Meer duurzaamheid én melk: hoever kunnen we gaan?

De duurzaamheidsmonitor, een initiatief van brancheorganisatie MilkBE, biedt al meer dan 10 jaar inzicht in alle inspanningen die de zuivelsector doet op het vlak van dierenwelzijn, hernieuwbare energie, koolstofvoetafdruk… “Vandaag neemt een melkveebedrijf gemiddeld 22 duurzaamheidsinitiatieven, in 2014 waren dat er nog maar 9”, weet Lien Callewaert, directeur van de Belgische Confederatie van de Zuivelindustrie (BCZ) en ondervoorzitter van MilkBE. Zo produceert 65% van de melkveehouders zelf duurzame energie, 57% recupereert warmte via een voorkoeler en 67% gebruikt reststromen uit de voedingsindustrie in het rantsoen.

Renure in de startblokken

Dat zijn mooie cijfers met groeipotentieel voor de toekomst, maar er zijn ook heel wat knelpunten waar melkveehouders tegenaan lopen. Ecologisch en economisch duurzaam bemesten bijvoorbeeld, zeker nu derogatie geen optie meer is. “De productie van kunstmest is wereldwijd verantwoordelijk voor 5 à 6% van de aardgasconsumptie. Bovendien zijn we voor dit aardgas afhankelijk van Rusland of andere landen buiten Europa”, legt professor Erik Meers (UGent) uit.

Nu Europa Renure heeft goedgekeurd (in de Nitraatcommissie van 19 september 2025) kan dit vanaf 2026 toegepast worden in Vlaanderen. Daarmee hebben we een duurzamer alternatief voor kunstmest in huis. Renure wordt gevormd door het verwarmen van dierlijke mest, zodat de ammonium gasvormig wordt, waarna de stikstof eruit wordt gewassen door middel van een zuuroplossing. Of het niet eenvoudiger, goedkoper en circulairder is om simpelweg de Nitraatrichtlijn aan te passen, zodat er meer dierlijke mest mag gebruikt worden? “Daar gaan geen stemmen voor op in Europa”, weet professor Meers. “De Nitraatrichtlijn is meer dan 30 jaar oud en is weliswaar dringend aan herziening toe, maar men is bang dat een verhoging van de maximumdosis dierlijke mest een vrijgeleide zou worden om de veestapel te verhogen. We mogen ook niet vergeten dat de Nitraatrichtlijn is ingevoerd om de overbemesting uit de jaren 80 in te dijken. De toekomst ligt in duurzame vervanging van kunstmest, gecombineerd met precisielandbouw om stikstofverliezen te minimaliseren, terwijl we de oogstopbrengsten maximaliseren.”

Potentieel voor pocketvergisting

Ook een pocketvergister biedt mogelijkheden voor het beperken van methaanemissies op boerderij-niveau. “De opslag van mest is een bron van methaanemissies. Die kan je verkleinen door dagverse mest uit de stal te verzamelen door middel van een mestschraper of moving floor”, zegt Erik Meers. “De mest wordt in een pocketvergister op het bedrijf verwerkt tot er biogas en digestaat overblijft. Het biogas kan perfect gebruikt worden voor het voeden van een WKK (warmtekrachtkoppeling) met productie van elektriciteit en warmte voor het bedrijf. Het digestaat kan dienstdoen als waardevolle meststof met verhoogde nutritionele waarde en bovendien met goede bodemverbeterende eigenschappen, die bovendien bijdragen aan koolstofopslag in de bodem.”

Bovaer goed uitleggen

Ook Nico Peiren, senior onderzoeker bij ILVO, deelde zijn inzichten tijdens het Duurzaamheidssymposium. Hij doet onderzoek naar de invloed van het rantsoen op de klimaatimpact van melkvee. “Begrazing op Engels raaigras – eventueel in combinatie met kruidenrijk grasland – heeft een potentiële methaanreductie van 12 à 14%. Om deze maatregel ingang te doen vinden, is het belangrijk dat een negatieve impact op de melkproductie vermeden wordt. In ons onderzoek was er zelfs een stijging in melkproductie bij 6 uur begrazing op kruidenrijk grasland.”

Daarnaast tonen studies aan dat het voederadditief Bovaer een aanzienlijke daling van de methaanuitstoot teweegbrengt. Dat additief kwam eerder dit jaar op een negatieve manier in het nieuws, omdat er op sociale media beweerd werd dat het gezondheidsrisico’s voor de mens met zich mee zou brengen. “Concrete en juiste informatie is van groot belang”, verduidelijkt Nico Peiren. “Het negatieve imago van Bovaer is gebaseerd op foute veronderstellingen en is een eigen leven gaan leiden. Het is de verantwoordelijkheid van iedereen in de sector om dit via goede communicatie recht te zetten, want het is een veilig en effectief voederadditief.”

Lage voetafdruk dankzij topkoeien

Melkveehouder Kristof Boussery uit Peer benadrukte het belang van de economische haalbaarheid van duurzaamheidsinspanningen. “We melken 205 koeien en stemmen onze stierkeuze af op een hoog vet- en eiwitgehalte. We hebben zelfs topkoeien van 9 en 12 jaar oud, waarvan we elk 4 dochters aan de melk hebben. Een laag vervangingspercentage, in combinatie met optimaal rantsoen waaraan we Bovaer toevoegen, zorgt ervoor dat onze voetafdruk sterk gedaald is zonder te moeten inboeten op melkproductie en -kwaliteit.”

Eigen zuivellabel

Het Duurzaamheidssymposium vond dit jaar plaats op het Koeweidehof, het melkveebedrijf van Bart en Marijke Vanderstraeten - d’Hertefelt in Merchtem. Bart gaf een rondleiding langs de 170 melkkoeien, de melkrobots, de pocketvergister en de verwerkingsruimte waar de familie zelf yoghurt, ijskoffie en melk verkoopt onder de merknaam ‘Oh!Lait’.

“Niet alleen in de melkstal, maar ook op het veld staat duurzaamheid bij ons centraal”, vertelt Bart. “Zo werken we al 10 jaar ploegloos. De teelt van aardappelen, suikerbieten, brouwgerst en gele erwten is een meerwaarde als vruchtafwisseling met gras en maïs. We hebben zin om te ondernemen en te innoveren, alleen zo gaan economische en ecologische duurzaamheid hand in hand.”

Nele Kempeneers (Pennenvrucht)