Schoner kuisen met tarwezemelen?
De zemelen in tarwe zijn niet alleen goed voor uw gezondheid, ze bevatten ook plantaardige oppervlakte-actieve moleculen: waardevolle én milieuvriendelijke stoffen voor toepassing in schoonmaakmiddelen, cosmetica en fytoproducten. Wallonië, West-Vlaanderen, en de Franse regio’s Grand Est en Haut de France bundelen de krachten in het Europese Interregproject ValBran om hiervan werk te maken.
De restproducten van tarwe een hogere toegevoegde waarde geven, dat is wat het Europese Interregproject ValBran beoogt. De sleutel daartoe zijn oppervlakte-actieve moleculen, aanwezig in de zemel van tarwekorrels. Die zijn biologisch afbreekbaar en een pak mens- en milieuvriendelijker dan hun kunstmatige evenknieën.
Project ValBran
Het project telt negen partners. De universiteiten van Reims (Champagne-Ardenne), Picardië (Jules Verne) en Gembloux (AgroBioTech) combineren hun expertise met kennisinstellingen Inagro, Valbiom en Vito om de technische kant uit te werken. Terwijl de meer businessgerichte partners Catalisti, GreenWin en Iar de markt onderzoeken. In december 2020, na vier jaar projectwerk, hopen de partners alles te hebben opgelost.
In totaal kost het project iets meer dan 1,7 miljoen EUR. Daarvan neemt het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkeling zo’n 873.000 EUR voor haar rekening. De rest van het geld hoesten de twee Franse regio’s, Wallonië en West-Vlaanderen op. Ze krijgen verder ook steun van de bio-ethanolcentrale van Wanze (BioWanze), een dochteronderneming van Südzucker, waartoe ook de Tiense Suikerrafinaderij behoort.
Zemelen omzetten
Tarwezemelen blijven over na het malen van het graan. Ze bestaan uit de vruchtwand en de zaadhuid van de korrels, dus vind je er voornamelijk cellulose en hemicellulose in terug. Die stoffen knippen de onderzoekers met enzymen in kleinere stukjes. Met andere enzymen verbinden ze die vervolgens met lipiden, vetzuren en alcoholen van plantaardige oorsprong tot oppervlakte-actieve moleculen.
De projectpartners zullen zich buigen over verschillende vragen: Welke enzymen zijn het meest geschikt om te knippen? Met welke enzymen kan je van de overgebleven stukjes oppervlakte-actieve stoffen maken? Wat voor stoffen kun je allemaal maken? Welke zijn de beste? Is het productieproces winstgevend? Wat is het effect op het milieu?
Actief aan de oppervlakte
Oppervlakte-actieve stoffen breken de oppervlaktespanning van vloeistoffen. Je vindt ze terug in schoonmaakmiddelen, cosmetica, fytoproducten en voedingsadditieven. In 2012 werd er ruim 2,5 miljoen ton van verhandeld op de Europese markt, en 12,9 miljoen ton op de wereldmarkt. In hetzelfde jaar was 70 % van deze stoffen afkomstig uit de petrochemie, terwijl 30 % van plantaardige oorsprong was.
Er is veel interesse in die laatste categorie omdat ze een pak milieuvriendelijker zijn dan hun tegenhangers uit de petrochemie. Ze zijn (ook) biologisch afbreekbaar. Deze stoffen uit tarwe halen zou voor de betrokken regio’s een goede zaak zijn, omdat er redelijk veel tarwe wordt verbouwd.
BioWanze ziet potentieel
Franse akkerbouwers teelden meer dan 29 miljoen ton tarwe in totaal. In Vlaanderen beperkte zich dit tot 489.000 ton, in Wallonië haalde men 907.000 ton binnen. Bij het malen van het graan komt naar schatting tussen de 15 en 25 % van de zemelen vrij voor andere doeleinden.
Ook bij de productie van bio-ethanol worden zemelen afgescheiden. 1.000 kg graan levert ongeveer 20 kg kwaliteitszemelen op in de bio-ethanolfabriek van BioWanze. Die vinden nu hun weg naar veevoeder, terwijl ze meer zouden opbrengen als industriële grondstof.
De productiesite zet jaarlijks meer dan 750.000 ton tarwe en 400.000 ton bieten om in 300 miljoen liter bio-ethanol. Ze heeft dus wel wat te winnen wanneer dit project resulteert in een hogere prijs voor tarwezemelen.
