Rustige zomer voor rundvee- en schapenhouders dankzij vaccins tegen blauwtong en EHD

Eén september was niet alleen de eerste schooldag, maar ook de deadline voor de verplichte vaccinatiecampagne tegen blauwtong en EHD. “Het doel van de campagne bestond erin om de Belgische beslagen zo goed mogelijk te beschermen tegen de dreiging die uitgaat van de 3 ziektes verspreid door de virussen BTV3, BTV8 en EHDV”, aldus federaal minister van landbouw David Clarinval (MR). “De campagne was erop gericht om minimaal 70% van de rundvee- en schapenpopulatie te vaccineren, liefst voor zij op de weide worden gezet en voor het begin van het vectorseizoen.”

Volgens cijfers van 12 september van het kabinet van Clarinval werd de minimale vaccinatiegraad ruim overschreden. Meer dan 90% van de runderen en schapen die onder de verplichting vielen – alle dieren geboren voor het begin van het jaar – is gevaccineerd (zie tabel 1 hieronder). Dat cijfer kan nog stijgen. Aangezien het een maand duurt voordat vaccinaties geregistreerd raken, zullen de cijfers pas in oktober definitief zijn.

Goede resultaten

De verplichte vaccinatiecampagne was een reactie op de enorme schade die de blauwtongepidemie in 2024 aanrichtte in de veehouderij. “Vorig jaar heeft blauwtong zeer lelijk huisgehouden en diepe sporen nagelaten in de rundvee- en schapenhouderij”, aldus de woordvoerder van Boerenbond. “Er was sprake van tienduizenden dode schapen en runderen, maar nu pas wordt stilaan duidelijk wat de vervolgschade is. Er was ook impact op het aantal kalvingen, met gevolgen voor melkproductie. Dieren die aanvankelijk hersteld leken, zijn alsnog voortijdig afgevoerd.”

Volgens cijfers van DGZ en Sanitel waren er in eerste helft van 2025 31.235 kalvingen minder in Vlaanderen. Van 2023 naar 2024 waren er in de eerste helft van het jaar 9.130 kalvingen minder door natuurlijke evolutie. Door blauwtong is dat dus 3 keer hoger. “Dat is te wijten aan enerzijds de sterftes bij de runderen, maar vooral door de verminderde vruchtbaarheid, waardoor een deel van de kalvingen naar het najaar zal verschuiven.”

De beslissing om de vaccinatie dit jaar verplicht te maken, was dan ook terecht volgens Boerenbond. “De dierenartsen en veehouders zijn massaal aan de slag geweest: de vaccinatiegraad van de dieren benadert 100%. Op dit moment kunnen we zeggen dat we bespaard zijn gebleven van een uitbraak, in tegenstelling tot Frankrijk, waar intussen al duizenden gevallen zijn gemeld. De vaccinatiecampagne werpt dus haar vruchten af, dankzij een goede opvolging door de veehouders en dankzij de inzet en bereidwilligheid van de dierenartsen.”

Dat tonen ook de cijfers. In 2024 waren er meer dan 3.600 bevestigde besmettingshaarden in België. Dit jaar bleef het vooralsnog beperkt tot een aantal klinische verdenkingen, die PCR-positief waren, bevestigt de woordvoerder van het FAVV. “Maar het betrof nooit een dier waarvan we onomstotelijk kunnen zeggen dat het om een besmetting van het nieuwe seizoen 2025 gaat. De virusload bij die positieve gevallen was altijd relatief laag en de betrokken dieren bleken steeds in de weken of maanden voordien gevaccineerd te zijn. Het is daarom best waarschijnlijk dat de PCR-test telkens residueel vaccinvirus heeft opgepikt.”

Ook de Verenigde Dierenarten (VeDa) reageert tevreden over de voorbije vaccinatiecampagne. “Tot nu toe hebben we weinig problemen gehad met blauwtong, wat te danken is aan het feit dat er zo massaal gevaccineerd is. Theoretisch is de hele veestapel beschermd tegen blauwtong en EHD als minstens 80% van de dieren gevaccineerd zijn“, stelt Danny Coomans, ondervoorzitter van VeDa. De goede resultaten zijn volgens hem in de eerste plaats te danken aan de dierenartsen. “Zij hebben goed werk geleverd en een tandje bijgestoken om alle vaccinaties op tijd klaar te krijgen. Ook het kabinet van Clarinval heeft in moeilijke omstandigheden goed gestuurd.”

Trage vaccinlevering

Ondanks de goede resultaten en rustige zomer was het geen vaccinatiecampagne zonder uitdagingen. “De eerste uitdaging waarmee wij geconfronteerd werden, was de tijd die de bedrijven nodig hadden om de vaccins te fabriceren”, stelt Clarinval. “Rekening houdend met deze termijn was het onmogelijk om een groepsaankoop te doen voor vaccins, omdat de aankoopprocedure via een offerteoproep voor een overheidsopdracht de levering van de vaccins nog meer had vertraagd.”

Daarom werd er gekozen om dierenartsen direct de vaccins te laten bestellen voor hun klanten. “Om de aankoop van deze vaccins te prefinancieren werd hun in februari een voorschot uitbetaald ten belope van 2/3 van de toelage voorzien voor de veehouders.” Dit najaar krijgen dierenartsen de rest van hun vergoeding, wanneer de finale registratiecijfers compleet zijn.

De grootste uitdaging was echter de vertraging in de levering van de vaccins tegen BTV8. “Terwijl de vaccins tegen BTV3 en EHDV allemaal geleverd en toegediend waren voor de dieren op de weide werden gezet, hebben de bedrijven die het vaccin tegen BTV8 produceren vertraging opgelopen”, aldus de minister.

Alle dosissen werden uiteindelijk geleverd, maar door deze situatie moest het einde van de campagne worden uitgesteld. Dat stond eerst op 1 juni gepland. De verlenging was een goede zaak volgens de dierenartsen. “Maar we mogen van geluk spreken dat BTV8 deze zomer niet rondwaarde in België. Anders kwamen de vaccins misschien te laat”, zegt Coomans. “De meeste vaccins voor BTV8 waren er in juli en augustus, waardoor dierenartsen nog voor september konden vaccineren. Mocht BTV8 toegeslagen hebben aan het begin van de zomer, waren we in de problemen gekomen.”

Een laatste uitdaging volgens de minister van Landbouw was het sensibiliseren en informeren van particuliere schapenhouders, die niet altijd makkelijk te bereiken waren via kanalen zoals de landbouwpers.

Geen gerichte controles

Het is nog wachten op de finale cijfers, maar de meeste rundvee- en schapenhouders hebben in hun eigen belang het nodige gedaan om hun dieren te laten vaccineren, aldus Clarinval. “De gevolgen voor zij die hun dieren niet hebben laten vaccineren, zijn eerst en vooral een risico op blootstellingen aan de virussen en dus de mogelijke impact op de gezondheid van hun beslag.“ De minister wijst op de gevallen van BTV3 (Frankrijk en Duitsland) en BTV8 (Frankrijk) aan onze grens. Het gevaar is dus nog niet volledig geweken. “Bovendien zou bij een controle door het FAVV een niet-conform resultaat geregistreerd kunnen worden wat dat punt betreft, met alle gevolgen die dat impliceert voor hen.“

Het FAVV zal geen gerichte controles uitvoeren op het naleven van de vaccinatieplicht, verduidelijkt haar woordvoerder. “Maar Voedselveiligheid zal bij routinecontroles op bedrijven met runderen en/of schapen het vaccinatieregister wel controleren. Als er niet gevaccineerd werd tegen BTV3, BTV8 en EHD, kan de veehouder hiervoor een waarschuwing krijgen, maar ook een pv als er voldoende andere inbreuken zijn. Daar hangt ook een administratieve boete aan vast.”

Net zoals de minister vindt het FAVV dat veehouders zichzelf vooral in de voet schieten door hun dieren niet te vaccineren. “Het doel van de vaccinatie was om de dieren te beschermen en om economische verliezen te vermijden. Als de veehouder zijn dieren niet heeft laten vaccineren, zal hij bij een besmetting dus ook zelf opdraaien voor de schade.”

Eenmalige boostershot

Het knijtenseizoen is nog niet helemaal afgelopen. Veehouders zijn het best nog waakzaam over de verspreiding van blauwtong. Over eventuele plannen voor het volgende vectorseizoen kan Clarinval zich nog niet uitspreken. “Er zijn gesprekken aan de gang met mijn administraties.”

Boerenbond is in ieder geval vragende partij voor een blijvende tijdige en verplichte vaccinatie tegen blauwtong, met behoud van de ondersteuning. Dit jaar maakte Clarinval 40 miljoen euro vrij om de vaccinatiecampagne te financieren.

Volgens informatie van VeDa zal een vergoeding niet nog een keer mogelijk zijn, maar de dierenartsen pleiten ervoor om de campagne volgend jaar op te volgen met een eenmalig verplichte boostershot. “De geschiedenis van de vorige blauwtongepidemie in België (2007-2008) en voorbeelden in de rest van Europa leren ons dat we dan 5 jaar veilig zijn”, zegt Coomans. “De ziekte werkt in een cyclus van 8 jaar: 1 jaar problemen, 2 jaar vaccineren en dan 5 jaar bescherming.” Door middel van zo’n boostershot hopen de dierenartsen dan ook dat het harde werk van het voorbije jaar nog voor lang tot zijn recht kan komen.

Thor Deyaert