Zuivelindustrie zet in op duurzame verpakkingen en hergebruik van water

De conclusies komen van verschillende experten op het zesde Zuivelsymposium van het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM) en de Belgische Confederatie van de Zuivelindustrie (BCZ). In het Vlaamse parlementsgebouw verkenden experten en zuivelverwerkers verschillende denksporen voor een verdere verduurzaming van de sector.

VLAM en BCZ brengen elk jaar een aantal vakspecialisten samen voor een stand van zaken inzake duurzaamheid in de Belgische zuivelsector. Het zesde symposium en paneldebat lokte zowat 50 deelnemers uit de retail, academische wereld, leden van de commissie Landbouw, verschillende overheden, ngo’s en de zuivelsector.

Focus op zuivelverwerking

Na 5 jaar focus op de inspanningen van de melkveehouders, belichtten de initiatiefnemers op dit symposium dit jaar de realisaties en uitdagingen in de volgende schakel van de keten: de zuivelverwerkers.

“De zuivelverwerking heeft serieuze stappen vooruitgezet. De uitdagingen zijn heel divers en gaan van verduurzaming van verpakking, verhoging van energie-efficiëntie en verlaging van koolstofvoetafdruk tot verbeterde afvalverwerking, vermindering van voedselverlies en meer waterhergebruik. Belangrijk is dat we samen in de keten vooruitgang blijven boeken, met onze melkveehouders en toeleveranciers, maar anderzijds ook met experts, wetenschappers en overheid”, zegt Lien Callewaert, directeur van BCZ.

Mooie resultaten

De afgelopen 10 jaar hebben de zuivelverwerkende bedrijven in ons land duidelijk stappen gezet richting verduurzaming. In 2022 investeerde de zuivelindustrie nog een recordbedrag van 180 miljoen euro. De resultaten zijn niet min: 22% minder energieverbruik per liter verwerkte melk (2012-2022), 24% minder CO2-uitstoot per liter verwerkte melk (2012-2022), 29% minder waterverbruik per liter verwerkte melk (2012-2022) en 34% water uit alternatieve waterbronnen per liter verwerkte melk (2012-2022).

Professor Peter Ragaert, gespecialiseerd in verpakkingstechnologie voor voeding (UGent), schetste op het symposium de uitdagingen en mogelijkheden voor duurzamere zuivelverpakkingen. “Belangrijk is om met alle stakeholders aan tafel te zitten, dus zowel de zuivelverwerker als het verpakkingsbedrijf als de producent van vulmachines. Duurzaamheid is een verhaal van samenwerken. Daarbij houdt de ideale verpakking voor voedingsproducten rekening met 3 factoren: functionaliteit, gebruiksgemak en duurzaamheid. Die functionaliteit is heel belangrijk, een verpakking beschermt een voedingsproduct en geeft het een optimale houdbaarheid mee.”

Meer verpakkingen recycleren

“In de transitie naar duurzamere verpakkingen – die zeker al bezig is, maar met de nieuwe wetgeving straks in een stroomversnelling zal geraken – moeten we aandacht besteden aan duurzame materialen, zodat we meer kunnen recycleren, én aan de houdbaarheid van voedsel. We moeten streven naar het vereenvoudigen van verpakkingssamenstellingen zonder impact op de functionaliteit. We zien bijvoorbeeld al steeds meer melkproducten in gerecycleerde PET-flessen”, stelt Ragaert.

Als waterinnovator bij Vlakwa, het Vlaams Kenniscentrum Water, ging Charlotte Boeckaert dieper in op het watergebruik en -hergebruik binnen de zuivelsector. “Bijna 30% van al het gebruikte water in de zuivelverwerking komt uit alternatieve bronnen, denk aan gerecycleerd afvalwater of water uit de melk zelf. Dat is indrukwekkend, zeker als je weet dat het algemene waterhergebruik in de voedingssector op 15,6% ligt”, vertelt Boeckaert.

Zelfvoorzienend inzake water

“In een ideaal scenario worden zuivelbedrijven zelfvoorzienend op het vlak van water. Dat kan technisch, omdat melk veel water bevat, maar dat vraagt wel nog wat oplossingen voor de verdere behandeling van concentraten. Misschien kunnen deze gevaloriseerd worden als nuttige reststroom en ontstaat er een oneindige cyclus? Alleszins, verder onderzoek is nodig, waarbij kwalitatief water een belangrijk uitgangspunt blijft, omdat je met voeding bezig bent. Op laboschaal kan er vandaag al veel, maar de vertaalslag naar de praktijk is nodig, met grotere hoeveelheden water.”

Boeckaert wijst op een aantal technieken die soms al in het buitenland gebruikt worden en op het gebruik van hemelwater in de zuivelindustrie. “Men zou de melk op de boerderij kunnen voorbehandelen. Door ter plaatse al een deel water uit de melk te halen, moet er minder volume en gewicht opgehaald en getransporteerd worden naar de melkerij, wat de ecologische voetafdruk verkleint.” De huidige wetgeving verbiedt echter dat de ophaler dat zou doen bij de melkveehouder.

Bij de zuivelverwerkers werkt men vooral met warmte om water uit de melk te halen. Door dat via kristallisatie– met koude dus – te doen, kunnen die bedrijven volgens Boeckaert met 30 tot 80% minder energie werken.

Zoetwaterbel als watervoorraad

Op het Zuivelsymposium werd ook het voorbeeld aangehaald van een testproject bij een landbouwer in Steenkerke met een gemengd bedrijf (varkens, melkvee en akkerbouw). Het teveel aan neerslag in de herfst- en wintermaanden wordt in een ondergrondse zoetwaterbel gepompt en dat water kan worden opgepompt wanneer de boer het nodig heeft. Het opgepompte water moet wel eerst ‘ontijzerd’ en ontsmet worden en langs een UV-filter passeren. De test moet leren of dit technisch en financieel haalbaar is.

Boeckaert vroeg zich af waarom zuivelverwerkende bedrijven geen beroep doen op regenwater. In de debatronde werd duidelijk dat er daarvoor best wel wat hindernissen zijn. Ten opzichte van het benodigde volume in de processen is het volume aan hemelwater eerder klein, zelfs bij een groot dakoppervlak. Bovendien is er geen constante aanvoer en wisselt de samenstelling van regenwater al eens.

Factbook

Tijdens het symposium werd het factbook ‘Duurzame zuivel, een blik op de toekomst van zuivelverwerking’ gelanceerd, met meer toelichting en cijfers over de inspanningen van de sector. Je kan het factbook online inkijken via de website van VLAM.

Filip Van der Linden