Het belang van monitoring en sequenering bij PRRS

Binnen het PRRS-programma (PRRS = porcine reproductive and respiratory syndrome) speelt monitoring een centrale rol: het helpt insleep en verspreiding van PRRSV vroegtijdig op te sporen, waardoor er sneller kan ingegrepen worden. Monitoring is dan ook veel meer dan een meetinstrument: het is de fundering van een gedegen gezondheidsbeleid. Dankzij de PRRS-Monitors – goed ontwikkelde, concrete tools binnen het PRRS-programma – krijgen varkenshouders en dierenartsen steeds meer inzicht in de situatie op het bedrijf.

Essentiële tools voor bedrijfsspecifieke inzichten

Binnen het PRRS-programma worden verschillende PRRS-Monitors aangeboden, die elk inspelen op specifieke bedrijfssituaties. De meest gebruikte zijn de PRRS-Monitor Biggen en de PRRS-Monitor Opfokvarkens. Ook de PRRS-Monitors Vleesvarkens en Varkensbedrijf worden steeds vaker ingezet (figuur 1).

PRRS-Monitor Biggen Deze monitor richt zich op biggen in het begin en op het einde van de periode in de biggenafdeling en biedt inzicht in de mate van viruscirculatie bij deze gespeende biggen. Het virus wordt opgespoord via PCR-analyse. Sinds de introductie van het PRRS-programma werden bijna 2.000 PRRS-Monitors Biggen uitgevoerd op 370 bedrijven. Hoewel de deelnamegraad doorheen de jaren schommelde, stijgt het aantal deelnemende bedrijven het laatste jaar opnieuw.

In 2024 namen 129 bedrijven deel aan de Monitor Biggen, samen voerden zij 237 monitors uit. Op 95 bedrijven werden positieve resultaten in de biggenafdeling aangetoond. Meer dan een derde van de 34 bedrijven die negatief testten, ligt in de provincie West-Vlaanderen. Dat toont aan dat het zelfs in varkensdense regio’s mogelijk is om PRRS binnen een bedrijf onder controle te houden.

PRRS-Monitor Vleesvarkens Op bedrijven die al goede resultaten boeken in de biggenafdeling, biedt de PRRS-Monitor Vleesvarkens een waardevolle aanvulling. In deze monitor worden bloedmonsters genomen bij de jonge en/of oudere vleesvarkens. Door hier PCR- en Elisa-analyses op uit te voeren, kunnen respectievelijk zowel de aanwezigheid van het PRRS-virus als de aanwezigheid van PRRS-antistoffen geïdentificeerd worden. Dit geeft direct inzicht in de infectiestatus en laat zien waar verdere opvolging nodig is. Deze opvolging is trouwens niet alleen nuttig voor bedrijven die positief testen, op bedrijven die negatief testen kan dit eventuele insleep tijdig aan het licht brengen.

Van de 14 bedrijven die vorig jaar aan deze PRRS-Monitor Vleesvarkens deelnamen, testten er 9 positief op de aanwezigheid van het virus.

PRRS-Monitor Opfokvarkens Deze versie werd speciaal ontwikkeld voor bedrijven die gelten of beren opfokken en vaccineren tegen PRRSV. Bij deze monitor worden bloedmonsters genomen bij zowel de biggen als de opfokvarkens, om getest te worden op de aanwezigheid van het virus.

In 2024 werd op een derde van de deelnemende bedrijven PRRS-virus teruggevonden bij de oudste leeftijdscategorie van de gelten. Dit toont aan dat gelten nog altijd een risico inhouden op insleep en verspreiding van PRRSV. Dat onderstreept het belang van een goede quarantaine, en dit zowel bij aankoop als bij eigen opfok.

PRRS-Monitor Varkensbedrijf Deze monitor is gericht op bedrijven die niet vaccineren en die alleen controleren op de aanwezigheid van anti-stoffen. Daarmee streven deze bedrijven naar het behoud van de PRRSV-negatieve status.

De kracht van sequenering

Een belangrijk onderdeel van de PRRS-Monitors is de toepassing van sequenering. Deze analysetechniek brengt het genetisch materiaal van het PRRS-virus in kaart. Daardoor kan er een onderscheid worden gemaakt tussen verschillende PRRSV-stammen en kunnen stammen met elkaar worden vergeleken. Zo kunnen bijvoorbeeld stammen die al langere tijd op een bedrijf aanwezig zijn, onderscheiden worden van nieuw binnengebrachte stammen (insleep). Dit levert belangrijke informatie op voor de aanpak en beheersing van PRRSV op bedrijfsniveau (figuur 2).

Bovendien biedt sequenering de mogelijkheid om natuurlijke infecties (veldstammen) te onderscheiden van virusstammen uit vaccins (vaccinstammen). Dit onderscheid wordt nu ook opgenomen in de rapportering, wat een belangrijke vooruitgang is binnen het PRRS-programma. Hierdoor krijgen varkenshouders en dierenartsen een nauwkeuriger en correcter beeld van de situatie op het bedrijf. De waarde van sequenering reikt echter verder dan het bedrijfsniveau. De verzamelde gegevens maken het ook mogelijk om stammen te vergelijken tussen verschillende bedrijven en regio’s, waardoor besmettingsroutes in kaart kunnen worden gebracht. Dit levert inzichten op in de manier waarop verschillende virusstammen zich verspreiden, waardoor er ingezet kan worden op een nog gerichtere preventieve aanpak. Goed om weten: bij detectie van het PPRS-virus binnen het PRRS-programma wordt sequenering automatisch uitgevoerd.

Andere aanpak in Wallonië

In België verschilt de aanpak van PRRS per regio. In Vlaanderen ligt de focus vooral op de detectie van het virus zelf via PCR-analyse. In Wallonië wordt vooral de aanwezigheid van antistoffen via Elisa onderzocht. Ook de structuur van de sector verschilt: de Waalse varkenshouderij telt gemiddeld meer kleinere bedrijven, waarvan een aanzienlijk deel biologisch werkt. Ongeveer 45% van de opfokbedrijven en 59% van de vleesvarkensbedrijven die vorig jaar in Wallonië deelnamen aan het PRRS-programma, testten positief op de aanwezigheid van antistoffen. Daarnaast kiezen jaarlijks gemiddeld 30 Waalse bedrijven voor een monitoring door middel van PCR, waarbij getest wordt op de aanwezigheid van het virus zelf. Meer dan de helft van deze bedrijven test hierbij positief.

Gezonde toekomst dankzij krachtige tools

In de strijd tegen PRRS is het belangrijk om een combinatie van maatregelen in te zetten: niet alleen vaccinatie en een sterk bioveiligheidsbeleid, maar vooral een gedegen monitoring. Die helpt immers om inzicht te krijgen in de situatie op het eigen bedrijf. Dankzij het uitgebreide aanbod aan PRRS-Monitors en de toepassing van sequenering beschikken varkenshouders en dierenartsen nu over krachtige tools om onderbouwde beslissingen te nemen in de strijd tegen PRRS.

Door op het juiste moment de juiste PRRS-Monitor te gebruiken, kunnen risico’s beperkt worden, kan insleep snel geïdentificeerd en kunnen besmettingsroutes doeltreffend onderbroken worden. Dankzij deze integrale aanpak kunnen we significante stappen zetten naar een betere beheersing van PRRSV én naar een toekomstbestendige, gezondere varkenshouderij.

Charlotte Brossé (DGZ)

Alle info over PRRS vind je op de PRRS-website en op de website van DGZ.