Aardappelen, ruime vruchtwisseling en stalmest voornaam binnen bedrijfsvoering

Zelf geeft Hans Roskams aan dat hij een ‘gemiddeld’ bedrijf heeft qua arealen, toegepaste technieken en machines. Uit ons gesprek met hem kunnen we concluderen dat alles wat hij doet, echter wel beredeneerd en doordacht is.

Welke gewassen zitten er allemaal in jouw teeltplan?

Dat kan naargelang de omstandigheden al eens wisselen van jaar tot jaar. Het afgelopen jaar heb ik winterkoolzaad geteeld en dat is geen jaarlijks gegeven. Het feit is wel dat ik er veel duivenschade in heb ondervonden. In 2024 heb ik voor het eerst vlas geteeld. Hier in de regio dook de vraag naar vlas op en daar hebben we dan met enkele landbouwers op ingespeeld. Dat was door de weersomstandigheden laat gezaaid, waardoor we wat voor de opbrengst begonnen te vrezen. Maar door voldoende regen is dat allemaal nog goed meegevallen. Andere gewassen in mijn bouwplan zijn wintergerst, wintertarwe, korrelmaïs, suikerbieten, erwten, zaai-uien en het grootste gewas in het teeltplan wordt gevormd door aardappelen. De maïs teel ik bewust voor de korrel. Dit gewas laat veel organische stof in de bodem na. Daar streef ik naar, daarom teel ik het niet als snijmaïs. Een klein nadeel kan zijn dat je later in het seizoen komt om wintergranen uit te zaaien, maar dat neem ik erbij, tenslotte is het ook werkspreiding.

Aardappelen als hoofdteelt

Valt dat mee, zoveel verschillende gewassen telen?

Van ieder gewas staat er ongeveer een evenredige oppervlakte, behalve dat van aardappelen, dat is groter. Het is deels risicospreiding, maar ook werken aan vruchtwisseling. Niet iedere teelt bevalt ieder jaar voldoende. Bijvoorbeeld met de uien kan je voorhebben dat er een droogte is in het voorjaar en dat de opbrengst negatief beïnvloed wordt. Met als keerzijde dat de prijzen dan wel beter zijn. Voor aardappelen en uien zit ik soms met seizoenspacht op andere percelen, maar dat gaat dan over buurgemeenten. Ver rijden doe ik niet.

Wat de aardappelteelt betreft, welke rassen zijn dit en welke bestemming hebben ze?

Ik teel heel beperkt het ras Swings als vastkokende, Frieslander voor de hoeve-automaat en Fontane als bloemige aardappelen. Eigenlijk wordt bijna het volledig aardappelareaal ingevuld door het ras Fontane, dat grotendeels op contract wordt geteeld en bewaard wordt tot mei - juni. De uien worden bewaard tot februari - maart. Deze zitten ook in de hoeve-automaat. Uien teel ik niet op contract, maar volgens een gemiddelde poolprijs. Mijn oudste zoon heeft in de hoevewinkel een gekoelde automaat gezet om aardbeien, appels, peren, frambozen... te verkopen.

Ik zie op je erf moderne bewaarloodsen staan. Kan je daar iets meer over vertellen?

Vroeger teelde ik aardappelen af land, maar ik was voor mezelf tot de conclusie gekomen dat het niet goed zat met die rendabiliteit. Daarom wou ik ze langer gaan bewaren. In 2008 heb ik dan de eerste nieuwe bewaarloods gezet, met ernaast een machineloods. De bewaarloods was direct voorzien van een roostervloer en drukkamer achteraan. Er wordt dus geventileerd van achteren naar voren in de loods.

Een gevolg hiervan was dat er te veel machines buitenstonden en dat er in 2012 terug een machineloods werd gebouwd. Rond 2020 werd er is ten slotte een nieuwe bewaarplaats voor uien gebouwd. Deze verschilt ietwat van de aardappelbewaarplaatsen. Zo zijn er meer ventilatoren aangewend en zijn er grotere inlaat- en uitlaatluiken voorzien. Door de uien moet immers veel meer lucht stromen dan door de aardappelen. Hier zijn EC-ventilatoren toegepast waarvan je het toerental kan regelen.

In alle loodsen is een bewaarcomputer toegepast en in de uienloods wordt de bewaring zelfs gestuurd op relatieve vochtigheid. Er zijn tevens warmtekachels gemonteerd. Zeker in het begin van het seizoen hebben die hun bijdrage. Buiten de loods staat een gastank van 5.000 l. Aan het begin van het bewaarseizoen kan deze wel eens op enkele dagen tijd leeg zijn. Wat het elektriciteitsverbruik betreft, ben ik dankbaar voor de bijdrage die de zonnepanelen op het dak van de loodsen realiseren.

Externe hulp en advies

Maak je veel gebruik van adviezen en teeltbegeleiding?

Ja toch wel. Iedere teelt, maar daarom niet ieder perceel, wordt voor het seizoen bemonsterd en de Bodemkundige Dienst van België levert er een bemestingsadvies voor af. Dat volg ik grotendeels. Landbouwkundigen van de afnemers komen enkele malen per seizoen langs en geven hun visie en delen ervaring. Ik ben dankbaar voor de teeltbegeleiding die ik krijg. Ik heb immers zelf geen zin om bijvoorbeeld te beginnen experimenteren door fytomiddelen te combineren ofzo. De adviseurs zien ook meer bewaarloodsen en velden dan dat ikzelf zie. Dus het zou gek zijn om niet naar hun ervaringen te luisteren. Toch neem ik het niet klakkeloos over. Dat nu ook weer niet.

Komt de loonwerker vaak aan bod op jouw bedrijf of doe je veel zelf?

Grondbewerking, zaaiklaar leggen, gewasbescherming, kunstmest strooien, de oogst naar huis halen... doe ik zelf. De loonwerker komt om bieten te zaaien en te rooien, om aardappelen te poten en te rooien, om te pikdorsen, mest te spreiden, en om uien te rooien en te laden... Bij de erwten en vlasteelt is het dan weer de afnemer die de oogsthandelingen verzorgt. Ik heb geen meehelpende ouders of kinderen en ben ook geen machinefreak, dus is het logisch dat er wel wat in loonwerk gedaan wordt. Je moet het werk immers rondkrijgen en het voordeel van de loonwerker is dat ze met recent, modern materiaal komen. Gaat er iets kapot aan de machines, dan kan ik rekenen op de lokale dealer, die alles gemaakt krijgt.

Bodemzorg als prioriteit

Ploeg je of gebruik je niet-kerende bodembewerkingstechnieken?

In het najaar van 2023 heb ik omwille van de natte omstandigheden uitzonderlijk nog eens geploegd na de oogst van suikerbieten en maïs, maar normaal ploeg ik niet meer. Het is een ‘werkske’ dat veel tijd vraagt en ik heb veel ‘rode’ en ‘paarse’ percelen, dus moet ik erosiebestrijdende maatregelen nemen. Toch is het niet omwille van die erosieproblematiek dat ik niet meer ploeg. Ik doe het vooral om het organische materiaal, de goede gewasresten aan de oppervlakte te houden en om zo het bodemleven te bevorderen. Al geef ik toe dat ik door niet-kerend te werken duidelijk minder negatieve gevolgen van erosie zie. Aanvullend liggen er op het bedrijf ook wel grasstroken en erosiedammen.

Ik moet toegeven dat niet ploegen uitdagend is, maar toch werkt. Het lukt om het zaaibed voldoende fijn te leggen, iets dat zeker nodig is voor de kleine zaden, zoals vlas. Als het lukt geeft het je dan ook voldoening. Ik werk met een cultivator met fijne tanden tot zo’n 30 cm diep. Dieper ga ik niet snel bewerken. Het nadeel van niet te ploegen is dat je de bonenvlieg sneller aantreft, zeker in uien, die afkomt op de verterende gewasresten.

Zijn er nog manier waarop je aan het welzijn van jouw bodem werkt?

Ik gebruik heel veel stalmest. Dat komt van externe bedrijven toe, ik betaal er ook stevig voor en qua mestwetgeving zit het bedrijf ‘vol’ aan wat er van dierlijke mest kan komen. Op percelen die ik in seizoenspacht heb, komt er al eens drijfmest, maar veel gebruik ik dit niet. Het is een heel bewuste keuze om richting de organischestofvoorziening van mijn gronden in te zetten op stalmest. Het gebeurt al eens dat een perceel dit in het najaar én in het voorjaar krijgt. Voor mij is het makkelijk werken met stalmest. Het nadeel is wel dat je soms problemen met bijvoorbeeld resistent raaigras importeert. Voor mij is het interessanter dan werken met compost. Dat is duurder en ik moet zelf het transport ervoor voorzien. Door al jarenlang in te zetten op stalmest, merk ik dat er steeds minder kunstmest moet aangekocht worden op het bedrijf. Om aan die bodem te werken zet ik in op een ruime vruchtwisseling. Dat lukt niet ieder jaar voor ieder gewas, maar ik probeer pas na 4 tot 5 jaar, en bij aardappelen het liefst nog langer, om op hetzelfde perceel terug te komen. Ik pluk daar ook de vruchten van. Mijn hectarerendementen liggen er hoger door. Daardoor moet ik niet in areaal uitbreiden om meer tonnen te produceren.

Zit er druk op de landbouwgronden in jouw regio?

Ja, zoals overal zeker. Als er een landbouwperceel te koop komt, zijn er veel gegadigden. Vaak zijn het dan nog mensen die niet uit de landbouw komen, maar die toch op grond jagen. Ik vind dat boerenland in boerenhanden moet blijven. Ik ga ook niet investeren naast mijn sector door bijvoorbeeld een garage te kopen en die dan te verhuren aan een garagist? Recent zijn hier in de regio werken gestart om een fietssnelweg naast de E40 aan te leggen. Per perceel gezien valt dat soms nog mee hoeveel grond je hieraan kwijtspeelt, maar alles samen verdwijnt er zo wel veel grond uit de landbouw. Ook omwille van ‘natuur en bos’ spelen landbouwers in de streek grond kwijt. Bovendien behoren we tot het nationaal park Brabantse Wouden. De impact valt hiervan nog af te wachten, maar ik verwacht dat het erger zal worden.

Toekomst

Staan er investeringen op het programma?

Eigenlijk heb ik de voorbije jaren stevig geïnvesteerd. Vorig jaar kwam er nog een jong gebruikte tractor ter vervanging van 2 oudere bij en de investeringen in de bewaarplaatsen zijn ook zo oud nog niet. Sinds het wegvallen van het kiemremmingsmiddel CIPC heb ik immers geïnvesteerd in mechanische koeling. In de nok van de loodsen kwamen er hiervoor zogenaamde ‘frigo-elementen’. Die helpen bij de lange bewaring van de aardappelen.

Wat mag de toekomst voor jou nog brengen?

Zelf ben ik nog maar 53 jaar, dus mijn is pensioen nog niet direct in zicht en een overnemer ook nog niet. Ik zou graag verder doen zoals ik bezig ben. Ik koester geen grote uitbreidings- of investeringsplannen. Ik hoop dat in de toekomst onze teelten niet te hard belaagd worden door het wild. Ikzelf ondervind echt schade van duiven. Schade door everzwijnen valt hier nog mee, maar enkele kilometers verderop ondervinden landbouwers grote schade ervan. Voor de toekomst hoop ik dat er niet te veel gewasbeschermingsmiddelen zullen wegvallen. In de uienteelt is het echt problematisch aan het worden. Insecticiden en herbiciden verdwijnen er in sneltempo. Het afgelopen seizoen is het dankzij de vele neerslag nog gelukt om de onkruidbestrijding te doen slagen, maar die meevaller hebben we niet ieder jaar.

Tim Decoster