Een open hart voor landbouw, een interview met Jan de Keyser
Toen Jan de Keyser, hoofd van Agri & Food bij BNP Paribas Fortis en tevens burgemeester van de West-Vlaamse gemeente Oostkamp, recent onverwacht geconfronteerd werd met een ernstige hartaandoening, viel alles even stil. Het gaf echter ook tijd voor reflectie over kwetsbaarheid, ketendenken en de toekomst van een sector in transitie.
Wat begon als een routinecontrole mondde voor Jan de Keyser uit in een openhartoperatie. Geen keuze, geen uitstel. Voor een man die zijn hele leven gewend was aan lange werkdagen betekende dat een abrupte breuk met de vertrouwde cadans.
“Je beseft pas hoe kwetsbaar je bent als je plots moet loslaten”, vertelt de Keyser. "Ik heb altijd geleefd vanuit verantwoordelijkheid: voor mijn gezin, mijn gemeente, mijn werk. Maar het lichaam fluit je terug, genadeloos. Tijdens mijn herstel werd ik geconfronteerd met stilte, met traagheid, met grenzen. Het zijn momenten waarin je niet alleen fysiek, maar ook mentaal heropbouwt. Wat ik geleerd heb, is dat niet de hoeveelheid werk je uitput, maar wel de negatieve energie – het cynisme, de afgunst, de tegenwerking. Dáár zit de echte belasting. Positieve betrokkenheid daarentegen, die geeft kracht.”
Verbinding en verantwoordelijkheid
Die ervaring bracht hem tot een diepe herbronning, ook als beleidsmaker. Meer dan ooit wil hij inzetten op de kracht van verbinding en verantwoordelijkheid. Deze 2 principes acht hij ook van groot belang in de landbouwsector, waarvoor hij zich al jaren engageert, niet alleen als burgemeester van een landelijke gemeente, maar ook als manager met een financieel-economische bril.
“De landbouw zit in een complexe realiteit. De economische marges zijn soms flinterdun, investeringskosten stijgen, regelgeving wordt steeds zwaarder en bovenal: de waardering voor het beroep staat onder druk. Als bankier begrijp ik heel goed waar het fout kan lopen in het verdienmodel van onze landbouwers. Maar wat me minstens evenveel zorgen baart, is de maatschappelijke vervreemding. Dat is onterecht en zelfs gevaarlijk.”
Boeren zijn partners, geen uitvoerders van opgelegde plannen
Volgens de Keyser is het tijd om opnieuw met helderheid naar de sector te kijken, los van ideologische dogma’s of modieuze slogans. “We moeten landbouw herpositioneren, en wel als een essentieel onderdeel van de oplossing voor onze maatschappelijke uitdagingen: voedselzekerheid, klimaat, landschapsbeheer, sociale cohesie. Maar dan moeten we boeren ook als partners behandelen, niet als uitvoerders van bovenaf opgelegde plannen.” Hij pleit voor een beleid dat niet enkel op controle en rapportering focust, maar dat investeert in vertrouwen, kennis en toekomstgericht ondernemerschap.
“Transitie is noodzakelijk, maar het mag geen trauma worden. In mijn contacten met boeren merk ik heel veel bereidheid om stappen te zetten richting duurzaamheid en innovatie, maar dan moet het financieel ook kloppen. Je kan geen klimaatdoelstellingen behalen als de boer er niet van kan leven. Mijn bankervaring leert mij: elke investering vraagt rendement en perspectief. Anders krijg je wantrouwen, stilstand of zelfs stopzetting.”
Je kan geen klimaatdoelstellingen behalen als de boer er niet van kan leven.
Tegelijk wil de Keyser weg van de valse tegenstelling tussen ‘de kleine boer’ en ‘de industriële producent’. “Ik geloof in een hybride toekomstmodel. Langs de ene kant zullen we hoogtechnologische bedrijven hebben die met precisielandbouw, databewaking en kringloopoptimalisatie voedsel produceren voor een grote markt. Langs de andere kant zullen kleinschaligere landbouwvormen hun waarde blijven bewijzen in korte ketens, beleving, streek identiteit en biodiversiteit. Die diversiteit is geen zwakte, maar net een kracht. Het is niet of-of, maar én-én.”
Als burgemeester ziet hij ook hoe belangrijk lokaal beleid kan zijn voor de landbouw. “Wij bepalen mee hoe ruimtelijke ordening, vergunningen, mobiliteit en klimaatadaptatie lokaal worden ingevuld. Als lokaal bestuur nemen we landbouw serieus mee, niet als overblijfsel uit het verleden, maar als dragende pijler van de toekomst. We kunnen daar veel meer in betekenen dan mensen vaak denken. Denk aan initiatieven rond korte keten, educatie op scholen, het openstellen van landbouwbedrijven voor burgers, het stimuleren van agrobiodiversiteit. Daar kunnen wij als gemeente het verschil maken.”
Duidelijkheid, rechtszekerheid en waardering
Zelf blijft hij optimistisch, ondanks de vele uitdagingen. “Ik geloof rotsvast in de kracht van onze landbouwers. De passie, de arbeidsethiek, het aanpassingsvermogen: die zijn fenomenaal. Wat zij vragen, is geen medelijden of subsidies. Ze vragen duidelijkheid, rechtszekerheid, en een stukje waardering. We moeten durven zeggen: wij geloven in jullie. Wij kiezen niet voor een landbouw met de handrem op, maar voor een landbouw met toekomst.”
Tegelijk wil de Keyser ook een meer persoonlijke boodschap meegeven, eentje die rechtstreeks gericht is aan de landbouwers zelf: “Jullie geven elke dag het beste van jezelf, voor het bedrijf, voor de familie, voor de toekomst. Maar zorg ook voor jezelf. Die menselijke motor moet af en toe gecontroleerd worden. Ik ben daar zelf het beste bewijs van. Zonder die ene medische controle had ik binnen het jaar, dat zeggen de artsen zwart op wit, met 100% zekerheid een fataal hartinfarct gekregen. We zijn het aan onszelf en aan onze omgeving verplicht om niet alleen voor ons werk te zorgen, maar ook voor ons lichaam. Want als die motor stilvalt, valt alles stil.”
Stel de bodem centraal
In die toekomst neemt volgens De Keyser ook regeneratieve landbouw een steeds belangrijkere plaats in. “Het is geen niche meer, het wordt een structurele component van de transitie. Boeren die de bodem weer centraal stellen, die ecosysteemdiensten leveren en tegelijk economische meerwaarde creëren: dat is de richting die we moeten stimuleren. Als bank ondersteunen we dit traject bewust, niet alleen met financiering, maar ook via kennisdeling, opleidingen, begeleidingstrajecten en partnerschappen met onderzoeksinstellingen. Regeneratie is niet soft, het is strategisch.”
Die visie past binnen de bredere positionering van BNP Paribas Fortis rond Agri & Food, het domein dat de Keyser leidt. “We geloven in de kracht van de keten. De toekomst ligt niet bij het optimaliseren van één schakel, maar bij het versterken van het geheel: van producent tot verwerker, van distributie tot retail, van voedselverspilling tot consumentengedrag. Daarom brengen wij al die actoren samen, ook over sectorgrenzen heen. Want de landbouw van morgen is tegelijk voedend, verbindend én veerkrachtig.”
Scherpere blik dan ooit
De Keyser eindigt met een duidelijke boodschap. “Mijn hart werd gerepareerd, maar mijn blik is scherper dan ooit. Deze periode heeft mij gesterkt in mijn overtuiging dat we geen tijd meer hebben voor vrijblijvendheid, noch voor polarisering.
De uitdagingen in landbouw, economie en maatschappij vragen visie, samenwerking en durf. Ik wil mijn verantwoordelijkheid opnemen, zowel als beleidsmaker, bankier als als mens. Want de toekomst komt niet vanzelf, die moet je vormgeven. Met hoofd én hart. En met respect voor wie vandaag al elke dag het beste van zichzelf geeft: onze landbouwers. Wie zorg draagt voor het land, verdient een samenleving die ook voor hém zorgt. Als we die wederkerigheid terugvinden, dan wint niet alleen de landbouw, dan wint het hele land.”
