Opinie: die arme koe, een miskende recyclagemachine
Is onze koe het arme schaap of het kind van de rekening nu ze met alle zonden wordt beladen? Zij die dacht dat ze het goed had - haar baasje zorgde voor goede voeding, verzorging, gezondheid en welzijn op zo veel mogelijk vlakken - krijgt bakken kritiek te verwerken.
Sinds ze koe is en leeft, ademt ze en boert ze. Zij niet alleen, maar miljoenen herkauwers zowel op een boerderij als in de vrije wilde natuur. Ze eten planten (gras, mais, klaver, hooi, stro, graanproducten,…en allerhande nevenstromen van de plantaardige voedingsindustrie). Meestal materiaal met veel plantenvezels die bijna alleen herkauwers kunnen gebruiken, want ze hebben een associatie aangegaan met bacteriën in hun pens. Deze pens bacteriën zorgen ervoor dat de cellulose afgebroken wordt tot eenvoudige suikers die herkauwers uiteindelijk kunnen omzetten in groei, vlees en melk. Daar lijkt blijkbaar de koe gebonden, want dit proces resulteert in methaan-uitstoot.
Gras uit weiden met variabele samenstellingen en in zijn divers voorkomen is het belangrijkste en goedkoopste voeder. De koe oogst veelal zelf. Veel graslanden hebben maar één mogelijkheid tot gebruik en dat is begrazen, inkuilen of hooien. Dit komt onder andere door de helling van het terrein, ondiepe bodems of te vochtige gronden en… Europa verbiedt het scheuren van graslanden. Wat moet er dan gebeuren met al deze graslanden als de koeien op de zwarte lijst staan, want vergeten we niet dat graslanden evenveel CO2 vastleggen als bos.
Als koe is zij ook de basis van de circulaire recyclage. CO2 wordt vastgelegd in het plantaardig materiaal dat de koe eet, zij maakt daarmee melk en vlees waarbij al een belangrijk deel van de CO2 vastgelegd wordt, de rest van de koolstofopname wordt uitgeademd, als methaan in de lucht geboerd of komt in de uitwerpselen terecht. Dit methaan wordt later terug afgebroken tot CO2, want methaan heeft een relatief korte halfwaarde tijd. Deze CO2 is nu weer beschikbaar voor het gras en alle andere planten die de CO2 vastleggen (fotosynthese) en de cirkel kan weer starten, met dien verstande dat er altijd een deel koolstof behouden blijft bij de koe en dat de mest zorgt voor een verbetering van de bodemvruchtbaarheid .
Onze Vlaamse koe behoort tot de meest efficiënte wat melkproductie betreft per eenheid methaan uitstoot en dit kan nog verbeteren door aangepaste voeding en onderzoek naar methaanremmers. De koe is ook de omzetter van de hogergenoemde nevenproducten, restproducten of afvalstromen ook van eiwithoudend plantenmateriaal. Een koe heeft ook eiwitten nodig. Dus is het belangrijk dat ook onze koeien het principe van minder voedselkilometers volgen en gebruik maken van eiwitten dicht bij de deur. Vlinderbloemigen zijn hierbij aan te bevelen mede omdat zij op een natuurlijke wijze stikstof in de grond brengen door hun symbiose met de stikstof fixerende wortelknobbel bacteriën.
Daarom waren van oudsher klavers zo belangrijk, al in de middeleeuwen was rode klaver de basis van de Vlaamse succes landbouw en linnen industrie. Door moeilijke bewaring en goedkope stikstof meststoffen kwam rode klaver en ook witte klaver in onbruik. Door de huidige stikstofnormen, aangepaste rassen en betere bewaartechnieken krijgt klaver in het kader van eigen lokale eiwit productie een nieuwe kans. Soja, ondersteunt door veredeling en teelt technisch onderzoek, kan eveneens bijdragen tot minder afhankelijkheid van import.
De problemen waarvan ‘die arme koe’ beticht wordt, zijn niet onoplosbaar. Zij heeft dus reden van bestaan. Meer zelfs, zij is een deel van de oplossing.
Ere administrateur-generaal ILVO
Ere buitengewoon hoogleraar FBW UGent
