Veredeling is een werk van lange adem, zeker bij grassen

DLF bestaat al meer dan 150 jaar. “Deense zaadtelers liggen aan de basis van het huidige DLF, maar het bedrijf – nog steeds een coöperatie van 2.600 Deense graszaadtelers – kende doorheen zijn geschiedenis enkele naamsveranderingen”, legt Ann Vandecruys uit. Vandecruys is sinds vorig jaar DLF-manager voor de Benelux. Ze is geen onbekende in de zadenwereld, want ze was jarenlang actief bij Aveve Zaden. “Het DLF-hoofdkantoor ligt in Roskilde in Denemarken, maar ook in Nederland liggen belangrijke productielocaties.

In de fabriek in Kapelle (Zeeland) wordt het graszaad van Nederlandse en Belgische graszaadtelers verzameld en geschoond. Vervolgens worden er mengsels gemaakt, verpakt en verzonden. Vroeger huisde hier nog het Nederlandse veredelingsbedrijf Van der Have, dat eind jaren 90 overgenomen werd door Advanta Seeds. In oktober 2006 werd Advanta Van der have helemaal opgesplitst. De graszadenpoot kwam in handen van het Deense DLF Trifolium.” In Nederland is er ook een R&D-site en demonstratieplatform van DLF in Moerstraten.

Wereldspeler

DLF is sinds 2015 in alle continenten actief. “De voorbije decennia kende de zaadsector een enorme consolidatie. Zo evolueerde DLF van een Deense graszaadproducent naar een wereldspeler in de zaadsector”, gaat Ann Vandecruys verder. “Naast grassen – zowel voor de veehouderij als voor de professionele sector en particulieren – is de DLF Group ook actief in suikerbieten (DLF Beet Seed), groenten (Jensen Seeds) en aardappelen (Danespo).

Tussen 1990 en 2022 steeg de omzet van 81 miljoen euro naar 1,1 miljard euro! We realiseren deze groei door volop in te zetten op het creëren van toegevoegde waarde, bijvoorbeeld met onze grasmengsels. Daarnaast besteden we ook veel aandacht aan onze eindgebruikers. Samen met hen zoeken we naar oplossingen die passen in de ‘groene agenda’ van de toekomst.”

Vandaag telt het bedrijf 2.244 medewerkers, waarvan 10% in onderzoek en ontwikkeling. De 25 veredelingsstations en meer dan 40 proeflocaties zijn voornamelijk gelokaliseerd in gematigde streken, gaande van Midden-Amerika over Europa, maar ook in Australië en Nieuw-Zeeland. Vandecruys: “We zijn niet voor niets marktleider op het gebied van gras en klavers. Dankzij onze aanpak en expertise verkopen we producten, die aangepast zijn aan lokale omstandigheden, in meer dan 100 landen.”

Belangrijkste landbouwgewas

Uit de meest recente landbouwcijfers van het departement Landbouw en Visserij (30 juni 2023) leren we dat grasland het belangrijkste landbouwgewas is in Vlaanderen, met een areaal van 220.144 ha. Daarnaast neemt ook grasklaver meer dan 16.000 ha in.

Thomas van Tetering, product en marketing manager Benelux, leidde ons rond op de site in Moerstraten. “Grassen – zowel als voedergewas als voor gazons en sportvelden – zijn inderdaad erg belangrijke gewassen in de Benelux. Het is dan ook een voordeel voor onze veehouders dat we hier in Moerstraten proefvelden kunnen aanleggen om grassen, vlinderbloemigen, kruiden en ook vanggewassen en bloemenmengsels te screenen onder lokale omstandigheden.”

Veredeling met DNA-merkers

Veredeling – ook van grassen – is echter een werk van lange adem. Het vergt veel geduld. Van Tetering: “Wanneer we in jaar 1 starten met 50.000 planten, eindigen we pas 15 jaar later, na heel wat selectiewerk en rassenproeven, met 3 tot 4 valabele rassen. Het kruisen van gras is gemakkelijk, maar het is moeilijk om de juiste eigenschappen ‘aan te passen’. Er zijn veel kruisingen nodig. Bovendien hebben we naast de gewenste eigenschappen, bijvoorbeeld roestresistentie, ook een goede zaadproductie nodig. We moeten trouwens al starten met de vermeerdering nog voor de officiële rassenproeven bij het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) doorlopen zijn.

Via DNA-merkers volgen we bepaalde gunstige eigenschappen op. Ze moeten blijven terugkeren in de kruisingen. Vandaag kunnen we het DNA-profiel van de rassen linken aan de proefveldwaarnemingen. Op basis van deze data worden vervolgens voorspellingen over de resultaten gedaan. Voor grassenveredeling bestond deze werkwijze nog niet.”

Aandacht voor droogtetolerantie

“DLF is visionair in plantenveredeling van ruwvoederteelten”, stelt Ann Vandecruys. “We doen bijvoorbeeld al jaren onderzoek naar de impact van de klimaatverandering op voedergrassen.”

Van Tetering: “De voorbije jaren toonden aan dat droogteonderzoek belangrijk en noodzakelijk is. Droogtestress heeft te maken met een tekort aan water, bij hittestress heeft de plant het te warm en stopt de groei. Zowel de boven- als de ondergrondse droogtetolerantie is dus belangrijk. Wij doen al een 6-tal jaar wetenschappelijk onderzoek naar de manier waarop planten omgaan met deze situaties. RadiMax is een unieke wortelonderzoeksfaciliteit in Denemarken die nagaat welke gewassen diep water kunnen capteren. De wortelmassa wordt gescreend om te bepalen welke soorten en mengsels de meest betrouwbare ruwvoeropbrengst geven bij droogte.

Ook zouttolerantie is een relevante parameter bij grassenveredeling in Nederland en België. Zo groeien rassen uit ons 4Salt-gamma beter bij verzilting en ze blijven groener bij gebruik van brak of gerecycleerd water.”

Festulolium-combinaties zijn sterker

Om de gunstige eigenschappen van Engels/Italiaans raaigras (Lolium) en deze van rietzwenkgras/beemdlangbloem (Festuca) te combineren in één ras kruisen veredelaars beide soorten. Afhankelijk van welke rassen gebruikt worden voor de kruising zijn de eigenschappen van Festulolium verschillend.

“Deze aanpak past ook in kader van de klimaatverandering. Om in de toekomst beter bestand te zijn tegen extremere weersomstandigheden ontwikkelde DLF robuustere Festulolium-voedergrassen, onze zogenaamde Plus-rassen,” vertelt van Tetering. “Raaigras Plus realiseert onder meer 20% meer opbrengst tegenover Engels raaigras en het is 1 à 2 jaar standvastiger dan Italiaans raaigras. Het is met andere woorden een sterkere en gezondere plant, met een betere wortelontwikkeling. Een goede voorjaarsgroei zorgt voor een goede eerste snede voor een voorjaarsdroogte. Rietzwenk Plus beschikt over een hoge standvastigheid voor blijvend grasland. Dit gras heeft gedurende het hele seizoen een hoger eiwitgehalte en is beter verteerbaar dan standaard rietzwenkgrassen.”

Klavers en kruiden

Ann Vandecruys en Thomas van Tetering zijn overtuigd van de meerwaarde van klavers en kruiden in het bouwplan. “Klavers hebben dan ook prima eigenschappen. Ze zorgen onder meer voor extra stikstofbinding (150 - 300 kg N/ha). Ze zijn dankzij hun lange penwortels droogtetoleranter. Daarnaast verhogen ze de eiwitopbrengst per hectare. Ze zijn goed verteerbaar en smakelijk, wat resulteert in een hogere melkproductie. Ze hebben bovendien een gunstig effect op de bodem”, omschrijft van Tetering. “Elke Deense boer gebruikt klaver in zijn grasland. Bij ons werden ze vroeger vooral gebruikt in grasmengsels omwille van de subsidies. Die ervaringen waren niet zo bijster goed. Klavers moeten correct ingezet worden. Witte klaver wordt bijvoorbeeld goed opgenomen en is dus geschikt voor beweiding, rode klaver is bitterder en is dus eerder geschikt voor maaiweides. Inkarnaat- klaver is heel geschikt voor een vroege eerste snede.”

Ook kruiden, zoals smalle weegbree en (blad)cichorei, hebben een grote toegevoegde waarde. Ze hebben een prima voederkwaliteit, ze zijn mineralenrijk, droogtetolerant en geschikt voor jaarrond productie. “Het ene kruidenrijke grasland is echter het andere niet’, stelt van Tetering. “In het kader van biodiversiteit vraagt de zuivelsector aan zijn melkleveraars bijvoorbeeld grasland met 8 kruiden voor de begrazing. Maar... er is een verschil tussen een hoge biodiversiteit creëren en een kruidenrijk grasland dat zorgt voor een toegevoegde waarde voor de koe!”

Volgens Thomas van Tetering versterken gras, klaver en kruiden elkaar dan ook door hun aanvullende eigenschappen. Tezamen realiseren ze een mooie, elkaar aanvullende, jaarrondproductie.

Vandecruys vult nog aan: “De eiwittransitie zorgt voor een verhoogde aandacht voor luzerne als voedergewas. Vandaag beschikken we over specifieke luzernerassen die goed gedijen in ons klimaat. DLF nam een 6-tal jaar geleden het kweekprogramma voor luzerne over van veredelaar Florimond Desprez. Hun veredelingswerk leverde ons een mooie voorsprong op.”

Coatings helpen

DLF is ook overtuigd van het nut van zaadbehandelingen. Vandecruys: “Hoogproductief grasland begint met een snelle en succesvolle kieming van het zaad en een snelle vestiging van het plantje. Hoe sneller het gras zich ontwikkelt, des te minder ruimte er is voor onkruiden. De kans op een geslaagde teelt vergroot dus. Naast coatings met stikstof, zien we ook gunstige effecten van zaadbehandeling met rhizobium (wortelknobbelbacteriën). Het geeft een duidelijk betere wortelontwikkeling bij klaver en luzerne. De bacteriën zorgen voor een betere stikstofbenutting.

Als afsluiter benadrukken Vandecruys en van Tetering dat DLF ook een rol wil spelen in het aanbod vanggewassen. “Vandaag maken groenbemesters deel uit van het bouwplan. Ze dragen onder meer bij aan de opbouw van organische stof in de bodem en zorgen voor een goede start van de volgteelt. We kweken hier intussen ook onze eigen rassen – onder meer van bladrammenas, gele mosterd en ook Japanse haver – en bieden ook heel wat mengsels aan.”

Anne Vandenbosch