Wat staat er op het spel op 9 juni?
Op 9 juni zijn er verkiezingen voor het Vlaams parlement, het federaal parlement en het Europees Parlement. In dit artikel gaan we alvast wat dieper in op de verkiezingen op Vlaams en federaal niveau. We zetten een aantal praktische zaken op een rijtje en we gaan kort in op het belang van deze verkiezingen.
Voor de Vlaamse en federale verkiezingen is er een opkomstplicht voor iedere Belg vanaf 18 jaar. Opkomstplicht wil zeggen dat iedereen die een oproepingsbrief kreeg op 9 juni naar het stembureau moet komen met die oproepingsbrief en met zijn of haar identiteitskaart.
Er is geen stemplicht. Je mag bijvoorbeeld ook blanco stemmen. Voor de lokale verkiezingen van 13 oktober (voor gemeente en provincie) is er voor het eerst geen opkomstplicht, wel stemrecht.
Op 9 juni moeten jongeren van 16 en 17 jaar naar het stembureau komen voor de Europese verkiezingen, maar niet voor de andere beleidsniveaus. Wie niet gaat stemmen en ook geen volmacht heeft gegeven, kan in principe een boete krijgen van 40 tot 80 euro.
Hoe geldig stemmen?
Blanco stemmen (waarbij voor geen enkele lijst of kandidaat gestemd wordt) en ongeldige stemmen (bijvoorbeeld voor kandidaten van verschillende lijsten) worden wel geteld, maar hier wordt geen rekening mee gehouden bij de zetelverdeling tussen de partijen. Geen enkele partij kan gebruikmaken van blanco of ongeldige stemmen.
Geldig stemmen kan je doen door ofwel een lijststem te geven aan je voorkeurspartij of door één of meer kandidaten van dezelfde lijst aan te duiden. Als je tegelijk een lijststem en een aantal kandidaten van dezelfde lijst aanduidt, vervalt de lijststem, maar blijft je stem voor de kandidaten geldig.
In een aantal steden en gemeenten wordt elektronisch gestemd, in de andere gebeurt dat nog op papier. Alle stembureaus zijn geopend vanaf 8 uur en sluiten om 14 uur waar gestemd wordt op papier en om 16 uur wanneer er elektronisch gestemd wordt.
Federaal niveau
Waarover gaan de federale verkiezingen? Op 9 juni worden 150 leden van de Kamer van volksvertegenwoordigers verkozen in 11 kieskringen. Er is 1 kieskring per provincie en de kieskring Brussel-Hoofdstad. De inwoners van het Vlaams Gewest kiezen 87 zetels, inwoners van het Waals Gewest 47 zetels en inwoners van Brussel 16. De 60 leden van de Senaat worden niet rechtstreeks gekozen, maar verkozen door de deelstaatparlementen.
Het is op basis van de zetelverdeling in Kamer en Senaat dat de volgende federale regering aangesteld wordt. Die volgt dan de Vivaldi-coalitie van Alexander De Croo op. Het federale niveau heeft een aantal raakpunten met de landbouw. Denk maar aan het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) of aan de federale minister van Landbouw. In de ontslagnemende regering was dat David Clarinval van MR. Het is bijvoorbeeld ook op het federale niveau dat zopas beslist werd om dierenwelzijn in de grondwet op te nemen.
Vlaams niveau
Er zijn op het Vlaamse niveau 124 zetels aan te duiden, verdeeld over 6 kiesomschrijvingen. 118 hiervan worden gekozen door de kiesgerechtigden die wonen in de 5 provincies van het Vlaams Gewest. De overige 6 worden gekozen door kiesgerechtigden van het Brussels Gewest die bij de verkiezing voor het Brussels parlement op een Nederlandstalige lijst hebben gestemd.
Elke 10 jaar wordt voor de verdeling van de 124 zetels over de 6 kiesomschrijvingen gekeken naar de bevolkingscijfers en op basis daarvan wordt deze verdeling eventueel aangepast. Het Vlaams parlement keurde in december 2022 een nieuwe zetelverdeling goed. Ten opzichte van de verkiezingen in 2019 wint de kieskring Vlaams-Brabant 1 zetel, ten nadele van de kieskring West-Vlaanderen. Antwerpen krijgt 33 zetels; Brussel-Hoofdstad 6 zetels ; Limburg 16 zetels; Oost-Vlaanderen 27 zetels; Vlaams-Brabant: 21 zetels; West-Vlaanderen: 21 zetels.
Het is het Vlaams parlement dat de volgende Vlaamse regering zal aanduiden, die de regeringsploeg van Jan Jambon opvolgt, met daarin onder meer de nieuwe ministers van Landbouw (nu Jo Brouns van cd&v), van Omgeving (nu Zuhal Demir van N-VA) en van Dierenwelzijn (nu Ben Weyts van N-VA).
Het Vlaamse niveau is voor de landbouw nog belangrijker dan het federale niveau. Het is op het Vlaamse niveau dat bijvoorbeeld het stikstofdecreet werd goedgekeurd en de nieuwe Vlaamse Codex Dierenwelzijn. Ook de afbouw van het Rampenfonds en het vervangen ervan door de brede weersverzekering is bijvoorbeeld een Vlaamse bevoegdheid.
Nieuwe partijen
Alle klassieke partijen (Open Vld, N-VA, Vooruit, cd&v, Vlaams Belang, Groen en PVDA) en het nieuwe Voor U hebben lijsten in elke Vlaamse provincie. Andere nieuwe partijen, zoals BoerBurgerBelangen (BBB), hebben niet in elke provincie een lijst en werken soms samen met een lokale lijst. Zo komt BBB in West-Vlaanderen op met L99.
Peiling bij de lezers
In de volgende artikels vertellen we meer over de inzet voor de Europese verkiezingen, geven we de resultaten van de peiling bij de lezers van Landbouwleven en brengen we de antwoorden van de politieke partijen op vragen over een aantal hete hangijzers in de landbouw.
