Batch melken, de derde optie na robotmelken en de klassieke melkput
Als een veehouder in Vlaanderen zijn melkstal vernieuwt, kiest meer dan 90% ervoor om met robots te gaan melken. Een kleine minderheid kiest voor de vertrouwde melkput. Er bestaat nog een derde optie die ergens tussen die 2 in zit. Batch melken of vrij vertaald ‘geautomatiseerd groepsmelken’.
Batch melken houdt in dat je met robots melkt, maar dat de koeien niet vrijwillig, maar op vaste momenten en in groep naar de robots gedreven worden. Dat heeft – net als de 2 andere opties – zo zijn voor- en nadelen.
Aandacht geconcentreerd op kortere momenten
“Melkrobots waarbij de koeien vrijwillig naar de robot komen om gemolken te worden, dat is wat de overgrote meerderheid van de Nederlandse en Belgische melkveehouders willen. Het idee van batch melken is nog niet zo bekend. Er zijn verschillende redenen om daarvoor te kiezen. Bij het vrijwillige robotmelken verminder je de arbeidslast op je bedrijf gevoelig, maar daar komt bijvoorbeeld een constante aandacht voor in de plaats. Je kan op elk moment van de dag een melding op je gsm krijgen van een robot waar iets mee aan de hand is, over een koe die misschien ziek zou kunnen zijn, over koeien die te weinig naar de robot gekomen zijn, … Als je als melkveehouder daar moeite mee hebt, kan je kiezen voor batch melken. Dan heb je niet langer de handenarbeid van het melken in de put, maar heb je vaste momenten waarop je alle koeien bij elkaar hebt zodat je alle ‘meldingen’ ineens krijgt”, vertelt Sigmar Vosjan van DeLaval.
Veehouders hebben bij het batch melken ook momenten dat ze andere taken kunnen uitvoeren. Eens de koeien allemaal in de wachtruimte voor de robots staan, kan je bijvoorbeeld de lege stal eens grondig kuisen en instrooien of voer bijhalen. Dan ben je op tijd terug om de laatste koeien van de wachtruimte in de robots te zien stappen. Je kan het batch melken zo organiseren dat er tussen het melken van twee groepen tijd is voor andere taken.
Minder krachtvoer
Er zit een economisch voordeel aan het batch melken. “Omdat je dan minder krachtvoer moet geven per koe. Het gebruik van krachtvoer bij het vrijwillige robotmelken ligt in de Benelux op zowat 5 kg. Bij het batch melken verplicht je de koeien om naar de robot te gaan en geef je slechts 1 kg krachtvoer of nog minder in de melkrobot tijdens het melken. Het basisvoer kan dan weer wat ‘rijker’ worden. Daar staat tegenover dat de veehouder die op batch melken overschakelt net iets meer melkrobots moet laten plaatsen. Dat is evenwel niet voor elke situatie het geval. Het hangt allemaal af van de beschikbare ruimte, het aantal dieren, het aantal melkbeurten, hoeveel mensen er beschikbaar zijn op welke momenten van de dag, de beschikbaarheid van eigen energie, enz …”, vertelt Vosjan.
Met batch melken heb je meer controle over het aantal melkbeurten per dag. Bij het vrijwillig robotmelken is het uiteindelijk de koe zelf die beslist hoeveel keer ze gemolken wil worden. Bij batch melken beslis je als veehouder of je je koeien 2 of 3 keer per dag melkt. Dat kan interessant zijn met de schommelende melkprijzen: minder melkbeurten en een iets lagere totaalopbrengst als de prijs laag staat en meer melkbeurten voor meer koeien als de melkprijs piekt zou je als veehouder kunnen overwegen.
Minder en eenvoudiger arbeid
Batch melken lost net als het vrijwillige robotmelken een groot deel van het arbeidsprobleem op. “Arbeid is duur en er zijn arbeiders tekort, ook in de grotere veehouderijen. Je wil als melkveehouder liever geen onervaren tijdelijke krachten in de melkput. Bij batch melken heb je inzake arbeid het voordeel dat je vaste melkmomenten hebt om het koeverkeer te regelen (opdrijven van de koeien). Dit kan je in principe zelfs door iemand met weinig ervaring laten doen, als je de melkveehouder zelf in de buurt hebt om op terug te vallen”, zegt Stefan Schulte van DeLaval.
Specifieke gevallen
Voorts zijn er specifieke situaties waarin batch melken interessant kan zijn. In Vlaanderen is het systeem van weidepremies voor melk niet zo ingeburgerd als in Nederland, maar bijvoorbeeld biologische melkveehouders moeten hun koeien een deel van de tijd op de weide laten grazen. Koeien vanop de weide op vrijwillige basis naar een melkrobot lokken, daar hebben melkveehouders vaak geen goed oog in. Als je ze dan op vaste momenten en in groep van de huiskavel naar de robots kan drijven, heb je misschien een goede oplossing aan het batch melken. Mogelijk kan dit voor de PAS regeling een groot voordeel zijn, om op deze manier dankzij weidegang de stikstofemissie te reduceren.
Een ander voorbeeld zag een Franse melkveehouder die zelf kaas maakt. Voor zijn specifieke productieproces moet de melk in minder dan 12 uur na het melken verwerkt worden. Die werkt met batch melken (6 robots voor 125 koeien) om de melk zo op vaste uren in de melktank te hebben en toch niet zelf in de melkput aan de slag te moeten gaan. Dat aantal van 125 koeien zien ze bij DeLaval als de ondergrens om over te schakelen op batch melken. Omdat er nog niet zo veel veehouders met dit systeem werken is er nog geen duidelijk profiel, maar doorgaans zijn het de grotere bedrijven met zowat 500 dieren die dit melksysteem toepassen.
Meer kandidaten dan je zou denken
“Batch melken is niet voor iedereen, maar er zijn meer geschikte kandidaten voor dan je zou denken. Als je wil gaan batch melken in een bestaande stal, zal je misschien een aantal ligplaatsen moeten inleveren. Maar wil je met vrijwillig robotmelken gaan melken, dan kost het meestal veel meer ligplaatsen. Dit moet echt per geval bekeken worden. De perfecte stal die voor elke melkveehouder de beste oplossing is, die bestaat niet. Het belangrijkste is dat je als melkveehouder zo kan werken dat je winstgevend bent”, zegt Sigmar Vosjan.
DeLaval plaatste in Nederland al melkrobots voor enkele veehouders die met batch melken aan de slag zijn gegaan. Wereldwijd zijn er al 30 klanten van dit bedrijf die batch melken, waarvan het merendeel in Europa. In België zijn er nog geen klanten van DeLaval die batch melken. Wel lopen er een paar aanvragen, onder meer in Wallonië.
Batch melken op De Boterpot
De broers Johan en Willem Loonen kozen voor batch melken op hun bedrijf in de Nederlandse gemeente Merselo. Zij hebben op boerderij De Boterpot afgerond 500 koeien die sinds kort elk 3 keer per dag gemolken worden. Vroeger hadden ze een melkcarrousel met 22 plaatsen, nu staan er 11 melkrobots in een nieuw gebouwde stal. Het bedrijf heeft voorts 275 stuks jongvee op verschillende locaties en het areaal bedraagt zowat 250 ha. Vroeger waren er vooral MaasRijnIJsselveen-koeien op het Limburgse bedrijf, maar tegenwoordig vormen de Holstein-koeien de grootste groep.
Het bedrijf wil vooruitstrevend zijn in duurzaamheid en techniek. De mest wordt ter plaatse vergist om als gas op het aardgasnet te zetten. Voorts heeft het Nederlandse boerenbedrijf zonnepanelen en een accucontainer en doen ze aan peilgestuurde drainage en subirrigatie, een techniek waarbij water in de bodem van een landbouwperceel wordt gebracht via een ondergronds infiltrerend buizennet. Met de restwarmte van de koelinstallatie in de nieuwe stal wordt de vloer van de kalverstal verwarmd.
Van heel vroeg morgens tot ‘s nachts wordt er om het uur een batch/groep koeien gemolken. De 2 eigenaars en 1 personeelslid doen elk 1 melk-shift van 5 uur. Aan elk van de 11 VMS-robots worden per uur 8 koeien gemolken. De eerste shift start om 5 uur ’s morgens, de volgende shift start om 13 uur en de laatste om 21 uur.
Meer melkbeurten zonder extra personeel
Je zou denken dat met die vroege en nachtelijke uren er geen arbeidsbesparing gerealiseerd is ten opzichte van de carrousel, maar dat ziet Johan anders. “Met 2 melkbeurten per dag zoals bij de start van het batch melken hadden we minder nachtelijke uren en was de arbeidsbesparing ten opzichte van het melken met de carrousel duidelijker. Maar met de carrousel kon ik niet uitbreiden van 2 naar 3 melkbeurten per dag en met batch melken kan dat wel. We kunnen die derde melkbeurt nu aan zonder extra personeel te moeten inzetten. En er is een betere verhouding tussen de tijd voor het werken, slapen en bij het gezin zijn.”
Dat er minder krachtvoer nodig is bij batch melken klopt helemaal, meent Johan. “Sinds de start van het batch melken hebben we dat al kunnen afbouwen van 5 kg naar een 3 tot 4 kg krachtvoer. De komende maanden zal die hoeveelheid nog verder naar beneden gaan”, verwacht de Nederlandse melkveehouder.
Korte overgangsperiode
Bij de overgang van de carrousel naar het batch melken startte het bedrijf met 2 melkbeurten per dag. De melkproductie bedraagt momenteel ruim 9.000 l per koe per jaar maar zodra het batch melken met 3 melkbeurten op kruissnelheid zit, moet dat 10.000 l per koe per jaar en zelfs meer worden. De koeien hebben een overgangsperiode nodig om van het ene systeem naar het andere te gaan, maar de overgang leverde volgens de Nederlandse melkveehouder weinig problemen op.
In de nieuwe stal met emissiearme vloeren in Merselo staan de 11 robots in een U-vorm opgesteld rond een wachtruimte zonder opdrijfhek. Bij het verlaten van de robots komen de koeien – zoals bij een klassieke melkstal in een centrale terugloopgang waar ze afgeleid kunnen worden (bijvoorbeeld bij melding van een mogelijke ziekte, voor klauwen kappen of voor droogzetten) of teruggeleid worden naar hun stal.
Het advies is dat de koeien niet langer dan een uur en een kwartier in de wachtruimte staan. Daarom is de groepsgrootte vastgelegd op 120 koeien. Per uur worden met de 11 robots 90 koeien gemolken. De robots kunnen onafhankelijk van elkaar door blijven melken als een robot een storing heeft.
