Edito: Hollandse prijzen, Belgische pijn
Albert Heijn en Jumbo dreigen een oer-Hollands fenomeen te importeren: de supermarktoorlog. De consument kan zich verheugen op lagere prijzen, terwijl de duimschroeven voor leveranciers verder worden aangedraaid. Op de langere termijn is de tactiek van de mastodonten van de distributie voor niemand goed.
De Belgische supermarktwereld kenmerkte zich in Noordwest-Europa lang door relatieve rust. Colruyt, Delhaize en Carrefour spraken verschillende doelgroepen aan. Zelfs de Duitse prijsvechters Lidl en Aldi hadden beperkt impact.
Dat verandert wanneer Albert Heijn in 2011 naar Vlaanderen komt. In Nederland heeft Albert Heijn dan al een derde van de markt in handen. Ondanks het grote marktaandeel is Albert Heijn nauwelijks op haar gemak. Concurrent Jumbo groeit snel en biedt net als Colruyt een laagsteprijsgarantie, maar dan met een volledig uitgeruste winkel.
Het is niet zo dat de Belgische landbouwer in het bestaande supermarktlandschap altijd een nette prijs kreeg voor haar producten. De komst van een tweede Nederlandse keten die sterk op een lage prijs gericht is, belooft echter weinig goeds. Nederlandse supermarkten schrijven bij een grote uitbreiding hun leveranciers aan met de mededeling dat meer afzet een korting verdient.
Indirect zullen die suggesties – men is te slim om het in klare taal op papier te zetten – ook worden gevoeld bij Belgische leveranciers die dezelfde ketens dan wel diens concurrenten willen beleveren. In de aardappelverwerking en de zuivel wordt over de komst van Jumbo duchtig gesproken; de Belgische supermarktketens waarschuwen hun leveranciers dat met Jumbo erbij de prijzen wat lager moeten.
Supermarkten doen nauwelijks direct zaken met landbouwers, maar waar supermarkten bij machte zijn hun leveranciers onder druk te zetten, zo kunnen de leveranciers hun toeleveranciers weer de baas. Dat zien we ook in het spruitkoolconflict op p.5. Uiteindelijk zijn het de vele duizenden KMO’s in de landbouw die het gelag betalen.
Zelf maken de supermarkten ook dunne marges. Per productgroep verschilt de marge, maar grote supermarktketens zijn blij als ze ergens tussen de 2% en 5% binnen harken. Ze doen natuurlijk ook zaken met gehaaide multinationals als Pepsico of Nestlé en soms bellen verwerkers de supermarkt zelf voor een ‘opruiming’.
Het is juist die dunne marge die hen doet zoeken naar een groter afzetvolume, wat niet oneindig mogelijk is. Het zou beter zijn om de dunne marges aan te grijpen, juist om te werken aan een model waarbij de hele keten meer verdient, en met de boer voorop. Maar wie dat als eerste of enige doet, kan ook gezien zijn. De consument immers kiest vooral voor prijs en realiseert zich niet dat kwaliteitsvol, veilig en gezond eten op langere termijn niet vol te houden is bij de huidige marges.
Waar de markt faalt, moet de overheid ingrijpen. Het is mooi dat sinds deze week op federaal niveau machtsmisbruik verboden is, maar in de praktijk wordt macht subtiel uitgeoefend en is de angst om de afnemer aan te klagen groot. Hopelijk volgt op het formuleren van spelregels strikte handhaving.
