Vorig jaar werden in een proef in Huldenberg verschillende bodembewerkingen met elkaar vergeleken om te weten welke gevoeliger is voor bodemverdichting. De hamvraag: kan de juiste machinekeuze bodemverdichting vermijden? Die vraag is terecht, want in de loop van de jaren rijden er meer en meer zwaardere machines op onze velden, zoals zelfrijdende bietenrooiers. Het areaal dat gerooid wordt door die grote zelfrijders neemt logischerwijs dan ook toe. Dat is zeker zo in Frankrijk, maar ook in België. Er zijn veel factoren die bodemverdichting kunnen vermijden. “We wilden ons echter baseren op de keuzes die de landbouwer zelf kan maken, en dat zijn machinekeuze enerzijds en bodembewerking anderzijds”, vertelt onderzoeker aan het KBIVB, Ronald Euben.
Belang van banden
Of de bodem verdicht door de machine, hangt af van de druk van de machine op de bodem. Hoe groot die druk is, wordt bepaald door de wiellast en het contactoppervlak van de banden. De wiellast, dat klinkt logisch. Hoe zwaarder de machine, hoe hoger de wiellast en hoe dieper de invloed op de bodem.
“Het contactoppervlak aan de andere kant is belangrijk voor de verdichting in de bovenlaag. Het is vooral in de bovenlaag dat er verdichting zal optreden en niet zozeer in de diepte”, verklaart Euben. Bij eenzelfde wiellast kan de bodemverdichting dus anders zijn naargelang de bandkeuze: is het contactoppervlakte groter, dan is de situatie in de bovenlaag beter. “Kies dus voor brede wielen en een lagere bandenspanning.”
Bodembewerking beproefd
De bodembewerking kan ook een invloed hebben op de gevoeligheid voor bodemverdichting. “Met bodembewerking kan je het vochtgehalte beïnvloeden. Er is hier echter geen sluitend antwoord rond. Sommige proeven spreken in het voordeel van niet-kerende bodembewerking, andere bewijzen het tegendeel”, gaat de onderzoeker verder. Daarom werden in proef in Huldenberg drie bodembewerkingen met elkaar vergeleken: niet-kerend, ploegen en striptill.
Het winterploegen wordt door de landbouwer standaard in december uitgevoerd en de niet-kerende bodembewerking en de striptill in de zomer, beiden op een diepte van 30 cm. “Erna hebben we de bodemverdichting gesimuleerd: met verschillende machines hebben we spoor aan spoor gereden voor de uitzaai van de suikerbiet. Dan voerden we een zaaibedbereiding uit, gevolgd door de zaai.”
Voor deze drie bodembewerkingen kozen de wetenschappers vier verschillende doorgangen: geen doorgang als referentie, een doorgang met zelfrijdende drijfmesttank (heel veel gewicht, maar in hondengang en brede banden) en twee objecten tractor met aanhangwagen (aalton) waarbij gevarieerd werd met bandenspanning (hoog en laag).
Wat met insporing?
Bij de vergelijking van lage en hoge druk bij de tractor met aalton, zag men al duidelijk resultaat. Bij de lagere bandenspanning neemt het contactoppervlak met 30% toe, met minder insporing als gevolg. De zelfrijder scoorde even goed als de tractor met aalton op lage bandenspanning.
Wat met doorwortelbaarheid?
Ook de penetratieweerstand van de wortels werd gemeten. Een goede doorwortelbaarheid is immers belangrijk bij het groeien van gewassen. Die bleek natuurlijk het best bij een bodem zonder doorgang. Bij de doorgang met de zelfrijder en de tractoren met aalton was die logischerwijs hoger. Tot 40 cm diepte waren er verschillen op te merken. De zelfrijder en de trekker met aalton op lage bandenspanning scoorden ongeveer hetzelfde qua penetratieweerstand, hoewel de wiellast bij de zelfrijder hoog is. De tractor met aanhangwagen bij hoge bandenspanning scoorde het slechtst, met een moeilijke doorwortelbaarheid. Vanaf 30-40 cm was er geen duidelijk verschil tussen de machines te bemerken.
Ten slotte werd het percentage matige tot sterke vertakkingen gemeten. “Dat is belangrijk bij suikerbieten omdat gemakkelijk afbreekbare punten opbrengstderving geeft en rooiverliezen.” Bij niet-kerende bodembewerking was het percentage matig tot zwaar vertakte wortels iets hoger in vergelijking met winterploegen. Ook hier was er geen duidelijk verschil aangetoond tussen de zelfrijder en de tractor met aalton op lage bandenspanning. En ook hier scoorde de tractor met aalton op hoge bandenspanning het slechtst. “We zagen hier dus dezelfde tendens als bij de penetratieweerstand. Er bleek echter geen invloed op de wortelopbrengst.” Dit zou te maken kunnen hebben met dat de proeven uitgevoerd werden in een extreem droog jaar.
Ook Hooibeekhoeve experimenteert
Ook Hooibeekhoeve bestudeerde in het kader van het Interregproject ‘Leve(n)de Bodem’ het effect van verschillen in bandenspanning en bewerkingsdiepte. In een eerste werkgang voor de teelt van voederbieten (2017) werd mest geïnjecteerd met hoge en lage bandendruk. Het opzettelijke gecreëerde drukverschil bedroeg ca. 2 bar. Vervolgens werd een diepe niet-kerende bodembewerking met de cultivator en de zaaibedbereiding met de schijveneg deels met lage en deels met hoge bandenspanning uitgevoerd. We zien wel dat het effect van de diepte van de voorjaarsbewerking groter is dan het effect van de gebruikte bandendruk. De diepe voorjaarsbewerking levert gemiddeld 11% meeropbrengst ten opzichte van het gemiddelde, bij de ondiepe bodembewerking zorgt een verlaging van bandendruk gemiddeld voor 4% meeropbrengst. Op een maïsperceel (2018), waar werd geploegd, werden zowel de bemesting als de zaaibedbereiding met de rotoreg met twee objecten volgens bandendruk uitgevoerd.
Marlies Vleugels
