Vertrouwen als sleutel voor een toekomstbestendig landbouwbeleid
De kloof tussen landbouwers en beleidsmakers groeit, terwijl het vertrouwen in andere ketenactoren schommelt tussen matig tot goed. Toch liggen er kansen: in technologie, transparantie en betere communicatie. Vooral jongere landbouwers kunnen hier het verschil maken.
Dat blijkt uit een bevraging bij Vlaamse landbouwers naar hun socio-economische omgeving in het kader van een bachelorproef aan de UGent.
De kloof tussen beleid en praktijk
Uit de bevraging – in maart-april 2025 – bij 300 Vlaamse landbouwers (waarvan 115 bruikbare antwoorden) blijkt een verontrustend vertrouwenstekort in de overheid (tabel 1). Ongeveer 75% van de respondenten geeft aan weinig tot geen vertrouwen te hebben in de Vlaamse overheid. Dat vertaalt zich in een score van amper 2,65 op 7. De oorzaken zijn bekend: het stikstofdossier, onduidelijke regelgeving, een streng vergunningenbeleid en gebrekkige communicatie. Ook op Europees niveau is het vertrouwen laag, ondanks subsidies vanuit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). “We krijgen liever een eerlijke prijs dan subsidies”, klinkt het bij veel respondenten.
‘Ze beslissen over ons, zonder ons’
Dat gevoel leeft sterk onder landbouwers. Ze voelen zich onvoldoende gehoord bij de besluitvorming, terwijl er op het terrein juist veel kennis zit. Ons onderzoek toont aan dat landbouwers structureel betrokken willen worden. Door hen inspraak te geven bij nieuwe regelgeving, vergroot het draagvlak en stijgt het vertrouwen. Zeker jonge landbouwers gaven aan meer inspraak te willen en ook bereid te zijn om bij te dragen aan een oplossing.
Wisselend vertrouwen in ketenactoren
Leveranciers krijgen gemiddeld het voordeel van de twijfel, maar verwerkers en handelaars doen het iets minder goed, vooral door een gevoel van oneerlijke prijszetting. Bijzonder interessant is de impact van rechtstreeks contact met de consument: landbouwers met een hoevewinkel of verbrede activiteiten zoals boerderijtoerisme ervaren meer wederzijds begrip. Dit opent perspectieven voor een meer verbonden, lokale landbouw als brug tussen burger en boer.
Digitale achterstand
Hoewel digitale tools vandaag beperkt worden ingezet (vooral bij oudere landbouwers), is de bereidheid tot digitalisering wél aanwezig. Veel respondenten gebruiken digitale toepassingen vooral voor het weer of veeteeltmanagement. Wat ontbreekt is een gecentraliseerde en gebruiksvriendelijke digitale omgeving. Een platform waar landbouwers al hun administratie, subsidies en verplichtingen kunnen beheren zou niet alleen tijdswinst opleveren, maar ook het vertrouwen in de overheid versterken. De vraag naar 1 eenvoudige digitale tool voor alles leeft breed in de sector.
Media en communicatie: het evenwicht is zoek
Het vertrouwen in de klassieke media is bijzonder laag (2,8 op 7). Landbouwers zien zich er vaak negatief en ongenuanceerd voorgesteld. Sensatie primeert te vaak op inhoud, wat bijdraagt aan een vertekend beeld en verdere polarisatie.
Daartegenover staan de vakspecifieke media zoals
Een toekomstgericht mediabeleid rond landbouw vraagt dan ook meer evenwicht, nuance en ruimte voor positieve verhalen. Zeker nu het maatschappelijk draagvlak onder druk staat, zijn eerlijke en opbouwende communicatiekanalen essentieel.
De vertrouwensindex: kompas voor beleid en communicatie
Op basis van onze bevindingen stellen we voor om een ‘agrovertrouwensindex’ in te voeren. Geïnspireerd op het model van Wageningen UR in Nederland, zou deze index een klein deel van de landbouwers elk kwartaal vrijwillig laten rapporteren over hun vertrouwen in rendabiliteit, beleid, marktevolutie en toekomstperspectief.
Zo'n index biedt een objectieve meter voor het vertrouwen in de sector, vroegtijdige signalen voor beleidsmakers en ketenactoren en een manier om beslissingen beter te laten aansluiten bij de realiteit op het terrein.
Oplossingen liggen binnen handbereik
Het herstel van vertrouwen vraagt geen revolutie, maar gerichte evolutie. Vijf concrete pistes uit ons onderzoek:
• Meer inspraak in beleidsvorming, zeker van jonge landbouwers.
• Stabiele en duidelijke regelgeving, met ruimte voor dialoog.
• Eerlijke prijszetting via transparante ketens.
• Digitalisering met begeleiding, gericht op gebruiksgemak.
• Communicatie op maat, door overheid én media, met ruimte voor het positieve.
Slotbeschouwing
Vertrouwen komt te voet en gaat te paard, zo leert ook dit onderzoek.
Toch liggen de oplossingen dichterbij dan gedacht. Landbouwers zijn flexibel, pragmatisch en veerkrachtig, maar ze willen gehoord, erkend en betrokken worden. Als we bouwen aan vertrouwen, bouwen we aan de toekomst van onze landbouw.
