VS eist nieuwe onderhandelingen over markttoegang landbouwproducten

De regering van Donald Trump nam al vroeg na zijn aantreden het handelsbeleid van een serie belangrijke handelspartners waaronder China, Mexico, Japan en de EU op de korrel. Het conflict met China escaleerde en kreeg binnen de media de meeste aandacht. Het Aziatische land stelde als vergelding voor importheffingen op staal, importheffingen in op Amerikaanse granen, vlees en soja. Politiek liggen deze heffingen gevoelig want ze raken boeren en plattelanders in wat wel schertsend ‘flyover country’ wordt genoemd. Juist deze groep telt veel aanhangers van Trump.

De sojaprijs in de VS is sinds de handelsoorlog met China gedaald met circa 15%. De landen hebben besloten tot 2 maart te onderhandelen zonder nieuwe invoerheffingen te introduceren. Inmiddels heeft China als blijk ban goede wil zich gecommitteerd aan het kopen van een bepaald volume, ten minste 3 miljoen ton, maïs. Ondertussen vergroot Trump de druk op de EU.

Ontwaakt uit de TTIP-droom

De handelsrelatie tussen de EU en de VS is gecompliceerd. Enerzijds zijn de landen elkaars grootste handels- en investeringspartners. Anderzijds nemen de twee elkaar regelmatig onder vuur binnen de Wereldhandelsorganisatie. De VS en EU onderhandelden al enkele jaren over het Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP), een verdrag dat veel verder gaat dan een traditioneel handelsverdrag. TTIP zet in op het afschaffen van importtarieven aan beide zijden van de oceaan. Voor gevoelige producten – vaak landbouwproducten en dan vooral vlees – zouden grotere heffingsvrije quota worden afgesproken.

De verwachting was dat de Amerikanen hun eisen zouden baseren op de handelsdeal van de EU met Canada. Kreeg Canada bijvoorbeeld van de EU een quotum van 75.000 ton voor varkensvlees, dan zouden de Amerikanen hetzelfde tonnage aangepast naar de omvang van de Amerikaanse sector eisen. Weinig verrassend was de landbouwlobby in de EU geen warm voorstander, al zouden bepaalde sectoren - de zuivel maar ook groente- en fruithandel - wel profiteren.

TTIP behelst ook afspraken over wat in handelsjargon “regulatory convergence” heet. Hierbij is de gedachte dat de VS en EU met wet- en regelgeving vaak hetzelfde doel nastreven maar wel op een andere manier. Het verschil in wet- en regelgeving zou vaker ontstaan zijn door toeval dan door andere afwegingen. Het idee is dus dat regulerende instanties in de VS en EU waar mogelijk samen de route naar uitkomsten zouden uitzetten. Nadrukkelijk niet wat bestaande dossiers aangaat, maar wel naar de toekomst toe.

Spelregels handelsverkeer

TTIP moest volgens de Europese Commissie en het Witte Huis bovenal een trans-Atlantisch antwoord zijn op de opkomst van vooral China en India. De VS en EU zijn nu nog de grootste markten op aarde, met de bijbehorende invloed op de spelregels in het handelscircuit. Maar door de economische groei van vooral de Aziatische landen neemt de invloed steeds verder af. De Aziatische landen opereren vaak op een meer mercantilistische wijze. Ze proberen exporten te maximaliseren en importen te minimaliseren. Een overeenkomst tussen de EU en VS zou volgens diplomaten een ijkpunt kunnen zijn voor de rest van de wereld.

Was het vooral de groene beweging in de EU die TTIP uit angst voor “chloorkippen” en “hormoonvlees” afwees, uiteindelijk was het Trump die het akkoord in de ijskast zetten. Sindsdien benadrukt de Europese Commissie regelmatig dat Trump het akkoord niet formeel heeft afgeblazen, zoals hij wel heeft gedaan met een vergelijkbare overeenkomst met landen rond de Stille Oceaan zoals Japan, Vietnam en Chili. Trump zou open staan voor heropening van de TTIP-onderhandelingen wanneer de EU haar gedrag op het handelsfront zou beteren. De onderhandelingen daartoe zijn vooralsnog echter nauwelijks van de grond gekomen.

Juncker sluit wapenstilstand

De onderhandelingen werden wel aangekondigd na een topbijeenkomst. De Luxemburgse voorzitter van de Europese Commissie, Jean-Claude Juncker, bracht in juli 2018 een verrassingsbezoek aan Trump. Afgesproken werd dat de EU een groter volume Amerikaanse soja zou kopen. Sindsdien publiceert de Europese Commissie maandelijks een overzicht van de invoer. Het importvolume Amerikaanse soja in de EU is in de periode van juli tot en met december 2018 met 112% gestegen. Waar de VS voorheen Brazilië als grootste leverancier voor zich moest dulden, heeft ze nu een ‘marktaandeel’ van 75% op de EU-sojamarkt.

Zoals we eerder uitlegden, was die overeenkomst vanuit EU-optiek goedkoop. Omdat China Amerikaanse sojabonen- en meel weert maar ze nog wel nodig heeft, was de handel al bezig zich te verleggen. Amerika was hofleverancier van China, Brazilië van de EU. Nu is de situatie om praktische redenen omgedraaid door mondiale handelshuizen als Cargill, ADM en Dreyfus. Het was net als de Chinese stap weer Amerikaans graan te kopen, niet meer dan een geste.

Nieuwe onderhandelingen

De EU en VS kwamen namelijk ook overeen samen te werken richting afschaffing van importtarieven, non tarifaire barrières en handel verstorende subsidies voor industriële producten anders dan auto’s. De EU beloofde ook meer vloeibaar gas (LNG) uit de VS te importeren. Tegelijk zal de handel in onder meer diensten, medische producten en sojabonen worden gestimuleerd. Over de landbouw werd behalve de vrij inhoudsloze soja-afspraak niets op papier gezet, maar het papier zegt volgens de Amerikanen niet alles.

Nu zegt Sondland tegen financieel persbureau Bloomberg dat de EU het vertrouwen van de VS beschaamd. De VS en EU zouden volgens Sondland wel degelijk onderhandelen over meer markttoegang in de EU voor Amerikaanse landbouwproducten. Het gaat dan vooral om non tarifaire barrières. Sondland is niet expliciet maar hierbij kan men denken aan het EU-beleid aangaande transgene gewassen en het EU-importverbod op kippenvlees dat met chlorine wordt geschoond.

Landbouw wordt zoals gezegd niet genoemd in de officiële tekst over de overeenkomst staat. De Eurocommissaris van handel, de Zweedse Cecilia Malmström wees in januari al op dit gegeven, en op het feit dat ze aanwezig was bij het maken van de afspraken.

Sondland, die overigens geen carrièrediplomaat is maar wel handelt op gezag van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, zegt dat Juncker wel degelijk gezegd heeft dat landbouw onderdeel zou uitmaken van onderhandelingen. Het zou ook opgelijnd zijn voor de gezamenlijke verklaring na de ontmoeting van Trump en Juncker. Volgens Sondland werd de passage onder druk van de EU buiten de officiële communicatie gehouden omdat onderhandelingen over meer markttoegang voor bijvoorbeeld vlees of granen binnen de EU tot commotie kunnen leiden.

Auto’s als drukmiddel

Een direct verband wordt door Sondland niet gelegd, maar de Amerikaanse druk komt vlak voor een Amerikaans besluit over invoerheffingen op buitenlandse auto’s en auto-onderdelen. Trump heeft een rapport besteld over de strategische betekenis van de binnenlandse autosector mede op basis van dit rapport te bepalen of hogere invoerheffingen nodig zijn. De boodschap lijkt: spreek met ons ook over landbouw of anders raken we de Europese auto-industrie.