Situatie Nederlandse probleemwolf is te risicovol

D e jonge wolf in de Hoge Veluwe zorgt voor veel commotie in Nederland. Er werd zelfs al een klacht ingediend tegen het park omdat ze de wolf zouden bijvoederen om zo bewust een probleemwolf te creëren, maar daar werd nog niets van bewezen. Het is al langer geweten dat het park de wolven liever kwijt dan rijk is. Velen zien de tamme wolf liever vertrekken, maar is dat wel een optie?

De mogelijkheid is er

Binnen de Habitat-richtlijn bestaat er een richtsnoer dat de mogelijkheid biedt om in te grijpen als er zich problemen voordoen. Het Vlaamse interventieprotocol beschrijft duidelijk het verschil tussen probleemsituaties en probleemwolven. Een probleemwolf is een wolf die systematisch stallen of wolfwerende omheiningen binnengaat, of een wolf die agressief gedrag vertoont naar aangelijnde honden of mensen toe.

“De tamme wolf in Nederland heeft nu al meermaals toenadering gezocht naar mensen toe, en dat kan in de toekomst tot gevaarlijke situaties leiden”, zegt Mergeay. “Als die wolf tam geworden is doordat hij gevoederd werd, zou hij wel eens agressief gedrag kunnen vertonen naar mensen als hij geen eten krijgt. Daar willen we natuurlijk niet op wachten.”

Geen toestemming van provincie

Vorige week besloot de provincie Gelderland dat het park géén toestemming krijgt om het Europees beschermde dier te vangen of te doden. De parkdirectie moet met een andere oplossing komen. De provincie stelt voor om de wolf terug bang te maken door hem te beschieten met paintballbolletjes. Zo gaat hij pijn associëren met mensen.

“Op die manier volgt de provincie het eigen wolvenprotocol niet. Men zou de wolf moeten verdoven, vangen, medisch onderzoeken en checken of hij een aandoening heeft waardoor hij minder gemakkelijk voedsel kan vinden. Daarna kan je zijn bewegingen op de voet volgen en gericht ingrijpen bij ongewenst gedrag. Door te werken met paintballgeweren kan je de wolf daarna verjagen of bang maken van mensen. Indien dat niet werkt, moet je hem doden.

Momenteel wil de provincie hem niet zenderen, en dat is problematisch. Dan is het nog beter om de wolf uit te schakelen dan nu veel te lang niets te ondernemen. Het risico dat er iets gebeurt, is nu te groot. Het is ook voor België van belang dat Nederland die wolf zendert. Op het moment dat die wolf oud genoeg is om zelf een territorium te zoeken, en dat hij uitzwerft naar Vlaanderen, is het belangrijk dat wij zijn voorgeschiedenis kennen en dat wij hem in het oog kunnen houden.

Nu de vzw Faunabescherming in kortgeding de paintballmethode heeft laten stilleggen is het plaatje van een lamme overheid helemaal compleet. Als ze de wolf echt niet willen zenderen, moeten ze hem zo snel mogelijk doden. Dit gedrag op zijn beloop laten, is vragen om problemen”, aldus Mergeay.

We stelden Joachim Mergeay nog enkele extra vragen over de wolf.

LBL: “Heeft Vlaanderen al een probleemwolf gekend?”

JM: “In België is er nog geen geval bekend van een wolf die dergelijke toenadering zoekt. Er loopt wel eens een wolf achter een tractor, paard of fiets, maar op dat moment ziet de wolf geen mens. Hij ziet een fenomeen dat zijn aandacht trekt. In zo’n situatie spreken we van nieuwsgierigheid en nog niet van probleemgedrag. Als je met je auto op safari gaat, zijn die dieren ook niet bang, want ze herkennen de mens niet.

Vanuit de overheid is het ons doel bij INBO en Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) om te zorgen voor een gezonde populatie wolven in Vlaanderen en Europa. We herbekijken regelmatig onze doelen en wat een gunstige staat van instandhouding betekent. Het gaat ons om de populatie, en niet om het individu. Als één wolf niet in het gareel loopt en een probleem vormt, zullen we toestemming vragen om dat individu uit te schakelen.

Frankrijk gaf dit jaar toestemming om zo’n 170 wolven te vernietigen. Daar interpreteert men de wetgeving heel breed. De meest voorkomende reden om een wolf uit te schakelen in Frankrijk is schade. Met ongeveer 150 roedels en 920 wolven, houdt het land zich bij de uitschakeling aan een percentage van 19 %. Verschillende Franse wetenschappers onderzochten dat er geen negatieve impact op de ontwikkeling van de wolf zal zijn, als het aantal van uitgeschakelde wolven onder 19 % blijft. ”

Wie beslist in Vlaanderen of een wolf uitgeschakeld mag worden?

Als een wolf wordt uitgeschakeld, vereist de EU een verantwoording achteraf. Voor elk geval moet vooraf een ontheffing van de bescherming gevraagd worden aan de bevoegde autoriteit per land. In Vlaanderen is dat het ANB. Als er zich duidelijk een probleemsituatie voordoet, kan er een melding gedaan worden via Natuurinspectie van Natuur en Bos. Binnen 24 uur wordt er gevolg gegeven aan de melding. Dat kan naargelang de situatie variëren van registratie, interviewen, waarnemen en/of op terrein bijkomende vaststellingen doen, tot zich organiseren om een probleemwolf uit te schakelen. Natuur en Bos en INBO zullen op basis van monitoringgegevens en wetenschappelijke data adviseren in de te volgen procedures volgens het protocol. Indien de afwijking wordt goedgekeurd, kan de handeling enkel uitgevoerd worden door diegene die aangesteld zijn door het Agentschap Natuur en Bos, zoals opgenomen in het Ministerieel Besluit.

Veel mensen vragen zich af of de aanwezigheid van de wolf opweegt tegen het dieren- en mensenleed dat hij veroorzaakt. Wat denkt u daarover?

Met die vraag dringen we eigenlijk een menselijk moreel waardenkader op aan de wolf. Zo goed als niemand houdt schapen of runderen tot ze op hun oude dag sterven. Veehouderij veroorzaakt door te slachten ook veel dierenleed. Dat is een discussie zonder oplossing. Het menselijke leed is zeker een factor, maar we doen ons best om er samen met de landbouwers alles aan te doen om te voorkomen dat er iets met hun vee gebeurt. Met de preventieve maatregel gaan we zeker niet alles oplossen, want ook dan nog zal er af en toe een landbouwdier slachtoffer worden van de wolf. Uiteindelijk gaat een deel van dat menselijke leed ook over controleverlies. We zijn het als mensen decennia gewoon geweest om te beslissen hoe het landschap eruitziet. Wij beslissen welke diersoorten waar voorkomen, en wat natuurgrond en landbouwgrond is. De wolf is een dier dat zich daar niet aan houdt, én dat een wetgevend kader achter zich heeft. We moeten met z’n allen bekijken wat de marges van het beleid zijn en onderzoeken hoe we daarbinnen het conflict kunnen minimaliseren. Ik wil wel duidelijk stellen dat er in het maatschappelijke debat over de wolf meer rekening gehouden moet worden met de psychosociale gevolgen. Voor veel mensen is het een ver-van-hun-bedshow, en zij mogen meer beseffen dat er niet enkel financiële gevolgen voor de veehouder aan vasthangen. Men moet vermijden om aan ‘victim blaming’ te doen, en de getroffen landbouwer de schuld te geven van zijn dode dier. De eerste stap naar een slachtoffer is om zijn slachtofferschap te erkennen en dat zeker niet te minimaliseren.

Wat zijn de gevolgen van grotere aanwezigheid van omheiningen voor andere wilde dieren?

Uit onderzoek blijkt dat reeën daar weinig last van hebben. Zij kunnen daar probleemloos over springen of door de 5-draadse bedrading kruipen. Een egel is het grootste slachtoffer van omheiningen. Dat was al langer zo bij het gebruik van ursusdraad. Verder lijkt de impact op andere dieren eerder laag.

Sanne Nuyts