Industriële hennep als grondstof voor nieuwe generatie bouwmaterialen

Biobased bouwmaterialen komen van planten of andere natuurlijke organismen als bacteriën en schimmels en dat gaat verder dan het hout waar velen als eerste aan denken. Allerlei houtachtige plantaardige vezels kunnen ingezet worden als isolatie of plaatmateriaal en zelfs als dragende elementen voor gebouwen. De bouwsector wil die materialen niet enkel in grote volumes afnemen, ze kiezen daarbij bovendien het liefst voor lokale productie.

De bouwsector is in sneltempo aan het verduurzamen. Biobased materialen zijn daar een belangrijk element in. De eerste ‘golf’ van biobased materialen omvatte hout als dragende elementen en als plaatmateriaal, samen met een zoektocht naar nieuwe natuurlijke grondstoffen.

Voor de volgende golf en golven van biobased bouwmaterialen kijkt de bouwsector onder meer naar de landbouw. In Kamp C in Westerlo kan je nog tot eind oktober de modelwoning ‘Exploded View Beyond Building’ bezoeken met meer dan 100 biobased bouwmaterialen (https://theexplodedview.com/nl/).

Hennep is in die woning goed vertegenwoordigd als grondstof voor vloerisolatie, bouwblokken, tentdoek en plaatmateriaal voor kasten. Industriële hennep is volgens Frederik Verstraete van C-Biotech het laaghangende fruit waarmee zowel landbouwers als de bouwsector snel aan de slag kunnen.

Biobased bouwmaterialen worden belangrijker

“Om een bouw- of omgevingsvergunning te krijgen voor het optrekken of renoveren van woningen, kantoren en andere werkplekken worden de duurzaamheidsvereisten alsmaar strenger. De algemene verwachting is dat bijvoorbeeld isolatie op basis van aardolie, zoals pur en polystyreen, in de lastenboeken steeds vaker zullen vervangen worden door biobased isolatie. Die zoektocht geldt voor zowat elk bouwmateriaal”, voorspelt Verstraete.

Hennep als biomassa

We kennen industriële hennep in Vlaanderen als bron van lange vezels voor de textielsector. “Dat is een mooie business, maar dat vergt toch een heel specifieke kennis en ervaring en vooral een heel strikte planning. Je hebt bijvoorbeeld maar een tijdsvenster van een kleine week om die textielhennep te oogsten. En voor gans Vlaanderen zijn er slechts een paar gespecialiseerde oogstmachines beschikbaar. Dan moeten die stengels nog roten op het land, en om ze te keren tijdens het roten heb je nog eens een gespecialiseerde machine nodig.

Het is een interessante business – ook financieel – voor wie zich daarop wil toeleggen. Er bestaat evenwel een alternatief en dat is hennep als biomassa, als grondstof voor bouwmaterialen. Daarvoor kweek je als landbouwer een ander ras industriële hennep. Dat ras wordt tot 2 keer zo hoog als de textielhennep, in de beste omstandigheden tot wel meer dan 4 m hoog”, legt Verstraete uit.

Makkelijke teelt

“Voor deze toepassing kan je die hennep maaien met een klassieke hakselaar voor maïs en voor het kiezen van het meest geschikte oogstmoment zijn er meer mogelijkheden dan bij de textielhennep.

Je kan deze industriële hennep voor biomassa perfect inzetten als rotatiegewas of mogelijk zelfs voor of na je hoofdgewas op je akkers zaaien. Hennep heeft een paar onmiskenbare voordelen: dit gewas heeft weinig water nodig, vraagt geen kunstmest en je kan het zo dicht inzaaien dat onkruid geen kans krijgt. Veel makkelijker wordt het niet.

De prijs voor hennep als biomassa ligt uiteraard een stukje lager als die voor textielhennep, maar het risico is dan ook kleiner”, vertelt Frederik Verstraete.

C-Biotech uit Temse begeleidt landbouwers die met hennep als biomassa willen starten en heeft een netwerk van partnerbedrijven die deze industriële hennep kunnen omzetten in isolatie, laad- en parkeerpalen en ander straatmeubilair. “Wij fungeren als tussenschakel tussen aanbieders en verwerkers en zijn afnemer van de afgewerkte producten.”

Gebrek aan aanbod

“Het aantal potentiële toepassingen in de bouw groeit elke week en wordt eigenlijk enkel nog afgeremd door een gebrek aan aanbod. Dit is een makkelijk, duurzaam en rendabel gewas dat heel wat kansen biedt voor de Vlaamse landbouw. De verwerking staat nog in de kinderschoenen, maar de vraag is reëel”, stelt Verstraete.

“Hennep past helemaal in de Green Deal die Europa nastreeft en we bekijken of en hoe we hennep kunnen inschrijven in de koolstoflandbouw”, zegt zijn collega Ingmar Nopens van C-Biotech.

De 2 zien nog meer mogelijke samenwerkingen met de landbouwsector via hennep. “C-Biotech is een deel van de grote Vlaamse bouwgroep Cordeel uit Temse. Door onze goede contacten met overheden en bedrijven worden ons al eens braakliggende gronden aangeboden.

Dat zijn vaak schrale restgronden die door hun ligging of hun voorgeschiedenis niet meteen kunnen ingezet worden voor bebouwing of land- of tuinbouw. Met hennep kunnen wij die gronden aanpakken en tegelijk de CO2-uitstoot van bedrijven of overheden terugdringen.”

CO2-emissie terugdringen

“Bedrijven en overheden volgen steeds vaker een soort van CO2-boekhouding en stellen alles in het werk om hun emissies terug te dringen. Met hennep halen we op hun gronden CO2 uit de lucht en kunnen we die CO2 opslaan in isolatie of straatmeubilair, die ze zelf nog eens kunnen inzetten.

Heel wat Vlaamse steden hebben het Vlaamse klimaatplan vertaald naar hun eigen niveau. Ze moeten hun CO2-uitstoot met meer dan 50% verminderen tegen 2030. De makkelijkste inspanningen voor minder CO2 – zonnepanelen, bomen planten, fietspaden aanleggen… - hebben ze vaak al eerder gedaan.

Het telen van hennep en het gebruiken van bouwproducten op basis van hennep, waarin CO2 opgeslagen is, kan dan een oplossing bieden.

Wij hopen dat hennep op de officiële lijst kan staan voor CO2-certificatie. Inzake CO2-reductie werkt hennep een heel stuk sneller dan het planten van bomen, omdat hennep veel sneller groeit. Per hectare kan je tot 8 ton hennep als biomassa oogsten. Zo sla je dan 10 tot 15 ton CO2 op.”

Enkel landbouwers mogen inzaaien

Een van de eigenaardige voorwaarden in de Belgische wetgeving inzake industriële hennep is dat dit gewas enkel kan ingezaaid en geoogst worden door een landbouwer. “Wij als C-Biotech hebben dus landbouwers en loonwerkers nodig om met die gronden van bedrijven en overheden aan de slag te gaan.

Behalve voor de officiële voorwaarde hebben wij sowieso landbouwers nodig voor dergelijke projecten. Hun kennis en ervaring van zaaien en oogsten hebben wij niet. Zeker voor die schrale restgronden– in het havengebied vaak opgespoten zanderige bodems – hebben we de juiste mensen nodig om daar te kunnen zaaien en oogsten.”

Boerenbond volgt de teelt met veel interesse, omdat het een interessante wisselteelt kan zijn in het kader van het nieuwe GLB. Met de steeds vaker voorkomende droge zomers heeft de hennepteelt ook minder last, wat nog een bijkomend voordeel is bovenop de lagere bemesting.

Wetgeving werkt remmend

“Industriële hennep mag je bovendien niet zomaar inzaaien. Elk perceel met hennep moet vóór een bepaalde datum gemeld worden aan de overheid, zodat die kan controleren dat dat inderdaad industriële hennep is.

Die regels zijn goed bedoeld, maar schrikken tegelijk mensen af om met hennep aan de slag te gaan. In de buurlanden zijn de regels soepeler en daar boomt hennep als landbouwgewas.

Ook de hennep van de restgronden bij bedrijven en overheden kan via ons verwerkt worden als biomassa. Enkel bij oogsten op zwaar vervuilde bodems zijn de bladeren niet meer bruikbaar, maar de andere delen van de plant nog wel. De vervuiling kunnen we elimineren door van de bladeren biochar te maken, een houtskoolachtige stof die gemaakt wordt door het materiaal onder zuurstofloze omstandigheden te verhitten tot voorbij 350 °C. Door die bladeren te verhitten tot 2.000 °C kan je zelfs een ‘forever chemical’ als PFOS ontbinden.”

Hennep is volgens Frederik Verstraete een ideale plant voor het saneren van bodems (fytoremediatie). “Deze planten hebben heel diepe wortels en die halen allerlei stoffen uit de bodem die er niet horen te zitten, van PFOS en solventen tot zware metalen en stookolie uit lekkende ondergrondse tanks. Hennep wordt zelfs ingezet om de bodems rond de kerncentrale van Fukushima te saneren. Asbest is misschien het enige dat hennep niet uit een bodem kan halen.”

400 ha ligt te wachten op hennep

“Alleen al in de haven van Antwerpen ligt er zowat 400 ha aan restgronden waar bedrijven hun CO2-score kunnen verbeteren door hennepteelt toe te passen. Met 2 oogsten per jaar zouden die goed kunnen zijn voor een jaarlijkse reductie van 8 tot 12.000 ton CO2.

We moeten dan wel af van één groot vooroordeel. Zo zag het Antwerpse stadsbestuur een bodemsanering met hennep op industrieterrein Blue Gate niet zitten, omdat ze vinden dat ze het niet kunnen maken om hennep te kweken in de haven van Antwerpen, vanwege de vermeende link met drugs.

Omdat industriële hennep helemaal niet roesopwekkend is, liet men daar een kans liggen voor een duurzame sanering en koos men voor andere technieken die duurder en ingrijpender zijn, en die voor meer aan- en afvoer zorgen. Een gemiste kans”, besluit Frederik Verstraete.

Filip Van der Linden