Stikstofakkoord: derde keer goede keer?

Voor de derde keer in 2 jaar tijd ligt er een stikstofakkoord op de tafel. Het akkoord houdt vast aan de reductiemaatregelen van het eerdere akkoord, dus de doelstelling om de emissies in de varkenssector tegen 2030 met 30% te doen dalen, blijft behouden. Ook aan Horizon 2030 wordt niet gesleuteld. De regering wil nu met Europa gaan praten over soepeler regels voor onze natuurgebieden.

Onderscheid landbouw en industrie blijft

In het vorige akkoord kreeg de landbouwsector het zwaarder te verduren dan de industrie, en dat is niet veranderd. De vergunningsdrempel voor landbouw blijft 0,025%, terwijl dat voor industrie 1% is. De Raad Van State vroeg daarvoor een beargumenteerde wetenschappelijke onderbouwing, en dat zal het ook krijgen.

De zogenaamde ‘onvergunbaarheidsdrempel’ verdwijnt, klinkt het ook. Landbouwers zouden in het geval van het overstijgen van die drempel een individuele passende beoordeling kunnen laten uitvoeren voor hun bedrijf. Zo kan dossier per dossier bekeken worden.

Extern salderen mogelijk

Landbouwers zullen extern kunnen salderen, wat betekent dat ze de uitstootrechten kunnen overnemen van een andere landbouwer die ermee stopt. Dat systeem zou in werking treden vanaf januari 2025, als milieuonderzoek aantoont dat het de vooropgestelde reductiedoelstelling niet in het gedrang brengt.

Voor de rode bedrijven zou de verplichte sluiting in 2030 verdwijnen, en zullen de betrokken landbouwers kunnen kiezen tussen sluiting met flankerend beleid of open blijven door met hun impactscore onder 50% te komen. In dat geval zullen de landbouwers heel zware investeringen moeten doen. In 2026 zou er een evaluatie van die lijst komen.

Turnhouts Vennengebied

Er zou een oplossing zijn voor het Turnhouts Vennengebied, waar de stikstofproblemen zo groot zouden zijn, dat er eigenlijk niets meer kan worden ontwikkeld in de nabijheid. De ministers zouden beslist hebben dat ze het strikte slot rond het gebied loslaten, en te werken volgens verplichte reductiepercentages die ingeschreven zijn in het G8-scenario.

De regering zal ook een wetenschappelijke studie bestellen naar de mogelijkheid om vanaf 2030 op een andere manier naar de problematiek te kijken. Nu ligt de focus voor het naleven van de Europese instandhoudingsdoelstelling sterk op stikstof en stikstofdepositie. Men wil meer kijken naar de stikstofuitstoot en het bredere plaatje, waarbij men ook rekening houdt met de effecten van klimaatverandering of droogte. Het zou ook de bedoeling zijn om opnieuw bij de Europese Commissie aan te kloppen met de vraag om rekening te houden met de situatie in Vlaanderen, die dichtbevolkt en versnipperd is.

Bevoegde ministers zijn tevreden

"We verwachten van de landbouw een reductie van 37.000 ton stikstof naar 18.000 ton", zei landbouwminister Jo Brouns (CD&V) dinsdag tijdens de persconferentie. "De inspanning is dus enorm. Maar we voorzien meer dan 2 miljard euro om de sector bij te staan de omslag te maken naar de meest duurzame landbouw ter wereld. Heel de wereld kijkt nu naar Vlaanderen."

Viceminister-president Gwendolyn Rutten (Open VLD) was vooral blij dat de harde sluiting voor de rode bedrijven van tafel is. "Ik stel voor dat we hierna samen eens een ijsje gaan eten in de abdij van Averbode", zei ze in een referentie naar de onderneming die ze lange tijd heeft verdedigd in het parlement. Partijgenoot en Europees Parlementslid Hilde Vautmans benadrukt dat het voor haar cruciaal was dat dit nieuw akkoord een beter toekomstperspectief kan geven aan de jonge landbouwers. "De cijfers liegen er niet om, slechts 13% van de Vlaamse landbouwbedrijven met een bedrijfsleider ouder dan 50 jaar heeft een opvolger. Elke dag zijn er 1.000 landbouwbedrijven in Europa die hun activiteiten stopzetten. We hebben onze jonge boeren nodig om de toekomst van de Vlaamse en Europese landbouw te garanderen. Dit akkoord geeft hen mogelijkheden en kansen om te ondernemen."

"Noodlandingen zijn geen zachte landingen, maar een zachte landing zat er gewoon niet in", zei minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA). "We hebben heel snel heel steil moeten dalen om op die manier een crash te vermijden." Samen met de collega's wil ze nu naar Europa stappen om te argumenteren dat de strenge regels rond natuubehoud niet geschikt zijn voor een drukbevolkte regio als Vlaanderen.

Oppositie niet onder indruk

Er is een deal waarmee Ineos blij zal zijn, maar daar is alles mee gezegd", klink thet bij Groen. Het Britse chemiebedrijf Ineos – dat in de Antwerpse haven een ethaankraker wil bouwen – wordt volgens de partij bediend, terwijl de natuur wordt opgeofferd.

Ook Vooruit is niet onder de indruk. Volgens Bruno Tobback is er met dit akkoord nog minder zekerheid voor het legen van het stikstofbad. Volgens hem heeft de regering vooral rekening gehouden met het eigen imago.

Vlaams Belang vreest voor de gevolgen voor de landbouwsector, die volgens hen nog steeds veel moeilijkheden zal ervaren om een vergunning te krijgen.

Vlaams parlementslid Stefaan Sintobin (Vlaams Belang): "De piekbelasters krijgen de kans om kansloos te investeren om hun stikstofuitstoot te doen dalen, en het extern salderen, dat enkel via extra milieuonderzoek kan, is een garantie op een flop."

Unizo is blij met rechtszekerheid

Ondernemersorganisatie Unizo reageert tevreden op het akkoord: "Het belangrijkste is dat er rechtszekerheid komt voor de vergunningverlening in alle sectoren. De dreiging van de vergunningenstop voor landbouw en industrie, bouwprojecten, infrastructuur, kmo-uitbreidingen en recreatieprojecten wordt een halt toegeroepen", klinkt het bij Unizo. Topman Danny Van Assche zegt tevreden te zijn dat de loopgraven werden verlaten en er een oplossing is die rekening houdt met zowel landbouw, industrie en kmo's uit andere sectoren."

De ondernemersorganisatie benadrukt, net zoals Voka, dat de juridische uitwerking nog dient te gebeuren. Het stikstofakkoord moet volgens Unizo gevolgd worden door een wetenschappelijk onderbouwd en juridisch robuust kader. "Een kader dat niet onderuit gehaald kan worden door een hoog rechtscollege zoals de Raad voor Vergunningsbetwistingen, de Raad van State of het Grondwettelijk Hof."

Voor de kleine bedrijven blijven de drempels die hen moeten vrijwaren van zware administratie behouden. "Het gebruik van drempels blijft behouden om te vermijden dat kmo's een complexe en dure 'Passende Beoordeling' moeten uitvoeren bij een nieuwe vergunningsaanvraag", stelt Van Assche nog.

Boerenbond is terughoudend

Boerenbond reageert terughoudend op het stikstofakkoord dat de Vlaamse regering vandaag gesloten heeft. “Zolang er geen teksten zijn, is het moeilijk om uitspraken te doen over de nieuwe politieke beslissingen. Maar het is nu al duidelijk dat de opgave voor de landbouwsector zeer groot zal zijn en dat het perspectief waarvan sprake zeer voorwaardelijk is. Wij hebben steeds gesteld dat onze bedrijven al veel inspanningen gedaan hebben en dit willen we blijven doen. Voorwaarde is wel dat er een juridisch robuust perspectief komt voor onze toekomstgerichte bedrijven en voor onze jonge boeren. We zullen de teksten en de vertaling in het decreet dan ook grondig bestuderen en hieraan toetsen”, zegt Lode Ceyssens, voorzitter van Boerenbond.

Jonge boeren juichen niet

Groene Kring ziet dat er stappen vooruit gezet zijn. Toch zeggen ze nog niet positief te kunnen zijn, want er is nog bijzonder veel onduidelijkheid. “We zullen pas gerust kunnen ademhalen als het beleid effectief juridisch verankerd wordt en het een verschil kan maken op landbouwbedrijven”, klink het. “Het wegnemen van de onvergunbaarheidsdrempel kan, samen met de optie tot extern salderen, voor meer toekomstmogelijkheden voor de landbouw zorgen. Het volledige akkoord zal hoe dan ook een zware impact hebben op de landbouwsector. De concrete uitwerking van deze nieuwe principes zal bepalend zijn over het uiteindelijke perspectief voor jonge boeren. Als het te rigide of te duur wordt, dan zal er helemaal geen mogelijkheid zijn.”

ABS is kritisch

Hendrik Van Damme van Algemeen Boerensyndicaat (ABS): “Er zitten nog veel te veel onzekerheden in dit nieuw politiek akkoord, dat bovendien nog moet omgezet worden in een decreet. We zijn dan ook vragende partij om ook dit voorstel van decreet voor te leggen aan de Raad van State en hun advies ter harte te nemen, beter dan nu gebeurt met het advies van 2 oktober.

Dat men de onvergunbaarheidsdrempel “wegwerkte” lijkt ons niet meer dan een pyrrusoverwinning. Men blijft doorgaan met een verschillende drempelwaarde voor landbouw en industrie, een gegeven waar meer onderbouwing voor gevraagd werd door de raad van state in haar advies van 2 oktober. We betreuren dat men volhardt in deze dwaling, ondanks de expliciete verwijzing door de Raad van State naar verschillende niet gerespecteerde Grondwetsartikelen in dat verband.

Verder wordt de spotlight gezet op de formule van extern salderen, wat de productie op toekomstgerichte bedrijven op niveau zou kunnen houden. Vraag is alleen waar er in Vlaanderen nog “stikstofruimte” zal zijn om daar invulling aan te geven.”

Sanne Nuyts - Belga