Universeel vaccin voor Afrikaanse varkenspest is niet voor morgen
De Afrikaanse varkenspest was tot 2019 aanwezig in ons land. Momenteel gaat dit virus rond bij wilde everzwijnen in Duitsland, op een paar honderd kilometer van de Belgische grens, en in nog enkele Europese landen. Er zijn nog geen medicijnen die deze ziekte kunnen voorkomen of genezen, maar wereldwijd wordt gewerkt aan kandidaat-vaccins. Onderzoek met een kandidaat-vaccin in Afrika biedt nieuwe inzichten.
De Afrikaanse varkenspest (AVP) is een probleem in delen van Europa, Afrika en Azië. In elk van die regio’s wordt er naar oplossingen gezocht. Een vaccin vinden dat alle varkens en wilde zwijnen zou kunnen beschermen tegen alle varianten van deze dodelijke virale aandoening, dat is zowat de heilige graal van de onderzoekers op het terrein. Een recent onderzoek maakt echter duidelijk dat zo’n universeel vaccin voorlopig nog niet aan de orde is.
Levend verzwakt vaccin
In Kenia onderzocht het International Livestock Research Institute (ILRI) of een genetisch gemodificeerde variant (stam) van het Afrikaanse varkenspestvirus kan gebruikt worden als een ‘levend verzwakt vaccin’. Een levend verzwakt vaccin wordt gemaakt door een gen uit het virus te verwijderen, waardoor het virus minder virulent is (minder schade aanricht) en een minder ernstige ziekte veroorzaakt bij varkens. Deze techniek wordt vaker gebruikt bij het ontwikkelen van vaccins. Omdat het aangepaste virus minder schadelijk is, kan het gebruikt worden in vaccinatieprogramma's om varkens te beschermen tegen de dodelijke ziekte die het virus veroorzaakt.
Het onderzoek, waarvoor het Amerikaanse ministerie van Landbouw (USDA) samenwerkte met het Plum Island Animal Disease Center en het ILRI, testte de werking van het kandidaat-vaccin ASFV-G-I177L tegen verschillende stammen van het Afrikaanse varkenspestvirus van over heel Afrika. Volgens Sciensano is de studie heel degelijk en werd die uitgevoerd door een van de toonaangevende instituten inzake de ontwikkeling van een vaccin tegen de AVP. De resultaten van het nieuwe onderzoek in Kenia zijn tegelijk hoopgevend en teleurstellend.
Verschillende stammen
Globaal gaan er verschillende stammen rond van de Afrikaanse varkenspest. De stam in Kenia verschilt van de stam in Oeganda, Ghana, Malawi, Kenia of Zuid-Afrika. Het DNA van het virus is niet volledig hetzelfde in de verschillende stammen. Het nieuwe onderzoek leert dat, als men een levend verzwakt vaccin maakt van één stam van het virus, dat dat dan zo goed als volledig beschermt tegen het virus van dezelfde stam, maar niet of minder tegen virus van een andere stam. Als er slechts kleine genetische verschillen zijn tussen de stammen, kan er nog een gedeeltelijke bescherming zijn.
Het hoopgevende aan dit nieuwe onderzoek is dat de techniek lijkt te werken. Een bescherming van rond de 100% bij dezelfde stam is een heel mooi resultaat. Het minder hoopgevende resultaat is dat de bescherming beperkt blijkt te zijn tot de stam waaruit het vaccin ontwikkeld is. “Net als in Afrika gaan er in Europa verschillende stammen rond van het Afrikaanse varkenspestvirus en duiken er regelmatig nieuwe AVP-virusstammen op”, stellen de wetenschappers van Sciensano.
“Bijkomend werd vastgesteld dat dit vaccin mogelijk weer virulent kan worden na aanpassing in de varkenspopulatie. Onder experimentele omstandigheden kan het vaccinvirus al na een paar passages in varkens opnieuw ziektesymptomen veroorzaken. Ook is aangetoond dat dit vaccinvirus reproductieproblemen kan veroorzaken bij zwangere zeugen of bij fokberen”, zeggen de verantwoordelijken van het Nationale Referentie Laboratorium bij Sciensano.
Brede genetische variatie
De algemene conclusie is dat de brede genetische variatie binnen het Afrikaanse varkenspestvirus de ontwikkeling van een universeel vaccin tegen dit virus in de weg staat. Het virus kan bovendien snel evolueren, waarbij nieuwe stammen ontstaan of gecombineerd worden, een beetje zoals het griepvirus en het coronavirus.
Gezien de ongewenste effecten (reproductieproblemen, kans op terugkeer van virulentie) van de meeste tot nu toe geteste AVP-vaccins, moet het gebruik van een levend verzwakt vaccin in de praktijk gepaard gaan met een continue analyse van de risico’s ten opzichte van de voordelen, in overeenstemming met de epidemiologische situatie. In elk geval blijft Sciensano zich inzetten voor de bestrijding van de Afrikaanse varkenspest.
