Wormtool: Duurzaam ontwormen is geïnformeerd ontwormen
Op termijn dreigen parasitaire wormen resistentie te ontwikkelen tegen ontwormingsproducten, waardoor deze waardeloos worden voor veehouders. De enige manier om deze ontwikkeling te voorkomen, of op zijn minst te vertragen, is door minder te ontwormen. Project Wormtool ontwikkelt een vragenlijst die veehouders daarvoor de juiste handvaten moet aanreiken, zonder dat het een impact heeft op de groei van het jongvee.
Veel veehouders, maar ook dierenartsen, zijn zich te weinig bewust van de impact van beweiding op worminfecties, zei Edwin Claerebout (UGent) op 23 juni tijdens een studienamiddag van Inagro rond slim beweiden. “Beweiding wordt vaak puur in functie van voeding bekeken, maar bij beweiding bestaat er altijd het risico op worminfecties. ” Maagdarmwormen komen dan ook op elke weide voor, terwijl andere parasitaire wormen lokaal een probleem kunnen vormen. Tegelijk kan een goed geïnformeerd weide- en ontwormingsbeheer ook de oplossing vormen.
Resistentie tegen ontwormingsproducten
De schadelijke effecten van maagdarmwormen blijven onder de radar van veehouders. “De continue productieverliezen door worminfecties zijn over lange tijd economisch even belangrijk als die van spectaculairdere uitbraken zoals blauwtong”, stelt Claerebout. Gevolgen van worminfecties zijn dan ook anorexie, verminderde groei en gewichtsverlies, een verminderde melkproductie, een doffe vacht en diarree.
Veehouders pakken worminfecties aan met ontwormingsproducten, maar op lange termijn ontwikkelen de wormen daar resistentie tegen. Volgens Claerebout is dat bij schapen al een gigantisch probleem en komt het bij runderen steeds vaker voor. “Veel mensen beseffen nog niet dat het een probleem zal worden en blijven ontwormen zoals vroeger.” Mogelijk bestaat er zelfs het risico dat runderen in onze contreien terug sterven aan worminfecties. Sterfte komt terug voor in bijvoorbeeld Engeland, omdat de wormen resistentie ontwikkelen tegen de best werkende ontwormingsmiddelen.
Weidebeheer
Hoe hou je als veehouder dan wormen het best onder controle? “Wormeieren die runderen uitscheiden in de mest in het eerste helft van het weideseizoen, bepalen de weidebesmetting in de tweede helft van het seizoen. Wormpreventie moet dan gebeuren, voordat de weidebesmetting stijgt.”
Er is een serieuze rol voor weidebeheer als preventieve maatregel, beweert Claerebout. Enerzijds kunnen veehouders de blootstelling van hun veestapel aan weidebesmetting verminderen. “Met een korter weideseizoen zijn runderen minder lang blootgesteld aan worminfecties. Rotatie- of stripgrazen zijn ontwijkende strategieën om bij wijze van spreken weg te lopen van de weidebesmetting.” Die strategieën geven soms wel een vals gevoel van veiligheid. Het is een kwestie van niet te snel terug te keren of van zelfs dat seizoen niet meer terug te keren naar eerder begraasde percelen.
Met andere maatregelen pak je de weidebesmetting zelf aan. “Een combinatie van laat beweiden en maaien is bijvoorbeeld een goede preventiemaatregel. De weidebesmetting daalt in het voorjaar, dus hoe langer je wacht met inweiden, hoe minder wormen de runderen opnemen en later weer uitscheiden in de mest. Door te maaien stel je larven bloot aan droogte, waar ze niet tegen kunnen”, legt Claerebout uit.
Duurzaam ontwormen
Tot slot kan je natuurlijk behandelen met ontwormingsmiddelen (anthelminthica). “Preventief ontwormen biedt natuurlijk een goede bescherming”, geeft Claerebout toe, “maar nadelen zijn arbeidskosten en residuen van de producten in dieren en het milieu.” Een nog belangrijker gevolg is de ontwikkeling van resistentie tegen ontwormingsproducten. “Het is onvermijdelijk dat parasitaire wormen op termijn resistentie ontwikkelen tegen producten als je ze gebruikt. Dat wordt problematisch als je enkel steunt op producten om deze wormen te bestrijden.” Eenmaal het merendeel van de wormen op je weides resistent is tegen een bepaald product, valt er nog maar weinig mee aan te vangen.
Claerebout maakt zich ook geen illusies dat veehouders hun weidebeheer gaan aanpassen in functie van worminfecties. “Maar hou er bij de ontwikkeling van een strategie voor ontwormen mee rekening dat weidebeheer al een positief effect kan hebben.” Duurzaam wormbeheer, een wormbeheer dat zoveel mogelijk onnodig ontwormen vermijdt om de vorming van resistentie te vertragen, steunt op een risicoanalyse. “Zonder vaar je blind.”
Project Wormtool
Zo’n beslissingsondersteunend instrument ontwikkelt Claerebout met zijn collega’s specifiek voor jongvee met het project Wormtool. “Met behulp van een vragenlijst stellen we een risicobeoordeling van de weidebesmetting op, die informeert of gerichte behandeling nodig is. Enkel bij een hoog risico op weidebesmetting is een preventieve behandeling met ontwormingsmiddelen nodig.” Wormtool vraagt veehouders onder andere naar de leeftijd van het vee bij het inweiden, naar het weidebeheer (maaien, datum van het inweiden, het beweidingssysteem en eventuele aanvullende voeding) en naar de voorgeschiedenis van ontworming.
Door een gebruiksvriendelijke vragenlijst te gebruiken is er geen dure en invasieve staalname van bloed of mest nodig. De bruikbaarheid van de resultaten hangt echter af van de juistheid en de betrouwbaarheid van de informatie waarmee de veehouder de tool voedt. Ook het weer in het voorjaar kan nog een stoorfactor zijn. “Advies wordt gegeven in de winter, maar zonnig of juist nat weer in het voorjaar kan een grote impact hebben op de weidebesmetting. Het weer kunnen we natuurlijk niet voorspellen.”
Op zoek naar deelnemers
De eerste resultaten van de Wormtool bij deelnemende bedrijven zijn positief. “De bedrijven die ons advies volgden, gebruikten 35% minder ontwormingsproducten dan de controlegroep, maar er is geen verschil in worminfectiegraad. De worminfecties blijven dus perfect onder controle, ook al worden er minder ontwormingsproducten gebruikt.” De groep bedrijven met gerichte behandeling meldde zelfs een beetje hogere gewichtsaanzet.
De tool wordt de komende jaren nog verder getest en geperfectioneerd. Voor 2026 zoekt het project nog bedrijven, zowel met vlees- als melkvee. “We bieden een risicoprofiel voor wormbesmettingen bij het jongvee, ontwormingsadvies gebaseerd op dat risicoprofiel en een serum pepsinogeenbepaling aan op het einde van het weideseizoen om de infectiegraad te bepalen”, geeft Claerebout nog mee. Meer informatie vinden veehouders op www.wormtool.be. Tijdens de resterende looptijd van het project gaan de onderzoekers ook stalen van mest nemen om onderzoek te doen naar de verspreiding en mate van resistentie tegen ontwormingsproducten.
