T ijdens de commissiebijeenkomst Leefmilieu van het Vlaams parlement van 19 september stelde minister Demir duidelijk: “We gooien het over een andere boeg. We laten de biodiversiteit en soortenbescherming niet los, maar de vorige aanpak had onvoldoende effect.”
Met uitsterven bedreigd
De wilde hamster is met uitsterven bedreigd in Vlaanderen. Het gros ervan leeft in Widooie, een klein dorp bij Tongeren. Toen zij nog Vlaams minister van Landbouw en Natuur was, besliste Joke Schauvliege in 2017 om een hamstercoördinator aan te stellen. Ze trok ook 800.000 euro uit voor een specifiek soortenbeschermingsprogramma voor de wilde hamster. Dat programma loopt weldra af en werd minder goed geëvalueerd. Er is onvoldoende resultaat, ondanks de overheidsmiddelen die erin geïnvesteerd werden.
Uit ander vaatje tappen
Er moet volgens minister Demir dus uit een ander vaatje getapt worden. Daarom wil ze geen volgend afzonderlijk programma opstarten. Ze heeft haar administratie opgedragen om noodzakelijke maatregelen op te nemen in een overkoepelende aanpak voor biodiversiteit op akkers, met maximale focus op uitvoering. De input die deze zomer tijdens een laatste consultatieronde met alle betrokken stakeholders werd bekomen, wordt daarbij meegenomen. De bedoeling is om een biodiversiteitsbeleid te voeren dat voor alle bedreigde soorten op het platteland zinvol is, weg van de focus op één soort.
De minister deelt mee dat er voor de nieuwe aanpak geen specifieke hamstercoördinator of hamstercoach wordt aangesteld. Er wordt een beroep gedaan op de bestaande expertise bij het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) en het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB).
Vlaamse overheid gedagvaard
In de commissie Leefmilieu had par lementslid Ludwig Vandenhove (Vooruit) voorafgaand aan het totaalplan waarover Demir het had, gewezen op de vraag tot dagvaarding van de Vlaamse overheid door 2 natuurorganisaties. Ook zij vinden dat het volgende soortenbeschermingsprogamma (SBP) anders moet worden opgevat. Het leefgebied van de wilde hamster is nu te klein en er wordt te veel geoogst in te korte tijd en op een te vroeg tijdstip. Daardoor valt de beschutting weg.
Een mogelijke oplossing zou erin kunnen bestaan dat de Vlaamse overheid het beheer van het hamstergebied volledig in handen neemt. De gronden zouden dan tegen een vergoeding door landbouwers beheerd kunnen worden. Zo zouden ook kansen kunnen worden gecreëerd voor andere bedreigde akkersoorten.
Geschikt leefgebied
De nieuwe maatregelen die minister Demir in haar hoofd heeft, moeten er voor zorgen dat er langdurig een minimumoppervlakte geschikt leefgebied verzekerd wordt voor de soort in het huidige hamstergebied Widooie. Op die percelen kan de populatie aangroeien, om zich dan te verspreiden in een netwerk van meer flexibele percelen, stroken of randen in de omgeving. Ook reguliere teelten kunnen via een aantal aanpassingen geschikter gemaakt worden voor de soort en dus deel uitmaken van dit flexibele netwerk.
Demir zegt dat ze die flexibele structuur wil realiseren via de inzet van de instrumenten van het gemeenschappelijke landbouwbeleid (GLB), met name beheerovereenkomsten en ecoregelingen. Voor de minimumoppervlakte geschikt leefgebied wil ze inzetten op de meest doelmatige instrumenten. Dit kan via zelfrealisatie door private eigenaars en landbouwers of via grondverwerving door de Vlaamse overheid zijn.
Akkerfauna
Demir gaf haar administraties de opdracht om het instrumentarium maximaal te optimaliseren om tegemoet te komen aan de noden van de akkerfauna. Wegens de precaire situatie waarin de soort zich bevindt zijn concrete en doelgerichte maatregelen nodig waarin de overheid alvast haar verantwoordelijkheid zal nemen. Verworven gronden kunnen volgens haar perfect in landbouwgebruik blijven, maar die moeten dan wel geschikt zijn voor de bedreigde soorten.
Om een en ander in goede banen te leiden zal Demir een landbouwexpert aanstellen om deelnemende landbouwers bij te staan in hun beheer en om samen met hen te komen tot een win-winsituatie voor landbouw en akkernatuur.
Fons Jacobs
