzitter van IDF, de International Dairy Federation. Die federatie wil de referentie zijn in wetenschappelijke en technische expertise over zuivel en wil de wereldwijde zuivelstem vertolken. Op de keper beschouwd dus ook uw stem.

Daarnaast is mevrouw Bryans CEO van Dairy UK, een organisatie die enerzijds de Britse zuivelindustrie vertegenwoordigt, maar ook breder gaat en ook een megafoon wil geven aan melkveehouders en hun bezorgdheden. Zij is dus de ideale persoon om eens vanuit een ander perspectief een licht te laten schijnen op de sector en haar producten

Onderschat belang

Met meer dan 7 miljard mensen zouden we nu zijn op de wereld. Tegen 2050 zullen we aan 9 miljard mensen zitten. Die bevolkingsgroei is al tot in den treure geschetst, maar minstens even belangrijk is het symbolische omslagpunt dat nu zo ongeveer plaatsvindt: voor het eerst zullen er op de wereld meer mensen ouder dan 65 jaar rondlopen dan kinderen onder de vijf jaar. Dat is een belangrijk gegeven voor iedereen die producten aan de man wil brengen.

Hoe passen melkveehouders in dat (hele grote) plaatje? Van de 7 miljard mensen, zijn er 1 miljard mensen actief in de gehele zuivelsector. Melkveehouders ontfermen zich over 20 % van het totale landbouwareaal. “Koeien zetten gras om in iets wat we kunnen eten”, zo herhaalde Judith Bryans een simpele waarheid die misschien nog te weinig uitgesproken wordt.

De bijdrage van de koe in het menselijk dieet kan moeilijk overschat worden. Melk draagt op wereldniveau bij tot 5 % van de menselijke energieopname, 9 % van de vetopname en 10 % van de eiwitopname.

Hetzelfde kan gezegd worden over de bijdrage aan de economie. Er zijn 133 miljoen melkveebedrijven; 600 miljoen mensen leven op een boerderij. Een fabelachtige 400 miljoen mensen danken hun job aan de toelevering aan melkveehouderijen. Bijkomend worden 240 miljoen mensen direct of indirect in de zuivelsector tewerkgesteld. In geld uitgedrukt is zuivel het meest verhandelde landbouwproduct ter wereld. “Maar het is ook een erg lokaal product”, beklemtoonde Judith Bryans. “Elk land is zuivelproducent.”

De melkveehouderij kent ook een belangrijke bijdrage in de positie van de vrouw. 37 miljoen melkveehouderijen hebben een vrouwelijk bedrijfshoofd en 80 miljoen vrouwen zijn bij het uitbaten van een melkveebedrijf betrokken.

Zuivel en duurzaamheid

Toch lijkt zuivel soms in het verdomhoekje te vallen. De voedsel- en landbouworganisatie FAO, onderdeel van de VN, is evenwel duidelijk: “Duurzame productie, verwerking en consumptie van melk en zuivel komt mensen en de planeet ten goede en helpt om de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) te bereiken.”

Zuivel maakt onderdeel uit van alle officiële voedingsadviezen. Toch is er ook kritiek op de ecologische voetafdruk van koeien. “Op wereldvlak draagt zuivel minder dan 3 % bij aan de uitstoot van broeikasgassen”, nuanceerde Judith Bryans. “Mensen lijken dat niet te begrijpen. Uiteraard komt alle voedselproductie tegen een kost, maar de milieu-impact moet in evenwicht zijn met de bijdrage in het voedingspatroon. Op nationaal niveau is er vaak een gebrek aan inzicht in de rol van zuivel in duurzaamheid. In voedingsrichtlijnen wordt duurzaamheid steeds meer meegerekend. De zuivelsector moet daarom hard werken om ervoor te zorgen dat ze gehoord wordt.”

De volledige vergelijking

Mevrouw Bryans wees erop dat vaak verwezen wordt naar de ecologische voetafdruk van zuivel. Communicatie vanuit de zuivelsector over dat thema komt vaak onder een extra groot vergrootglas te liggen. “Dat is niet erg, we verwelkomen het zelfs, maar de communicatie van anderen moet wel onder dezelfde meetlat gelegd worden. Over veel plantaardige alternatieven voor zuivel bestààt er gewoon geen cijfermateriaal.”

Britten en melk

Vanuit het Verenigd Koninkrijk nam de zuivelsector de handschoen op om te onderzoeken wat de positie is van zuivel bij de (Britse) consument. Daaruit bleek dat 98 % van de huishoudens zuivel koopt. Zuivel is dus overal; consumenten denken zelfs niet na over zuivel als een categorie, maar denken eerder aan melk, kaas en boter.

Is dat een probleem? Misschien. Zogenaamde melkalternatieven hebben een ‘schaduwzuivelcategorie’ gecreëerd. Zij nemen ‘de zuivel’ als dusdanig wel op de korrel. In hun producten proberen ze alle positieve eigenschappen van zuivel te kopiëren. Slechts 35 % van de respondenten vond daarbij dat zuivel aan hun behoeften beantwoordt, en slechts twee procent vond daarbij zuivel trendy.

Vet imago

Zuivel wordt als een ‘stille leider’ aanzien. In heel veel discussies online over voeding, is zuivel geen thema, merkte de Britse federatie in onderzoek. Consumenten in Groot-Brittannië associëren de meeste zuivelproducten met vet, en met calcium. De Britse consument denkt dat halfvolle melk 26 % vet bevat (in het echt 2 %) en volle melk zelfs 37 % vet (in de praktijk 3,5%). Eén vijfde van de Britse consumenten denkt zelfs dat melk voor meer dan 80 % uit vet bestaat. In Groot-Brittannië geeft 39 % van de consumenten aan dat ze meer zuivel zouden eten mochten ze zuivel als gezond ervaren. In hoeverre deze conclusies kunnen doorgetrokken worden naar de Belgische consument is niet duidelijk.

Brexit

Een belangrijk thema in de Britse economie, en zeker in de Britse zuivelsector, is de Brexit. “De Brexit blijft mistig. Er is weinig klaarheid en de laatste verkiezingen hebben daarbij niet geholpen”, constateerde Judith Bryans.

De Britse zuivelindustrie wil vooral geen handelsbarrières met de Unie. Heel wat Europese zuivelverwerkers hebben trouwens productiefaciliteiten in het Verenigd Koninkrijk of joint ventures met Britse bedrijven. “De sector wil ook toegang tot buitenlandse arbeidskrachten behouden, zowel geschoold als ongeschoold en van de boerderij tot in de fabriek”, zo klonk het.

Een andere zorg is dat Britse boeren geen concurrentieel nadeel mogen ondervinden in vergelijking met Europa. De Europese uitbetalingen zouden tot 2022 gegarandeerd worden door de Britse regering, maar daarna lonkt voorlopig nog het grote onbekende.

Een harde Brexit, met een voor de Britten slecht akkoord, zou erg nadelig zijn voor Groot-Brittannië. Het land is immers de vijfde grootste exporteur in de wereld (na de EU van 28-1, VS, Nieuw-Zeeland en Australië).

Of ‘wij’ van Europa daar zo blij mee moeten zijn, is nog maar de vraag. Het Verenigd Koninkrijk is ook het land met het tweede grootste zuiveltekort in de wereld. 98 % van de Britse import komt uit de EU. “Een slechte deal voor het Verenigd Koninkrijk zou ook een slechte deal zijn voor de Europese zuivelindustrie”, waarschuwde CEO Bryans. “De impact ervan kan potentieel groter zijn dan de Ruslandboycot, en kan erg nadelig zijn voor beide zijden.”

IDC