De mooiste herfstkleuren in de natuur en in je tuin

Ondanks de droge zomer – de herfst bracht gelukkig wel voldoende neerslag – en de hevige rukwinden van storm Benjamin, staan de bomen en struiken er nog lang niet kaal bij. Dat is ideaal om volop te genieten van het schitterende herfstkleurenpallet dat in de natuur nu volop tevoorschijn wordt getoverd.

Alle kleuren van de regenboog

De pracht van de herfstkleuren is geen toeval, maar het resultaat van een subtiel samenspel tussen licht, temperatuur en vocht. Zodra de dagen korter worden, stopt de bladgroenproductie en komen de onderliggende pigmenten – geel, oranje en rood – naar voren. De mooiste kleuren ontstaan in perioden met zonnige, milde dagen en koele nachten zonder vorst. Zon stimuleert de vorming van suikers in het blad, en die suikers bevorderen de aanmaak van anthocyanen – de rode en paarse kleurstoffen. Te natte of te warme nachten, of juist vroege vorst, temperen het effect. Een droge, warme zomer, gevolgd door een frisse, stabiele herfst, zorgt vaak voor een uitzonderlijk intens kleurenpallet.

Herfstkleuren in de tuin

Ook al kies je voor planten die erom bekendstaan dat ze in de herfst mooi verkleuren, toch zal dit niet elk jaar hetzelfde zijn. Niet alleen het klimaat, ook de standplaats (zon of schaduw), de bodemsoort (zand, leem of klei) en de bodemgesteldheid (nat, droog en zuur of basisch) bepalen mee de intensiteit van de herfstkleuren. Ook de genetische variabiliteit binnen de soort bepaalt of een boom al dan niet een mooie herfstverkleuring vertoont. Zo is er Liquidambar styracyflua (gewone amberboom), die in de herfst spectaculair verkleurt, terwijl andere soorten gewoon een geelgroen tintje krijgen. Idem voor de Parrotia persica (Perzische ijzerhoutboom) en heel wat andere planten die vermeerderd worden door zaad.

Wil je meer zekerheid over de herfstverkleuring, kies dan voor een plant die vermeerderd wordt door te stekken of nog beter door te enten. Die planten hebben immers dezelfde eigenschappen als de ouderplant en dus ook dezelfde aanleg voor herfstverkleuring. Hierna volgt een selectie van bomen en struiken die jaarlijks, soms wat vager, soms zeer intens, zorgen voor de nodige kleur in de herfsttuin.

Acer rubrum (rode esdoorn) ‘Indian Summer’

Succes gegarandeerd met deze boom. De rode esdoorn staat bekend als mooie herfstverkleurder. Als je dan ook nog eens kiest voor de cultivar ‘Indian Summer’, ben je elke herfst opnieuw verzekerd van een diep oranjerood bladerdek. Deze boom groeit als middelgrote tot grote boom (12-16 m), met een dichte, ovale, tot bijna ronde kroon. Deze cultivar is geselecteerd op betrouwbare herfstverkleuring en relatief snelle groei. Als standplaats heeft deze boom een voorkeur voor volle zon tot lichte schaduw. De bodem is het liefst vochthoudend, humusrijk en licht zuur tot neutraal. Kalkrijke, extreem droge gronden beperken vaak de kleurintensiteit. Deze boom is goed te gebruiken als laanboom of solitair in ruime tuinen.

Ginkgo biloba (Japanse notenboom) ‘Autumn Gold’

Ook deze cultivar werd speciaal geselecteerd omwille van zijn fenomenale herfstkleur: helder goudgeel. Bovendien is dit een mannelijke selectie van deze tweehuizige plant en heb je dus geen geurhinder van de afvallende vruchten. De boom groeit uit tot ongeveer 12-15 m hoog, met een spreidende kroon van ongeveer 7-9 m breed. De Ginkgo biloba’s zijn sterke bomen die goed bestand zijn tegen luchtvervuiling en die het goed doen in verschillende grondsoorten. Een standplaats in de volle zon of in lichte schaduw en een goed doorlatende bodem geven het beste resultaat.

Malus (sierappel) ‘Indian Summer’

Deze sierappel is niet alleen in de herfst spectaculair, maar tovert de tuin in het voorjaar om in een waar bloesemfestival met zijn rozerode bloemen. Na de bloei ontwikkelen zich kleine, rode sierappeltjes, die tot diep in de winter aan de boom blijven hangen. Het jonge loof is bij het uitlopen purper van kleur, wordt daarna donkergroen, om in de herfst mooi oranjerood te verkleuren. Deze plant groeit uit tot een kleine boom van 5 tot 7 m hoog en is een goede keuze voor de kleinere tuin. Zoals alle sierappeltjes lokt hij tijdens de bloei heel wat insecten naar de tuin en in het najaar wordt hij vaak bezocht door allerlei vogels die komen snoepen van de appeltjes. Geef hem een plaats in de volle zon voor de beste bloei, vruchtzetting en de mooiste herfstverkleuring.

Fothergilla major (lampepoetserstruik)

De fothergilla is geen boom, maar een compacte struik die verrassend uitbundig verkleurt: van geel via oranje tot diep karmijnrood. De struik bereikt meestal 1,5-2,5 m hoogte en vormt dichte, bolle struikvormen. In het voorjaar verschijnen er geurige, borstelige witte bloesems, in de herfst volgt een vuurwerk van tinten. De standplaats voor deze struik is bij voorkeur in de zon tot halfschaduw; de bodem is het liefst zuur, humusrijk en goed doorlatend. De lampepoetserstruik is perfect voor schaduwrijke borders, onderbeplanting of als contrastplant naast Japanse esdoorns.

Vaccinium corymbosum (blauwe bes) ‘Indian Summer’

Bijna alle variëteiten van de blauwe bes hebben mooie herfstkleuren. De variëteit ‘Indian Summer’ werd speciaal geselecteerd vanwege de spectaculaire herfstverkleuring in alle tinten rood en oranje. Ze levert bovendien ook nog een goede oogst aan lekkere blauwe bessen. Het is een compacte struik die tot 2 m hoog wordt. Voor een goede groei en een rijke oogst heeft deze plant nood aan een zure bodem, vochthoudend maar goed doorlatend en prefereert ze een standplaats in de volle zon tot lichte schaduw. De blauwe bes is ideaal voor de overgang tussen sier- en moestuin.

Acer palmatum (Japanse esdoorn) ‘Autumn Red’

Deze Japanse esdoorn heeft het typische handvormige blad van de esdoorn, dat in de zomer groen is van kleur, maar in de herfst mooi purper tot dieprood verkleurt. Deze esdoorn wordt vaak gekweekt op stam of als meerstammige struik en bereikt een uiteindelijke hoogte van 2 tot 3 m. De fijne, diep ingesneden bladeren en de gelaagde kroon geven een schilderachtige toets aan middelgrote tuinen en schaduwrijke borders. Een standplaats in de halfschaduw tot gefilterd zonlicht (te veel felle middagzon kan bladverbranding geven) in een goed doorlatende, licht zure en humusrijke grond genieten de voorkeur. Deze plant doet het ook goed in een ruime pot op het terras.

Geert Brantegem