Neem extra maatregelen om je dieren te beschermen tegen hittestress

Tijdens warme dagen kunnen dieren net als mensen lijden onder de hitte. Ze hebben dan moeite om hun lichaamstemperatuur op peil te houden. Hitte is dan ook nefast voor het welzijn en de productieresultaten van dieren. Hieronder vind je enkele tips per diersoort om je dieren tijdens warme dagen meer comfort te bieden en hittestress te voorkomen.

“We hebben de verdomde plicht om vermijdbaar dierenleed ook effectief te vermijden”, aldus Vlaams minister van Dierenwelzijn Ben Weyts.

Weidedieren

Weidedieren moeten zich kunnen beschermen tegen de zon, via natuurlijke beschutting (bomen) of een schuilhok. Ook toegang tot vers, koel en proper drinkwater maakt een enorm verschil. Hou er rekening mee dat water snel verdampt in warme periodes. Controleer daarom de waterbakken meerdere keren per dag en voorzie waar nodig extra of verzwaarde bakken.

Rundvee

De optimale omgevingstemperatuur voor volwassen runderen ligt tussen -5 °C en 18 °C. Bij een temperatuur boven 20 °C en een luchtvochtigheid van 60 tot 80% loopt een rund het risico op hittestress. Dit betekent dat de koe dan extra energie moet verbruiken om af te koelen. Bij nog hogere temperaturen en luchtvochtigheid kan dit leiden tot gezondheidsproblemen en verminderde prestaties. Tijdig ingrijpen door het afkoelingsproces te ondersteunen is dan cruciaal.

Hoe herken je hittestress bij rundvee?

Runderen met hittestress vertonen vaak enkele kenmerkende signalen:

- Ze zoeken de schaduw op en staan meer recht omdat ze zo hun warmte makkelijker kwijt kunnen;

- Ze verzamelen bij drinkplaatsen omdat ze meer willen drinken;

- Ze ademen sneller;

- Ze worden trager en eten minder (met mogelijk pensverzuring tot gevolg);

- Ze produceren minder melk en hebben een hoger risico op uierontstekingen en klauwaandoeningen.

Tips om hittestress bij rundvee te voorkomen

- Zorg voor voldoende schaduw op de weide;

- Plant snelgroeiende boomsoorten;

- Overweeg om dieren tijdelijk op stal te zetten;

- Zorg voor verkoeling in de stal;

- Zorg voor voldoende drinkwater;

- Pas het voederregime aan;

- Besteed extra aandacht aan hoogdrachtige dieren.

Varkens

Varkens beschikken over een thermoneutrale zone: een temperatuurbereik waarin ze hun lichaamstemperatuur op peil kunnen houden zonder extra energie te verbruiken. Zodra de omgevingstemperatuur boven deze zone stijgt, wordt het voor hen moeilijk om overtollige warmte kwijt te raken. Dit leidt tot hittestress, wat kan leiden tot verminderde voeropname, groeistilstand en in extreme gevallen zelfs hartfalen. Bij beren vermindert de spermaproductie en -kwaliteit. De grenzen van deze thermoneutrale zone variëren afhankelijk van het gewicht van het dier en de huisvesting. Zo kunnen zware vleesvarkens die op een betonvloer liggen, al hittestress ervaren vanaf 26 °C.

Hoe hittestress herkennen bij varkens?

Varkens zweten nauwelijks en moeten hun warmte via gedrag kwijt. Let op de volgende signalen:

- Versnelde ademhaling;

- Mesten op de volle vloer en zich hierin rollen voor verkoeling;

- Languit op de zij gaan liggen;

- Contact met andere varkens vermijden;

-Verminderde eetlust, vooral bij zware varkens;

Tips om hittestress bij varkens te voorkomen

Algemene maatregelen:

- Zorg steeds voor voldoende beschikbaarheid van fris (15-18 °C) en kwaliteitsvol drinkwater.

- Koel de stal actief, bijvoorbeeld door de betonnen vloeren nat te maken of met behulp van een vernevelingssysteem.

- Voeder de dieren bij voorkeur tijdens de koelere momenten van de dag.

- Vermijd overbezetting in de stal.

- Hou direct zonlicht buiten door ramen af te dekken, bijvoorbeeld met witte kalk. Zorg er wel voor dat er minimaal 40 lux licht in de stal blijft.

- Voorzie een goede ventilatie. Let op voor verhoogde ammoniakconcentraties bij opgedreven ventilatie (putventilatie).

Aanvullende tips voor vleesvarkens:

- Laat zware vleesvarkens tijdig slachten.

- Vermijd transport en verplaatsingen tijdens de warmste uren van de dag.

Aanvullende tips voor zeugen:

- Zorg voor een goede conditie bij de zeugen en let er vooral op dat ze niet te vet zijn.

- Beperk onnodige verplaatsingen van hoogdrachtige zeugen.

- Volg de temperatuur in de kraamstal op en schakel vloerverwarming en warmtelampen tijdig uit.

Pluimvee

Bij een omgevingstemperatuur van 18 tot 21 °C kan pluimvee zijn lichaamstemperatuur relatief gemakkelijk op peil houden. Wordt het warmer, dan krijgen de dieren het steeds moeilijker om overtollige warmte kwijt te raken, wat leidt tot hittestress.

Gevolgen van hittestress bij pluimvee

Hittestress kan bij pluimvee een brede waaier aan negatieve effecten veroorzaken. Enkele mogelijke gevolgen zijn:

- Verminderde immuniteit en weerstand;

- Veranderd gedrag (hijgen, gespreide vleugels en een verandering in activiteit);

- Verhoogde wateropname en verminderde voeropname;

- Negatieve impact op de darmgezondheid;

- Verminderde productie;

- Toegenomen stress.

Tips om hittestress bij pluimvee te voorkomen

Gebruik niet alleen meettoestellen, maar observeer ook het pluimvee zelf. Dieren die het te warm hebben zullen hijgen, keeltrillingen vertonen of de vleugels van het lichaam houden. Enkele tips:

- Optimaliseer het stalklimaat: gebruik een vernevelsysteem, controleer de relatieve luchtvochtigheid, zorg voor een gesloten stal en gebruik ventilatoren.

- Verminder de bezettingsdichtheid (bijvoorbeeld door het vroeger slachten of gedeeltelijk uitladen van pluimvee).

- Pas het lichtschema aan.

- Voorzie voldoende drinkwater.

- Pas voederstrategieën aan. Een aangepaste voedersamenstelling kan helpen, bijvoorbeeld door het eiwitgehalte te verlagen en het vetgehalte te verhogen. Additieven (antioxidanten, vitaminen, pro- en prebiotica en aminozuren) kunnen een positief effect hebben op de weerstand en darmgezondheid tijdens hittestress.

Kleine herkauwers

Zodra de temperatuur boven 22 °C stijgt, lopen kleine herkauwers al risico op hittestress. Dit betekent dat hun lichaam extra energie moet verbruiken om af te koelen. Bij nog hogere temperaturen en luchtvochtigheid kan dit leiden tot gezondheidsproblemen en verminderde prestaties. Tijdig ingrijpen door het afkoelingsproces te ondersteunen is dan cruciaal.

Hoe hittestress bij kleine herkauwers herkennen?

Kleine herkauwers met hittestress vertonen vaak de volgende signalen:

- Ze zoeken de schaduw op en staan meer recht omdat ze zo hun warmte makkelijker kwijt kunnen;

- Ze verzamelen bij drinkplaatsen omdat ze meer willen drinken;

- Ze ademen sneller;

- Ze worden trager;

- Ze eten minder met mogelijk pensverzuring tot gevolg;

- Ze produceren minder melk en hebben een hoger risico op uierontstekingen en klauwaandoeningen.

Tips om hittestress bij kleine herkauwers te voorkomen

- Zorg voor voldoende schaduw op de weide;

- Plant snelgroeiende boomsoorten;

- Overweeg om dieren tijdelijk op stal te zetten;

- Zorg voor verkoeling in de stal;

- Zorg voor voldoende drinkwater;

- Pas het voederregime aan;

- Besteed extra aandacht aan hoogdrachtige dieren.

Wat met evenementen?

Evenementen met dieren kunnen doorgaan, mits de organisatoren volgende voorzorgsmaatregelen nemen om het welzijn van de dieren te beschermen.

Organisatoren die wedstrijden of processies met dieren organiseren moeten ervoor zorgen dat:

- Dieren tijdens het evenement toegang hebben tot schaduw en vers drinkwater;

- Inspanningen bij voorkeur worden vermeden tijdens de warmste uren van de dag;

- Bij vervoer van dieren voldoende ventilatie wordt voorzien en vertragingen worden vermeden.

Bij de organisatie van dierenmarkten moet minstens aan de volgende voorwaarden worden voldaan:

- Alle dieren hebben permanent schaduw;

- Alle dieren hebben vrije toegang tot vers drinkwater;

- Er moet voldoende ventilatie of luchtcirculatie zijn voor alle aanwezige dieren;

- De bezettingsdichtheid van de dieren in hun verblijf moet worden aangepast.

Dierentransport

Vermijd indien mogelijk dierentransport op de warmste momenten van de dag. Tijdens het vervoer zijn ventilatie, schaduw en beschikbaar drinkwater essentieel. Laat dieren nooit alleen achter in een stilstaand voertuig.

Meer gerichte tips per diersoort over wat je moet doen bij warm weer vind je hier.

Kabinet Ben Weyt/DGZ/JVB