Actuele beslissingen met mogelijke gevolgen voor schapenhouders
Er beweegt op politiek en sanitair vlak de jongste weken/dagen nogal wat dat betekenisvol is voor en dat een impact zal hebben op de veehouderij, en dus ook op de schapenhouderij.
Zo werd na een intens debat in het federaal parlement op 2 mei beslist dat dierenrechten in de Grondwet zullen worden opgenomen. Vorige week kwam het bericht dat Nederland 1 miljoen dosissen blauwtongvaccin zou krijgen en kan starten met vaccineren. Ondertussen zijn onze Belgische diensten in Brussel ook wakker geworden en kwam er op 8 mei een mededeling hieromtrent. Op de laatste zitting van het Vlaams parlement, ook op 8 mei, werd er een uitgebreid debat gevoerd omtrent de Vlaamse codex voor dierenwelzijn.
Hieronder bespreken we deze verschillende nieuwigheden meer in detail.
Blauwtong
Begin september 2023 zijn in Nederland de eerste vaststellingen van blauwtong gedaan in centraal Nederland. Na analyse bleek het om serotype 3 te gaan, waartegen binnen Europa geen vaccin beschikbaar is. Begin oktober waren er al ruim 800 bedrijven aangetast en stierven er honderden schapen per dag. Door de overheersende zuid-westelijke windrichting heeft de aantasting zich vanuit het midden van Nederland vooral in noordelijke richting uitgebreid. Op bepaalde ogenblikken stierven er meer dan 1.000 schapen per dag. Ook de impact van de aantasting op het rundvee was groot. Er waren ook besmettingen in de richting van België. Op 6 oktober kwam dan via Dierengezondheidszorg Vlaanderen (DGZ) melding van een mogelijke aantasting in de Noorderkempen. Sindsdien zijn er ook in België diverse aantastingen bevestigd.
Blauwtong wordt veroorzaakt door een virus. Zoals we al in de coronaperiode geleerd hebben, kan een virus zich continu aanpassen. Zo zijn er van het blauwtongvirus op wereldniveau tot nu toe minstens 35 serotypes gekend. De uitbraak bij ons in 2006-2008 betrof het serotype 8. Nu gaat het in Nederland en bij ons om het serotype 3. Het blauwtongvirus tast schapen, runderen en andere herkauwers (geiten, herten) aan. Het virus wordt overgedragen door knutten, dit zijn een soort kleine muggen (Culicoides species). Ze zuigen bloed en, eenmaal virusdragend (besmet), tasten ze door een prik bij een ander schaap ook dit schaap aan. Het virus vermeerdert zich in de lymfeklieren van het schaap en tast dan diverse organen aan en zorgt voor celvochtverlies en bloedingen. Men spreekt van een incubatieperiode van 5 à 20 dagen. Dus een schaap dat vandaag gebeten wordt door een virusdragende mug, wordt pas binnen 1 à 2 weken ziek, maar ondertussen is misschien al de halve kudde door virusdragende knutten gestoken. Veel aangetaste dieren sterven.
De activiteit van deze knutten is minder in de winter bij koud weer, maar het valt te verwachten dat met stijgende temperaturen en gezien het virus de winter kan overleven, straks de besmettingsdruk weer zal toenemen. In 2006-2008 zagen we dat vooral vanaf de zomer (juli-september) de besmettingsdruk hoog tot zeer hoog werd.
Vaccin tegen blauwtongvirus serotype 3
De afgelopen maanden is door diverse firma’s gewerkt aan de ontwikkeling van een vaccin tegen serotype 3. En verrassend,
Het verspreide bericht zegt verder: ‘Omdat de vaccinatie op vrijwillige basis zal gebeuren, kan gebruikgemaakt worden van de normale distributiekanalen. De verdeling en de notificatie moet gebeuren conform het ministerieel besluit van 9 maart 2018 betreffende de vaccinatie tegen blauwtong, meer bepaald de prioriteitsregels opgenomen in de artikels 2 en 3 en de registratie in het register en Sanitel conform de artikels 5 en 6’. Het is nu aan elke veehouder om te beslissen of zijn dieren al of niet zullen gevaccineerd worden en zo ja, om met zijn dierenarts verder af te spreken omtrent de modaliteiten.
Wanneer zal er voldoende vaccin beschikbaar zijn in België? Dat is nog een open vraag. In Nederlandse verklaringen lezen we dat schapen eenmaal moeten gevaccineerd worden en runderen tweemaal. De bescherming zou intreden 4 weken na vaccinatie en de verwachte werking van het vaccin zou 1 jaar aanhouden. Gezien de gevolgen van een aantasting – sterfte of nadien niet meer goed kunnen functioneren – kunnen we alleen maar aanraden om de dieren te laten vaccineren, maar elke veehouder heeft de vrije keuze. Er staan immers ook kosten tegenover.
Dierenrechten
De meerderheid in het federaal parlement heeft geoordeeld dat het wenselijk is om dierenrechten te erkennen en om dit zelfs in de Grondwet op te nemen. U kon hierover reeds lezen. Mensenrechten, dierenrechten, godsdienstvrijheid… in de Grondwet: het klinkt allemaal mooi, maar vraag maar aan de moslims wat men met godsdienstvrijheid doet als het op ritueel slachten aankomt. Dan zijn dierenrechten in Vlaanderen en Wallonië belangrijker dan godsdienstvrijheid, maar het Brussels Gewest is het hier voorlopig niet mee eens. Om maar te zeggen dat enerzijds veel dingen relatief zijn, en anderzijds dat een dergelijke politieke beslissing, als het in een bepaald kraam past, voor de veehouderijsector en voor de economie in het algemeen mogelijk vérstrekkende (en naar verwachting negatieve) gevolgen zou kunnen hebben.
Dierenwelzijn
Dierenwelzijn is, los van vorige beschouwing, voor iedereen die dieren houdt of ontmoet een belangrijk item. Dierenwelzijn is een complex gegeven. Reeds lang geleden werden deze vrijheden of dierenwelzijnscriteria geformuleerd. In 1965 werd door de commissie Brambell de basis gelegd voor de ‘5 vrijheden’. Later heeft de Britse Farm Animal Welfare Council (FAWC) ze uitgewerkt tot de volgende lijst van 5 vrijheden-dierenwelzijnscriteria:
- Vrij van dorst, honger en onjuiste voeding
- Vrij van fysiek en thermaal ongerief
- Vrij van pijn, verwonding en ziektes
- Vrij van angst en chronische stress
- Vrij om zijn natuurlijk gedrag te vertonen
De laatste jaren werd in Vlaanderen geprobeerd om alle diverse regelgeving in verband met dierenwelzijn samen te brengen in een codex voor dierenwelzijn. Dat is ook het ontwerp dat de laatste week in het Vlaams parlement aan de orde was. De tekst van het ontwerp van het decreet beslaat ongeveer 35 bladzijden. De finale tekst werd na veel discussie op 8 mei goedgekeurd, maar is nog niet in zijn definitieve vorm ter beschikking.
Aandachtspunten uit ontwerp van codex dierenwelzijn
In wat volgt willen we enkele elementen die voor schapenhouders belangrijk (kunnen) zijn even onder de aandacht brengen.
Beschutting Artikel 10 §3: ‘Iedere persoon die een dier houdt, verzorgt of te verzorgen heeft, zorgt ervoor dat dieren die buiten gehouden worden over natuurlijke of kunstmatige beschutting beschikken. De Vlaamse regering kan de modaliteiten hiervan bepalen en kan in uitzonderingen hierop voorzien.’ Dit impliceert zonder meer dat op elk perceel waar schapen lopen er ofwel bomen of struiken moeten zijn, ofwel een schuilhok of constructie die schaduw geeft in de zomer. In de winter is sowieso een schuilhok vereist (droog ligbed). Dit moet alle schapenhouders (veehouders) al tot denken aanzetten. Is er in elke weide een schaduwplek voorzien in de zomer? En zo neen, hoe kan ik dit realiseren ? Voor natuur- of terreinbegrazing of nabegrazing in open vlakten stelt zich hier wel een probleem. Te meer daar in natuurgebieden of op dijken, qua ruimtelijke ordening of specifieke vereisten, veelal geen constructies mogen geplaatst worden. Zal de regering hier uitzonderingen willen voorzien?
Slachten Artikel 39 §3 : ‘Het doden en slachten van schapen, geiten en varkens voor particulier huishoudelijk verbruik buiten een erkend slachthuis of een op grond van paragraaf 2 erkende inrichting is verboden. Het eerste lid is niet van toepassing op landbouwers....’
Dit betekent concreet dat waar tot hiertoe een particulier, mits het halen van een slachtbewijs, een dier (schaap, geit, varken) thuis kon slachten (na verdoving), dit vanaf heden niet meer kan.
In artikel 71 wordt de inbeslagname van dieren besproken. Dit gebeurt in de praktijk nogal eens in onduidelijke omstandigheden. En de omschrijving in het ontwerp-decreet verduidelijkt de procedures die zouden moeten gevolgd worden niet. Als dieren na inbeslagname toevertrouwd worden aan een dierenasiel of aan een privé persoon voor onderhoud, worden de kosten uiteraard aan de eigenaar doorgerekend en dit kan een flinke factuur worden.
Gekende en duidelijke regels gevraagd
Er vielen de laatste dagen nogal wat belangrijke beslissingen. We hopen dat zij die willen vaccineren tegen blauwtong dit snel zullen kunnen doen na toelevering van de nodige vaccins.
Wat dierenrechten en dierenwelzijn betreft, hebben we in dit artikel maar enkele aspecten van het geheel belicht. We hopen dat, nu het kader is goedgekeurd, er bij problemen ook op een gestructureerde manier zal (kunnen) gewerkt worden. Iedereen heeft er belang bij dat de regels gekend zijn, dat de regels duidelijk zijn en dat er procedures zijn en dat deze gevolgd worden, voor die gevallen die niet conform zijn.
Vanuit het Praktijkcentrum voor Kleine Herkauwers zijn we al een tijdje aan het werk aan een leidraad voor de kwekers in verband met dierenwelzijn voor schapen op de wei. We hopen deze wegwijzer binnenkort wereldkundig te kunnen maken.
