Startpagina Melkvee

Dries moet voorlopig zijn droom nog niet aan de kant schuiven

In 1990 nam Roger Pouls (54) als derde generatie het melkveebedrijf van zijn ouders over in Tongerlo (Bree). Hij zette een nieuwe stal en zag de toekomst rooskleurig tegemoet. Ook zijn vrouw Suzanne Steensels stapte mee in het bedrijf. Hun zoon Dries (23) draagt dezelfde passie in het hart en wil graag zijn ouders opvolgen als vierde generatie, maar daar zou het stikstofarrest wel eens een stokje voor kunnen steken.

Leestijd : 7 min

In het Landbouwleven van 24/02/22 publiceerden we een artikel over de familie Pouls die in grote onzekerheid leefde met betrekking tot de nieuwe PAS. Als minister Demir haar plan kon waarmaken, zouden zij 60% van hun grond verliezen aan habitatgebied. De grond zou wel hun eigendom blijven, maar ze zouden de grond niet meer mogen bemesten of behandelen met gewasbeschermingsmiddelen, waardoor die bijna alle waarde verliest. Uit het stikstofakkoord blijkt nu dat dat voorlopig niet zal gebeuren. De familie reageert opgelucht, maar de onzekerheid blijft.

Invloed op familie Pouls

Roger Pouls kon meer dan 30 jaar geleden het bedrijf van zijn ouders overnemen, inclusief heel wat landbouwgrond die hij nodig heeft om zijn gewassen op te telen. Dat bedrijf heeft hij uitgebreid tot een capaciteit van 160 koeien. Een boer kan niet zonder zijn grond, en daar wringt nu juist het schoentje. Twee jaren na zijn overname werd wel 60% van zijn grond – zijn huiskavel én de helft van zijn stal – plots ingekleurd als habitatgebied, waarvan 2,5 ha gelegen is in natuurgebied. De inkleuring als habitatgebied gebeurde zonder openbaar onderzoek. De familie was zich van geen kwaad bewust.

In 2014 kreeg de inkleuring als habitatgebied plots een gevolg. Bedrijven met invloed op habitatgebieden zouden moeten verdwijnen. De familie Pouls voelde de bui dus al hangen, met een rode PAS-brief als gevolg. Door enkele wetswijzigingen veranderde dat even later naar (donker)oranje, maar zoon Dries kan in de toekomst zijn bedrijf op geen enkel vlak meer uitbreiden zonder zware investeringen.

Huiskavel is veilig

De kans zat erin dat de overheid met de nieuwe PAS zou beslissen dat op habitatgebieden voortaan een volledige nulbemesting geldt en dat gewasbeschermingsmiddelen verboden worden. In dat geval verloor die grond bijna alle waarde voor Roger en zijn gezin, maar gelukkig is dat nu (nog) niet gebeurd.

Nu is beslist dat er een nulbemesting komt in SBZ-H (Speciale BeschermingsZone van de Habitatrichtlijn) vanaf 01/01/2028, behalve huiskavels, die vrijgesteld worden. Dat betekent dat de familie Pouls hun kavel voorlopig mag blijven bewinnen zoals in het verleden.

Donkeroranje

Tijdens de persconferentie op 23 februari, hoorde de familie Pouls plots dat de ‘donkeroranje’ bedrijven de mogelijkheid krijgen om vrijwillig te stoppen tegen 2026. Dat zijn bedrijven die meer dan 20% impact hebben op de natuur, en daar valt hun bedrijf onder. “Dat was wel volledig nieuw nieuws. Wij willen onze zoon een toekomst in de landbouw geven, dus wij denken nog niet aan stoppen. Volgend jaar zullen we zeker het gesprek aangaan met de betrokken instanties en bekijken wat de beste oplossing is voor ons bedrijf.”

Dit is wat de overheid meedeelde over donkeroranje bedrijven: In 2023 organiseren we een call voor een vrijwillige stopzettingsregeling voor bedrijven met een impactscore hoger dan 20%. Wie in 2023 intekent op die call, kan nog maximum 3 jaar de activiteiten voortzetten, maar krijgt een hogere vergoeding indien men na 1 jaar (+20%) of na 2 jaar (+10%) stopt. De vergoeding wordt uitgekeerd in het jaar dat men de activiteiten stopzet. (Bedrijven die tijdig (conform omgevingsvergunningsdecreet) een verlenging hebben aangevraagd van hun vergunning, maar op het moment van de call nog niet over een definitieve vergunning beschikken, komen in aanmerking voor de vrijwillige uitkoopregeling.)

De helft van deze stal en de huiskavel erachter zijn ingekleurd als habitatgebied.
De helft van deze stal en de huiskavel erachter zijn ingekleurd als habitatgebied. - Foto: SN

Niet op de hoogte gebracht

Roger legt uit hoe zijn grond zonder enige uitleg plots habitatgebied werd: “In 1992 werd 60% van onze grond ingekleurd als habitatgebied. Niemand heeft ons daar ooit over ingelicht. We zijn daar zelf achter gekomen bij het invullen van de Mestbank aangifte. Toen we daar inlichtingen over vroegen, werd ons gezegd dat dat geen invloed zou hebben op ons bedrijf. Op een vergadering in 2014, hoorde ik plots dat het nieuwe stikstofdossier een grote invloed zou hebben op habitatgebieden. Dat was voor ons een hele schok.”

Van rood naar oranje

“Even later kregen we die rode PAS-brief”, vertelt Roger. Onze zoon zat net op de landbouwschool, dus dat was ook een slag in het gezicht voor hem. Hij heeft zijn studie wel afgemaakt, maar zit sindsdien ook al met veel vragen.

Na het ontvangen van de rode PAS-brief zijn we veel gaan lobbyen, en ongeveer een jaar later kregen we dankzij een nieuwe rekenmethode een oranje PAS-brief. Nu mag ons bedrijf dus toch blijven bestaan, maar uitbreiden lijkt bijna onmogelijk.

Suzanne en ik hebben in die periode, samen met enkele collega-landbouwers, Ruimte voor Boeren opgericht. We zijn naar het Grondwettelijk Hof gegaan om het decreet rond de PAS aan te vechten, en dat hebben we toen gewonnen, omdat er geen openbaar onderzoek in werking was gesteld om de PAS vorm te geven. We hebben toen onder andere ook een tractorenactie op poten gezet en een petitie opgesteld.

Eigenlijk hebben wij ervoor gezorgd dat het toenmalige nieuwe wettelijke kader dat de Vlaamse overheid zou hanteren voor omgevingsvergunningen, in vraag werd gesteld. Dat was toen een heel goede zaak, want bij elke beslissing rond de vorming van de definititieve PAS, moest nu een openbaar onderzoek gebeuren. De kwestie bleef echter maar aanslepen, waardoor heel de sector in onzekerheid leefde.”

Zwaard van Damocles

“Wij wilden echt wel weten wat ze van plan waren met de habitatgebieden”, zegt Suzanne. “Die onzekerheid was als een zwaard van Damocles dat boven onze gronden hangt. We kunnen ons bedrijf wel redden dankzij de oranje PAS-brief, maar wat zijn we met een bedrijf zonder grond om te bewerken? Gelukkig kunnen we nu nog even verder met onze grond, maar we weten natuurlijk ook niet voor hoe lang.”

Zoon Dries pikt daarop in: “Als op die grond ook ooit nulbemesting zou gelden, wordt het rechthouden van dit bedrijf simpelweg te duur, en dat zou sowieso betekenen dat ik mijn droom om melkveehouder te worden aan de kant moet schuiven en een andere job moet zoeken. Nu is onze grond nog even veilig, maar wie weet voor hoe lang?”

“Dat klopt, jammer genoeg”, gaat Suzanne verder. “Het is ook frustrerend dat onze gronden zomaar ingekleurd werden als habitatgebied. De overheid legt plots het habitatgebied over onze eigendom neer, waardoor wij na zoveel generaties zouden moeten verdwijnen.”

Nationale Parken

Roger: “Die inkleuring als habitatgebied is nog niet alles. Met de nieuwe plannen rond landschapsparken en Nationale Parken valt heel ons bedrijf volledig in het landschapspark Kempenbroek. Andere grond, die tot nu toe gespaard was gebleven, ligt in het uitbreidingsgebied van Nationaal Park Hoge Kempen. Het doet ons pijn dat dat allemaal zomaar gebeurt.”

Landbouw versus natuur

“We zijn een tijdje geleden gaan wandelen in het natuurgebied waar ons bedrijf invloed op zou hebben”, vertelt Roger. “In het najaar hebben ze daar het gras afgedaan, zodat weidevogels daar in het voorjaar kunnen broeden. Wat we daar zagen, deed ons echt wel pijn. Daar lag een grote berg gemaaid gras te rotten. Daar komt ook stikstof uit vrij, en de sappen daarvan lopen ook in het grondwater, maar voor bergen maaisel uit natuurgebieden zijn er blijkbaar amper regels. Vaste mest mag bij ons in de periode van 1 november tot 15 januari maar 2 maand op een perceel blijven liggen, én moet afgedekt zijn, anders krijgen wij een boete. Die berg gras ligt daar duidelijk al een paar maanden onafgedekt. Ik denk niet dat de natuurverenigingen een boete zullen krijgen voor die berg gras, of dat zij N-residustalen moeten nemen. Dat is niet eerlijk.”

Flankerend beleid

“De overheid spreekt nu wel van een flankerend beleid, maar als ze met alle nieuwe maatregelen het hele waardeverlies van de getroffen landbouwbedrijven willen compenseren, moeten ze toch met een groter bedrag over de brug komen”, zegt Roger. “Wij vragen ons af of ze elke getroffen landbouwer effectief een eerlijke vergoeding kunnen aanbieden.”

Blijven afwachten

“Gelukkig is Dries nog maar 23 jaar”, zegt Suzanne. “Dat geeft hem de mogelijkheid om even te wachten met een overname of met het starten van een vennootschap en om nog even zelfstandig helper te blijven. Ik vind het heel erg dat ze nu de jonge boeren blokkeren. De gemiddelde landbouwer was in 2016 al 54 jaar oud, die leeftijd zal nu waarschijnlijk nog hoger liggen. De kans is dus groot dat de komende 10 jaar nog veel landbouwbedrijven zullen verdwijnen. De veestapel zal op die manier dus ook wel verkleinen. Ik hoop dat de overheid daar ook rekening mee houdt.

Een andere manier om de veestapel te beperken is de landbouwers betere en correcte prijzen geven voor hun producten. Als wij altijd een goede melkprijs hadden gehad, moesten wij in het verleden niet uitbreiden om een degelijk inkomen te hebben. Zo is dat bij de meeste landbouwbedrijven gegaan.

Geef de jonge, gemotiveerde boeren toch een kans. Zij willen mee met hun tijd, en zij zullen er alles aan doen om, op een economisch haalbare manier, aan de klimaatnormen te voldoen. In de toekomst hebben we ook nog landbouwers nodig, en daar staan mensen nu soms te weinig bij stil.”

Landbouwdroom

“Dries wilde van kleins af aan al landbouwer worden”, zegt Suzanne. "Zijn oudere zus en broer hebben ook veel affiniteit met de landbouw, maar geen interesse in een overname van het ouderlijk bedrijf. Ze gunnen het Dries wel heel hard en zouden ook graag hebben dat het bedrijf blijft bestaan.

Het grootste deel van onze collega-landbouwers hier uit de buurt heeft ook een opvolger die de boerderij graag zou overnemen. Die opvolgers zitten allemaal in hetzelfde schuitje als Dries. Ze leven vaak al heel hun leven naar een overname toe, en krijgen nu te horen dat ze dat perfect leefbare bedrijf van hun ouders mogelijk niet meer kunnen overnemen en dat ze iets anders moeten zoeken. Ook voor ons als ouders is het moeilijk om te weten dat onze zoon nog perfect met dit bedrijf had kunnen doorgaan, maar dat het beleid van de overheid zijn toekomst en droom in een vingerknip aan banden kan leggen.”

Sanne Nuyts

Lees ook in Melkvee

Meer artikelen bekijken