Nog steeds geen stikstofakkoord na ‘ultiem’ voorstel

Jambon zei zondagavond dat hij een ultiem voorstel op tafel had gelegd waarin maximaal rekening was gehouden met de opmerkingen en bezorgdheden van alle partijen. N-VA en Open VLD keurden dat goed, waardoor er nog geen consensus is, maar wel een ruime meerderheid. De conceptnota is daarom goedgekeurd, volgens Jambon. Cd&v liet weten dat het ‘ultieme voorstel’ voor haar niet voldoet, en dat een regering enkel bij een consensus beslist, niet bij een meerderheid. “Men lijkt van ons te verwachten dat we uit de regering zouden stappen als we niet akkoord gaan, maar dat is absoluut niet onze intentie”, aldus Brouns. Dinsdag volgt om 14u een actuadebat in het Vlaams Parlement.

CD&V is niet akkoord

“Jambon probeert de bal in ons kamp te leggen, maar we hebben al neen gezegd”, klinkt het bij cd&v. “De bal blijft in het kamp van Jambon liggen om tot een beter akkoord te komen. Als men ons eruit wil, moet men maar op zoek naar een alternatieve meerderheid met Groen en Vooruit."

Het ultimatum van Jambon loopt dinsdag af, maar het lijkt al redelijk zeker dat cd&v niet akkoord zal gaan. De Vlaamse regering lijkt daardoor aan diggelen te liggen, maar de Vlaamse regering kan zomaar niet vallen. Het Vlaams Parlement is een legislatuurparlement en er kan enkel een nieuwe meerderheid komen nadat cd&v uit de regering stapt of met een constructieve motie van wantrouwen uit de regering wordt gezet. Daarna wordt meteen een alternatieve meerderheid op de been gebracht.

Jo Brouns, minister van Landbouw (cd&v) zei aan Radio 1 dat het zijn diepe wens is dat de regering rond de tafel kan blijven zitten om verder te werken. “Het zijn moeilijke omstandigheden, dat is absoluut waar, maar wij zijn bereid om te blijven zoeken naar oplossingen. Onze toekomst, onze eigen voedselvoorziening staat hier op het spel. Ik wil niet dat we dezelfde fout maken als voor onze energiewinning en binnen 15 jaar terugkijken en beseffen dat we vandaag de verkeerde keuze hebben gemaakt.”

Te weinig perspectief voor jonge boeren

Minister Hilde Crevits (cd&v) steunt Brouns: “Het dossier - zoals het er nu uitziet - biedt te weinig perspectief voor jonge boeren. Nadat 20.000 bezwaren werden ingediend is het wel duidelijk dat momenteel veel landbouwgezinnen in de problemen zitten en wij willen hun toekomst verzekeren. Er is het afgelopen jaar veel gebeurd, als je denkt aan de oorlog in Oekraïne, een voedselcrisis die op komst is enzoverder. Veel landbouwers zien het niet meer zitten en stoppen ermee, en daar moeten wij als regering rekening mee houden. Dat zal ertoe leiden dat er minder dieren zijn, en daarom moet het toch mogelijk zijn om met deze regering meer perspectief te scheppen voor de jonge landbouwers, maar die bereidheid is er vandaag niet.

Een Vlaamse regering beslist ook bij consensus, elke partij moet akkoord gaan. Wij hebben geen deadline gesteld. Voor ons is er geen enkel probleem om nog een tijdje over dit dossier te discussiëren. Er is tot nu altijd met wederzijds begrip met elkaar gesproken, dat heeft minister-president Jambon ook heel goed gedaan, maar er blijven nog een paar grote knopen door te hakken. Wij denken zeker dat het dossier robuuster zou worden met onze voorstellen. De 2 andere partijen zeggen dat wij moeten volgen of vertrekken, maar dat is absoluut niet onze intentie. Wij hebben altijd in alle dossiers een akkoord kunnen sluiten en dat willen we binnen dit dossier ook doen.”

Regering in crisis

Bart Somers van Open VLD begrijpt niet waarom cd&v nog zoveel problemen ziet om de regering in zo’n crisis te duwen. "De winst die ze kunnen halen, is niet meer zo groot. Dus ja, hier staan we dan. Voor ons mocht het voorstel ook verder gaan, maar op een bepaald moment moet je een stap durven zetten. Wetende dat niemand op alles kan winnen.

In het laatste voorstel zijn er dingen in onze richting gegaan, zoals versoepelingen voor rode bedrijven, en het mogelijk maken van extern salderen. N-VA wou dan perse nog een MER, wij niet maar ok, finaal heeft dat geen impact op timing", aldus Bart Somers.

De Vlaamse ondernemersorganisatie Voka roept de partijen in de Vlaamse regering - en dus vooral CD&V - op om snel tot een stikstofakkoord te komen. "De totale blokkering loert om de hoek. Vlaanderen dreigt tot stilstand te komen met miljardenschade voor alle sectoren in de economie als rechtstreeks gevolg", stelt Voka. "De Nederlandse economie - die met een vergelijkbaar stikstofprobleem kampt - leed al voor meer dan 28 miljard euro schade. Die miljardenfactuur dreigt ook onze bedrijven en sectoren hard te treffen."

Voka vreest voor een totale impasse en een vergunningenstop, met impact op onder meer de bouw van private en publieke voorzieningen, de aanleg van wegen, investeringen in duurzame basisinfrastructuur, de industrie, de havens, de mobiliteit en de landbouw. "We hebben dringend een definitief stikstofkader nodig", zegt Voka-topman Hans Maertens. "Alle elementen daarvoor zijn bekend en bestudeerd. Extra tijd zal geen nieuwe inzichten brengen. Het is aan de Vlaamse regering om nu te beslissen."

Inhoud nieuwe conceptnota

Volgens bronnen van Belga, blijft de algemene reductiedoelstelling tegen 2030 behouden. Dat betekent onder meer dat er voor varkens en pluimvee een reductiedoelstelling blijft van 60  % en voor rundvee van 15 tot 20  %.

Wat de zogenaamde 'rode lijst' betreft - dat was de veelbesproken lijst met zogenaamde 'piekbelasters' die moesten stoppen tegen 2025 - is het voorstel om niet te werken met een gesloten lijst en om te werken met nieuwe berekeningen en modellen. De verplichte sluitingsdatum schuif op naar 2030 en zowel bestaande als 'nieuwe' piekbelasters krijgen een 'best and final offer' (BAFO) waarbij ze kunnen kiezen om te stoppen of om over te stappen op akkerbouw of natuurbeheer.

Wat de veelbesproken vergunningsregels betreft - cd&v en boerenorganisaties willen al langer dat de strengere norm voor landbouw (0,025  %) wordt gelijkgeschakeld met de industrie (1  %) - komen er "geen fundamentele aanpassingen aan de principes en uitgangspunten", zo staat te lezen in de conceptnota. "Het onderscheid NOx (stikstofoxide) versus NH3 (ammoniak, wat vooral door de landbouw wordt uitgestoten, red.) is te verantwoorden binnen een programmatorische aanpak en deugt juridisch", luidt het.

Voor NH3 of ammoniak blijft de drempel voorlopig dus op 0,025  %. Maar die drempel wordt wel variabel gemaakt. "De variabele drempel wordt eveneens jaarlijks geëvalueerd en zodra die 0,8  % bedraagt, wordt hij afgeschaft", staat in de nota. Concreet: wanneer het stikstofbad wat leegloopt en men erin slaagt om de uitstoot te verminderen, kan die drempel voor de landbouw jaar na jaar wat omhoog.

Een ander veelbesproken punt was het principe van het extern salderen. Dat betekent concreet dat de uitstootrechten van een landbouwbedrijf dat stopt gedeeltelijk zouden kunnen doorgeschoven worden naar boeren in de omgeving. Daarover staat in de nota dat er nog dit jaar een milieueffectenrapport wordt opgestart "met concrete varianten van salderingssystemen". Als die MER gunstig is, dan kan de Vlaamse regering het systeem introduceren.

Verder voorziet de nota hogere compensaties voor nulbemesting (15.000 in plaats van 12.000 euro per ha voor wie stopt op 1 januari 2024, aflopend tot 12.500 euro in plaats van 10.000 euro per ha voor wie stopt vanaf 1 januari 2028), een bredere uitkoopregeling voor varkensboeren, extra flankerend beleid voor jonge landbouwers, enz...

Wat het Turnhouts Vennengebied betreft, waar de stikstofproblemen zo acuut zijn dat de regering eerder al Piet Vanthemsche aanstelde als intendant - staat in de nota dat er gewerkt wordt aan een omvattend ontwikkelplan met het oog op de doelstelling 2030 en met een doorkijk naar 2045. De intendant stelt ook voor om alle veehouders rond het Turnhouts Vennengebied ongeacht hun impactscore "toegang te verlenen tot een flankerend beleid voor vrijwillige bedrijfsbeëindiging of reconversie" zoals ook voorzien was voor de oranje bedrijven. Het is ook de bedoeling dat er begeleiding komt om landbouwbedrijven te helpen bij de overschakeling naar "stikstofarme teelten en teeltplannen".

Voor cd&v gingen die voorstellen dus niet ver genoeg. Wellicht wordt de nota nu ook aan het parlement bezorgd. Het is ook afwachten hoe de andere partijen en met name Vooruit en Groen zullen reageren op de inhoud van de nota.

Illegale praktijken

Kurt Deketelaere, vroegere kabinetschef van Hilde Crevits, professor milieu- en energierecht aan de KULeuven, zegt aan Radio 1 niet verbaasd te zijn dat er nog geen akkoord op tafel ligt. “Dat er vandaag geen akkoord is, is geen ramp. Het is ondertussen al 2 jaar geleden dat de eerste arresten werden uitgesproken, en ik ben akkoord met de boeren: beter geen akkoord dan een slecht akkoord. Als we nu een akkoord maken en dat vertalen in een decreet, dan wordt dat sowieso wel door iemand aangevochten bij het grondwettelijk hof. Na 1 tot 1,5 jaar zal dat decreet finaal vernietigd worden. Zolang er geen uitspraak is van het grondwettelijk hof over een nieuw wettelijk kader, is er sowieso onzekerheid, dus ik stel voor dat we blijven zoeken naar een rechtsgeldig kader in plaats van nu snel snel een kader te maken waarvan we allemaal weten dat het onwettig is en vernietigd zal worden.

De uiteindelijke oplossing tot nu toe was steeds om dossier per dossier een passende beoordeling op te maken om te zien wat de impact van een individuele activiteit is op een beschermd natuurgebied. Er moet een rechtszeker decretaal kader komen om een oplossing te bieden. Momenteel is het beleid dat de Vlaamse regering hanteert op vlak van vergunningverlening in strijd met het wetgevend kader.

Het grote uitgangspunt in dit dossier is de discriminerende behandeling tussen landbouwbedrijven en industriële bedrijven. Sommige partijen blijven vinden dat er een onderscheid moet zijn, maar dat klopt niet. Men moet elk bedrijf individueel bekijken. Dat is een absoluut obstakel om tot een akkoord te komen.

Er is geen enkele steun voor discriminerende behandeling in de rechtspraak van de raad voor vergunningsbetwisting die nu voorligt. In tegendeel, ik stel enkel vast dat de Vlaamse Regering niet beseft wat daarin staat. Zondag 5 maart kondigde Vlaams minister Lydia Peeters nog aan dat er 46 grote snelwegwerven komen in Vlaanderen. In Nederland zijn die werven al maanden een punt van discussie omwille van de stikstofimpact van die werven die maanden of jaren blijven liggen omdat de werken zo lang duren. Op de dag dat de Vlaamse Regering een stikstofakkoord erdoor wil duwen, blijft de regering omgevingsvergunningen verlenen aan bedrijven ongeacht wat hun stikstofimpact is. Zo lang men illegale uitgangspunten voor een akkoord hanteert, lijkt het mij moeilijk om te eisen van een regeringspartij om zich akkoord te verklaren daarmee. Men weet voordien dat dat decreet vernietigd zal worden, dus moeten we blij zijn dat er één partij is die aan de rem trekt en zegt dat wat ze aan het doen zijn echt niet koosjer is.”

Sanne Nuyts