Belgische consumptie stijgt
Het is alvast duidelijk dat bataat eerder een tropisch gewas is. Vooral in China en de Afrikaanse landen Malawi, Nigeria, Tanzania en Oeganda wordt momenteel het meeste bataat geproduceerd. In Europa zijn de zuiderse landen het hart van de productie. Portugal, Spanje, Italië en Griekenland staan garant voor ongeveer 100.000 ton bataat. In België stijgt nu ook de productie. In 2019 zorgde 100 ha in België voor zo’n 4.000 ton bataat. In 2020 werd 200 ha bataat geteeld, in 2021 260 ha.
En dat is maar goed ook, want de consumptie gaat ook in stijgende lijn. In 2020 at de gemiddelde mens 400 g bataat per jaar, terwijl dat in 2016 nog geen 30 g was. In Vlaanderen blijkt het wel iets populairder dan in Wallonië. Het zijn ook vooral de jongere generatie singles (onder 40 jaar) en samenwonenden zonder kinderen die het meeste bataat verorberden. “De meesten aten het ook gewoon thuis, maar dat komt ook grotendeels door het coronajaar dat we achter de rug hebben”, vertelt VLAM-experte Sarah Musschebroeck. De meesten kopen het ook in de supermarkten en de buurtsupermarkten.
Nog meer import
De vraag naar bataat verhoogde doorheen de jaren, wat ervoor zorgt dat het knolgewas nog vooral geïmporteerd moet worden. Volgens een raming van het PCG stond er in 2018 slechts 60 ha bataat in Vlaanderen, onder de hoede van minder dan 20 boeren. Volgens de verzamelaanvraag in mei 2021 zouden nu ongeveer 65 Belgische boeren zo’n 260 ha bataat telen. Dat is echter niet voldoende om de vraag te dekken.
In 2016 werd zo’n 15.000 ton geïmporteerd, waaronder het meeste verse bataat en een fractie verwerkt. Dat steeg tot bijna 50.000 ton in 2019. Daarna stagneerde het in 2020. Daardoor is België de 3e belangrijkste Europese importeur, na Nederland en Frankrijk, én we zitten in de top 10 van de belangrijkste importlanden in de wereld. Bataat komt dan vooral uit Nederland, Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten.
België exporteert zelfs al bataat. In 2016 was dat nog slechts ongeveer 3.000 ton, maar in 2017 was dat al rond 11.000 ton. Die export steeg nog licht in 2018, maar daalde sinds dan alleen maar. Daarmee zijn we de 4e belangrijkste exporteur op Europees niveau, na Nederland, Spanje en Portugal. Op wereldvlak hebben we minder belang. “Het zijn de Verenigde Staten die qua export veel betekenen”, aldus Musschebroeck.
Bekend en bemind
Dat de bataat ondertussen al meer bekend is, bleek uit een enquête van het PCG in 2018. Daaruit bleek dat 8 op de 10 mensen de knollen wel degelijk herkent, en ook kan benoemen. Bijna 70% van de bevraagden vond het product er aantrekkelijk uitzien, en 85% zou het product kopen. De meesten zouden voor een halve kilo 1 tot 1,5 euro willen betalen, om dan vooral te verwerken tot puree of in een ovengerecht. Weinigen zouden het rauw of in een stoofpot eten.
In het seizoen van 2019-2020 werd ook een consumentenonderzoek gedaan, waar het de bedoeling was dat mensen bataatrassen proefden en die beoordeelden op verschillende parameters, zoals smakelijkheid, zoetheid, stevigheid en uiterlijk van de knol. Men proefde de bataat vers na oogst, na curing en na een lange bewaring. Daaruit bleek dat Covington en Sakura matig lekker bevonden werden bij de oogst, terwijl andere rassen wel lekker bleken. Alle rassen bleken echter wel net iets te weinig zoet te zijn. Sakura deed het nog steeds matig na curing en bewaring. Na een lange bewaring deden Covington, Bayou Belle en Evangeline het het best, maar Evangeline en Covington werden ook als iets te zoet bevonden. Uit analyses bleek Covington ook het meeste suikers te bevatten, naast Beauregard.
Liefst de oranje rassen
Qua uiterlijk bleek Bellevue dan weer het best in de smaak te vallen. Zowel de kleur als de vorm van de knol beviel hier het meest. Bovendien valt het op dat vooral de oranje knollen het goed doen. “Sakura is een paarse knol, en Bonita een witte, en die vallen in het algemeen minder in de smaak op basis van het uiterlijk”, vertelt PCG-onderzoeker Jana Van Steenkiste. Bij aankoop bleek wel vooral het verse uiterlijk voor de consument het belangrijkste, gevolgd door prijs, verpakking en herkomst. “Kleur, vorm en maat bleken op het lijstje toch het minst belangrijk”, concludeert Van Steenkiste.
Het voedingverwerkende bedrijf Ardo verwerkt reeds meerdere jaren bataat, al is het momenteel nog geen Belgisch product.. De knollen worden er gewassen en gesneden, gesorteerd en uiteindelijk verwerkt tot diverse vriesverse zoeteaardappelproducten. Ze worden aangeboden in diepvrieszakjes met blokjes, puree, frietjes en wedges. Manu Jadin: “Voor ons is de oranje kleur heel belangrijk, naast de uniformiteit van de bataat en het feit dat er geen verkleuringen ontstaan tijdens het proces. We werken vooral met de variëteiten Covington, Beauregard, Orleans en Bellevue. Als de knollen binnenkomen, mogen ze niet te lang zijn, geen breuk of insectenschade vertonen en afhankelijk van het product moet het drogestofgehalte hoog genoeg zijn.”
