“Komende maart vaccineer ik mijn koeien zeker tegen blauwtong”
Blauwtong heeft een grote impact op melkveebedrijven in Vlaanderen, zowel financieel als operationeel. Ook de Gentse melkveehouder Steven De Roo heeft bij het begin van de blauwtongcrisis de impact van deze virusziekte op zijn bedrijf zwaar onderschat.
Steven De Roo is melkveehouder in Afsnee (Gent). Hij heeft 130 melkkoeien en houdt eigen jongvee aan. Het was eind juli, in het begin van de besmettingsgolf inzake blauwtong, dat hij merkte dat er iets mis was met 2 van zijn koeien. “Op een paar dagen tijd viel hun productie terug naar 0. Ze kwamen niet meer naar het voerhek. Het was heel duidelijk dat er iets mis was. De dierenarts heeft eerst nog een paar andere maatregelen genomen, maar toen we na een paar dagen blaasjes op het tandvlees zagen, wisten we dat het blauwtong was. De test van de bloedstalen heeft dat dan een paar dagen later bevestigd.”
Steven had zijn dieren vooraf niet laten vaccineren. “In april, toen er voor het eerst sprake van was dat dat virus van Nederland naar ons land zou kunnen overwaaien, was er nog geen goed vaccin tegen de BTV3-variant. Er werd wel gesproken van een vaccin tegen een andere variant, BTV9, maar toen was nog niet duidelijk of dat vaccin of een ander zou helpen. Er was op dat moment ook geen eensluidend advies om te vaccineren.”
Te lang afgewacht
“Een vaccin zorgt er ook enkel maar voor dat minder dieren aan blauwtong sterven of dat de symptomen minder erg zijn, maar voorkomt niet dat ze ziek worden. Het was in april nog raden naar de effectieve werking en de beschikbaarheid van de vaccins. Bij de coronavaccins voor mensen en bij eerdere vaccins voor dieren zag je soms dat het vaccin zelf evengoed iemand of een dier ziek kan maken. En het kon misschien allemaal nog wel meevallen, dacht ik toen, zoals wel meer veehouders in Vlaanderen. Maar het is dan heel snel gegaan met de verspreiding van het virus. Voordat ik zelf die 2 zieke koeien had, was er geen enkele veehouder in mijn regio die verteld heeft dat zijn vee al besmet was.
Zodra je de ziekte vaststelt op je bedrijf, heeft vaccineren geen zin meer. Na het toedienen van het vaccin moet je enkele weken wachten tot het dier volledige weerstand heeft tegen het virus. Nu blijft het blauwtongvirus rondwaren in mijn kudde. Nog elke dag kan ik nieuwe slachtoffers ontdekken, hoewel de dierenarts vermoedt dat bij mijn dieren het ergste nu wel al achter de rug is. De sterke temperatuurdaling, zoals in de week van 9 september, stemt mij hoopvol, maar met een natte en zachte herfst en winter kunnen de problemen nog lang blijven aanslepen. Enkel een strenge winter met lange vorstdagen kan misschien enig soelaas brengen.”
Kostprijs vaccin maakt weinig verschil
Het was niet de kostprijs die Steven tegenhield om te vaccineren. “Als je ziet welke schade deze blauwtongvariant veroorzaakt, is de kostprijs van een vaccin in verhouding heel klein. Gratis vaccins, zoals in Frankrijk, Luxemburg en de UK, zouden mijn afwachtende houding in april niet beïnvloed hebben. Misschien zou een verplichte vaccinatie van alle runderen, schapen, geiten en alpaca’s toen wel een goed idee geweest kunnen zijn. Vooral om de ernst en de omvang van de situatie te benadrukken. Deze blauwtongcrisis is groter en ingrijpender dan die van 15 jaar geleden.”
Stalvlieg bestreden
Andere preventiemaatregelen nam Steven niet echt. “Ik heb wel meer moeite gestoken in het bestrijden van vliegen in de stal. Het begieten van de koeien tegen vliegen heb ik geïntensiveerd. Mijn koeien lopen echter overdag een aantal uren op de weide, en met de vele regen van dit jaar is dat begieten minder efficiënt gebleken. Ik pas ook gerichte, biologische vliegenbestrijding toe. Ik plaats larven van een bepaalde vliegensoort in de mestkelder en die larven boren gaatjes in de eitjes van de stalvlieg, zodat die niet uitkomen. Tegen de knijten die blauwtong overbrengen heeft dat blijkbaar niet geholpen.”
Voorts heeft Steven wel proberen te letten op plassen met water. “Met een zomer zoals dit jaar was dat echter onbegonnen werk. Die knijten hebben genoeg aan het water dat in een autoband blijft staan na een regenbui. Je kan niet elk plasje op je bedrijf en bij je buren opdweilen. Er zijn mensen die de besmetting op mijn bedrijf verklaren door de nabijheid van de Leie. Dat is makkelijk te weerleggen, want die knijten komen enkel naar stilstaand water.
Koeien binnen in de stal houden is niet overwogen, en waarschijnlijk ook geen afdoende remedie, daar er ook veel bedrijven getroffen zijn waar de koeien wel op stal blijven. We hebben nog 6 schapen op de boerderij en die zijn op hetzelfde moment besmet geraakt met het virus. Hun aan- of afwezigheid zal geen verschil gemaakt hebben, want je ziet dat bedrijven met enkel runderen net zo goed besmet geraken.” In Afsnee zijn de schapen op eigen kracht genezen.
Veelvoud van geschatte verlies
Uiteindelijk moest Steven 4 koeien laten euthanaseren. “Hoogproductieve koeien of koeien die op een andere manier al wat kwetsbaarder zijn, door bijvoorbeeld een kalving met een tweeling, voelen de impact van het virus het hevigst. Op zich zijn de 4 koeien die we hebben verloren niet de grootste verliespost, maar je moet het volledige plaatje zien. Bij de eerste vaststelling van blauwtong op mijn bedrijf berekende ik dat dat mij zowat 10.000 euro opbrengstverlies zou kosten. Die berekening is al lang achterhaald. Het zal een veelvoud zijn. Zoals de situatie vandaag is, zal dit snel oplopen tot 50.000 euro en meer.
Ik had in augustus 30 kalvingen, maar ik zag geen stijging in het volume opgehaalde melk. Elke keer de melkophaler komt, kom ik 2.500 l te kort, of 25.000 l op een maand. Dat wordt niet gecompenseerd door de voorzichtig stijgende melkprijs.”
Mochten de koeien vandaag plots allemaal helemaal genezen zijn, zou Stevens bedrijf volgens zijn inschatting nog minstens 6 maanden nodig hebben om opnieuw aan het oorspronkelijke melkvolume te komen. “Volgend jaar in maart laat ik al mijn koeien vaccineren tegen BTV3, nu ik de impact ervaren heb van dat virus. Hopelijk zal dat volstaan en is die blauwtongvariant niet gemuteerd. Of er kan nog EHD naar ons land komen, terwijl we naast blauwtong al met IBR geconfronteerd worden. Hoever kan je gaan in het vaccineren als veehouder? Kan je verschillende vaccins tegen verschillende ziektes zomaar combineren?”, vraagt de veehouder uit Afsnee zich af. EHD of epizoötische hemorragische ziekte lijkt sterk op blauwtong en wordt ook overgedragen door knijten. Die virusziekte rukt in Frankrijk vanaf de Spaanse grens op naar ons land.
Naast de verliezen lopen ook de extra kosten op: kosten voor het ruimen van dode dieren, extra tussenkomsten van de dierenarts, dure pijnstillers voor de zieke koeien die ontstekingen aan de gewrichten hebben en extra kosten voor kalveren die te vroeg, verzwakt, kreupel of (half)blind geboren worden. Moeilijker te becijferen in euro’s zijn de koeien die niet of later tochtig of drachtig worden en de extra risico’s bij kalvingen van misvormde kalveren. “En dan is de impact van de ziekte op kalveren bij mij als melkveehouder nog milder dan bij vleesveehouders. De financiële impact van het verlies van een kalf in de vleesveehouderij is vele malen groter dan in de melkveehouderij. Desalniettemin blijft het betreurenswaardig...”
Veel verschillen in de uitbraken
Het valt Steven op hoe verschillend de uitbraken zijn. “Ik ben daar heel open over en praat erover met iedereen. Van sommigen hoor ik dat enkel hun kalveren de ziekte hebben, bij anderen is het hun hele veestapel, maar daar maken de dieren enkel koorts, nog een andere heeft veel sterftes of koeien die vroegtijdig afkalven en aborteren. Het ras van de runderen lijkt geen verschil te maken. Of het nu Holstein, Blondes of witblauwe zijn, ze kunnen allemaal besmet worden door de knijten.”
Bij collega-veehouders voelt Steven soms enige schroom om over blauwtong te praten. “Als ik praat met de melkophalers, dierenartsen en de chauffeurs van Rendac, blijkt dat ik zeker niet het enige slachtoffer ben in de regio. Door erover te praten kunnen we misschien nog iets leren van elkaar, over preventie of behandeling. Praten helpt bovendien om zo’n crisis emotioneel te verwerken. Blauwtong komt bovenop alle andere onzekerheden, uitdagingen en problemen waarmee we al geconfronteerd zijn in de veehouderij.”
In Frankrijk maakt de overheid fondsen vrij om door blauwtong (en andere ziektes) getroffen veehouders financieel te helpen. Dat ziet Steven in Vlaanderen niet snel gebeuren. “In Frankrijk en Wallonië staat de politiek nog dicht bij de landbouw. In Wallonië zie ik dat die nieuwe minister van Landbouw heel kort op de bal speelt en een goed zicht heeft op de noden van de Waalse boeren, omdat ze zelf uit de sector komt. In Vlaanderen en federaal hebben we nog altijd een regering van lopende zaken. Die lijken meer met zichzelf bezig te zijn dan met de impact van blauwtong op de Vlaamse veehouderij”, besluit de melkveehouder uit Afsnee.
