SoilCare: voor rendabele en duurzame gewasproductie in Europa
De kwaliteit van de Vlaamse landbouwbodems laat vaak te wensen over. Zo blijkt bv. uit de statistieken van de Bodemkundige Dienst van België dat het organischestofgehalte van de Vlaamse landbouwbodems sedert het begin van de jaren ’80 sterk gedaald is. Vlaanderen staat hierin niet alleen. Overal in Europa en bij uitbreiding uit de hele wereld bereiken ons alarmerende berichten over erosie, verzuring, nitraatuitspoeling, afnemende bodemvruchtbaarheid, achteruitgang van bodembiodiversiteit enz.
De degradatie van landbouwgronden is een groot probleem zowel voor de landbouwers als voor het milieu in Europa. Intensieve landbouwpraktijken zoals zware bewerking (ploegen), monocultuur, onvoldoende gewasrotatie, het gebruik van zware machines en het onduurzaam gebruik van agrochemische middelen zijn belangrijke key drivers van bodemafbraak. Hoewel er tal van goed gekende teelttechnieken bestaan die kunnen bijdragen tot de verbetering van de bodemkwaliteit, zoals aangepaste gewasrotaties, gewasdiversificatie, verminderde of geen bodembewerking, mulchen en het gebruik van groenbedekkers, blijft de praktijktoepassing van deze technieken meestal beperkt in Europa, ondanks de diverse stimulansen vanuit het beleid.
In dit kader werd in 2016 een nieuw Europees project opgestart, SoilCare genaamd. Dit project heeft als doel teeltsystemen en landbouwtechnieken in kaart te brengen die kunnen bijdragen tot de verbetering van de bodemkwaliteit en zodoende ook tot de rendabiliteit en duurzaamheid van de landbouw in Europa. Het project is een samenwerking tussen 28 partners uit verschillende Europese landen en wordt gecoördineerd door Alterra (Nederland).
In België is de Bodemkundige Dienst verantwoordelijk voor de uitbouw en opvolging van een studiegebied gelegen in de gemeenten Lubbeek, Bierbeek en Boutersem, ten oosten van Leuven. De Bodemkundige Dienst van België verzorgt er, in samenwerking met de KU Leuven, de aanleg en opvolging van veelbelovende teeltsystemen en is verantwoordelijk voor de productieve samenwerking met alle Vlaamse stakeholders.
BodemVerbeterende TeeltSystemen
BodemVerbeterende TeeltSystemen (BVTS) hebben betrekking op zowel het gewastype, de gewasrotatie als de hieraan gekoppelde teeltpraktijken. BVTS verbeteren de bodemkwaliteit, en dus ook de bodemfuncties, en hebben een positieve impact op de rendabiliteit en duurzaamheid van de teelten.
Op basis van de beschikbare literatuur, empirische bevindingen en overleg met de stakeholders in de verschillende studiegebieden werden binnen het SoilCare-project verschillende categorieën van BVTS geïdentificeerd, gaande van diversificatie van gewasrotaties (gebruik van vlinderbloemigen en stikstoffixerende gewassen, braakperioden, intercropping, ...), bodembedekking (gebruik van groenbedekkers, intercropping, mulching, ...), geïntegreerd nutriëntenbeheer (gebruik van gewasresten, compost, dierlijke mest, precisiebemesting...), verbeterd waterbeheer (irrigatie, drainage), grondbewerking (vermindering of weglaten), geïntegreerde plaagbeheersing, mechanische en manuele onkruidbestrijding, gecontroleerd machineverkeer op het veld (niet op waterverzadigde bodem, verminderd gebruik van zware machines, gebruik van vaste rijpaden,...), enz.
Het Vlaamse studiegebied
Het Vlaamse studiegebied is gelegen in midden België, op het kruispunt van de Vlaamse Zandstreek, de Zandleemstreek en de Leemstreek, en strekt zich uit over de gemeenten Leuven (Heverlee), Holsbeek, Lubbeek, Boutersem en Bierbeek. Landbouw omvat er zowel gemengde als akkerbouw- en fruitteeltbedrijven. De belangrijkste teelten zijn granen, suikerbieten, aardappelen, maïs, grasland en appel- en perenboomgaarden.
In het gebied volgt de Bodemkundige Dienst reeds jarenlang enkele lange-termijnproeven op in verband met bodembewerking (niet-kerende grondbewerking), evenals de intussen reeds 20-jarige gft-compost-proef. Ook andere bodemverbeterende teeltsystemen, zoals het gebruik van diverse soorten groenbedekkers, het aanleggen van dammetjes in ruggenteelten en strip-till werden er reeds onderzocht.
Centraal in het studiegebied ligt ook het Zoötechnisch Centrum, het proefbedrijf van de KU Leuven, waar de Bodemkundige Dienst nauw mee samenwerkt voor de aanleg en opvolging van veldproeven.
SoilCare-veldproeven in Vlaanderen